Экономика

Жума күнү саат 9дарда «Рентонгрупптун» 200дөй аманатчысы мэриянын алдында чогулуп, Улуттук банкты көздөй жүрүш жасашты. Алардын колдорунда эч кандай транспаранттар болгон жок. Акция негизинен тынч мүнөздө өттү.

- Мен, Татьяна Дагазиева, «Рентонгрупп» компаниясынын алданып калган акционерлеринин төрайымымын. Бул ушунчалык күтүүсүз, тез болуп кетти. Ушундай килейген компания бир эле күндүн ичинде кантип жок болуп кеткенин өлкөнүн жетекчилиги да, биз да түшүнбөй калдык. Компания уй жалап кеткендей жок болуп кетти. Анын жетекчилери да, мүлктөрү да, биздин акчабыз да жок, - деди чогулгандардын бирөөсү. Бирок алар «Рентонгрупптун» жетекчилери канча акча алып кетишкенин так айта алышкан жок.

- Облигациянын өзү эле 55 млн. сомго чыгарылган. Векселди болсо «Рентонгрупп» 8 жылдан бери чыгарып келген. Элдин колунда облигацияга караганда вексел бир канча көп. Ошондуктан биз канча суммага зыян тартканыбызды так айта албайбыз. «Рентонгрупптун» документтери да жок болуп кеткен, - деди Татьяна Дагазиева. «Рентонгрупптун» аманатчылары Улуттук банктын алдына барганда, аларга Улуттук банктын төрагасынын орун басары Каныш Шаршекеева чыгып, аларды сүйлөшүү үчүн жанындагы Илимдер академиясынын залына алып барды. Каныш Шаршекеева Улуттук банк коммерциялык банктар менен иштээрин, анын «Рентонгруппка» эч кандай тиешеси жок экенин айтты. Ал эми аманатчылар менен сүйлөшүү жүргүзүш үчүн премьер-министрдин аппаратынан жана Баалуу кагаздар рыногу боюнча мамлекеттик комиссиядан жооптуу адамдар келээрин билдирди. Бирок өкмөттүн аппаратынан эч ким келген жок. Баалуу кагаздар рыногу боюнча комиссиядан болсо 2 киши келди. Алар комиссия «Рентонгрупптун» облигация чыгарышына уруксатты туура эле бергендигин, ал эми кийин болуп кеткен окуяларга алар күнөөлүү эмес экенин айтышты.

- Биз силер билгендей эле маалымат билебиз. Бизде расмий маалымат жок. Биз «Рентонгрупптун» иши эмне болуп жатканын сурап, Ички иштер министрлигине кат жөнөткөнбүз. Бүгүнкү күнгө чейин кылмыш иши козголгонун же козголбогонун, бул жерде алдамчылык бар же жок экенин билбейбиз. Биз деле силер сыяктуу имиш сөздөрдү гана угуп жатабыз, - деди Баалуу кагаздар рыногу боюнча мамлекеттик комиссиянын көзөмөл боюнча башкармалыгынын жетекчиси Азиза Юлдашева. Акча салуучулар комиссиянын кызматкерлеринин берген жообуна канааттанбай, 17-сентябрда Ички иштер министрлигинин алдында кайрадан чогулууну макулдашып, тарап кетишти. Ички иштер министрлигине кайрылганыбызда, ал жердегилер «Рентонгрупптун» жетекчилерине каршы кылмыш иши эчак эле козголгонун билдиришти.

- Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 166-беренесинин 2-бөлүгүнө ылайык 26-августта «Рентонгрупп» компаниясынын жетекчилеринин үстүнөн кылмыш иши козголгон. Азыр тергөө жүрүп жатат. 300гө жакын киши суралды. Алардын баары тең жабырлануучу деп табылды. «Рентонгрупптун» башкы директору Рысалиев камакка алынганы жатат. Андан тышкары, «Рентонгрупптун» жетекчиси Эдуард Пактын үстүнөн да кылмыш иши козголуп, аны камакка алуу тууралуу токтом чыкты, - деди Ички иштер министрлигинин башкы тергөө башкармалыгынын жетекчиси Макен Турдугулов. Анын айтуусу боюнча, бул иштин айынан 2000ден ашык адам жабыркаган. Компаниянын мүлктөрү такталып, камакка алынып жатат.

КМШнын, ЕврАзЭСтин жана башка регионалдык бирикмелердин көптөгөн структуралары жайкысын Ысыккөлгө келип жыйын курушу адатка айланды. Бул жолу 5-сентябрда Бостериде ЕврАзЭСке кирген өлкөлөрдүн баалуу кагаздар рыногун жөнгө салуучу органдарынын жетекчилери чогулуп, бул өлкөлөрдүн баалуу кагаздар боюнча мыйзамдарын ич ара жакындатуунун, жалпы фондулук рыногун түзүүнүн тегерегинде пикир алышмакчы. Алар Ысыккөлгө жөнөп кетээрде журналисттер менен жолугуп, өздөрүнүн жыйынынын максаты тууралуу кеңири сөз кылып беришти. Кыргызстандын өкүлү Уран Абдынасыровдун айтымында, фондулук рынок жаратылышынан глобалдуу мүнөзгө ээ болуп, бирдиктүү рынок түзүүгө жеңил. Эгерде башка товар өндүрүүчү товарды бир жакка алып барып сатууга, ошого байланыштуу транспорттук жана башка маселелерди чечүүгө мажбур болсо, бу жерде үйдө отуруп алып эле компьютердин жана башка азыркы техниканын жардамы менен иш жүргүзө берсе болот. Кыргызстандын Баалуу кагаздар рыногу боюнча мамлекеттик комиссиясынын төрагасы Уран Абдынасыров сөзүнө караганда, Кыргызстандын фондулук рыногунда орусиялыктар менен казакстандыктардын катыштыгы жакшы эле.

- Казакстандык жана орусиялык инвесторлор - Кыргызстандагы активдүү инвесторлор. «Алыскы чет өлкөлөрдүн инвесторлору» дегендердин көпчүлүгү да Кипр оффшордук зонасында, Багам аралдарында ишкана түзүп алышкан ошол эле казакстандык, орусиялык инвесторлор.

Бирок Абдынасыров жана анын кесиптештери бул мамлекеттердин ич арасындагы «портфелдик инвестициянын» көлөмү канча экендигин айтып бере алышпады.

Ысыккөлгө барганда маалымат алмашуу тууралуу сөз болуп, аны алар ошол жерден такташат экен. Алар ЕврАзЭС өлкөлөрүнүн ортосунда жалпы фондулук рынок түзүш үчүн тоскоолдуктарды алып салуу керек экендигин айтышты. Орусиянын Баалуу кагаздар боюнча федералдык комиссиясынын төрагасынын орун басары Геннадий Колесниковдун жана Казакстандын Улуттук банкынын алдындагы финансылык көзөмөл департаментинин директорунун орун басары Галина Шалгимбаеванын айтуусу боюнча, ЕврАзЭСке кирген өлкөлөрдүн баары корпоративдик башкаруу жана баалуу кагаздар рыногун жөнгө салуу боюнча мыйзамдарды кабыл алышкан. Аларда чет өлкөлүк инвесторлорго жетишерлик укук берилген.

Геннадий Колесниковдун айтымында:

- Негизинен биздин мыйзамдар жетиштүү деңгээлде окшош. Тоскоолдуктар мыйзамдарда жана укук системасында эмес. Алар көбүнчө техникалык пландагы же капиталдардын бир өлкөдөн экинчи өлкөгө өтүшүнө байланыштуу тоскоолдуктар. Капиталдардын бир өлкөдөн экинчи өлкөгө эркин өтүшүн камсыз кылууга байланыштуу бир топ суроолор чыгып жатат.

Уран Абдынасыров орусиялык кесиптешинин оюн толуктап, брокерлерге бир өлкөдөн берилген лицензия экинчи өлкөгө жарабастыгын, эгерде ал башка өлкөдө операция жүргүзгүсү келсе, ал ошол өлкөдөн дагы бир сыйра каттоодон өтүп, уруксат кагазын алууга мажбур экенин, бул болсо жалпы рынокту түзүүгө тоскоол болуп жатканын белгиледи. Мындай кош лицензия баалуу кагаздарды чыгарууда жана жүгүртүүдө да талап кылынат. Баалуу кагаздардын рыногу боюнча ЕврАзЭСтин адистери ушул сыяктуу тоскоолдуктарды аныкташып, аларды жоюунун жолдору жөнүндө пикир алышмакчы.