Экономика

КМШ өлкөлөрүнүн эсеп палаталарынын жетекчилеринин кеңешинин сессиясы 3 күнгө созулуп, анда жетекчилер мамлекеттик жана бюджеттик каражаттардын пайдаланылышын текшерүү боюнча тажрыйба жана маалымат алмашышат, биргелешкен жана жанаша текшерүү иштерин жүргүзүү тууралуу макулдашышат. Сессияга Беларусь, Өзбек жана Түркмөн республикаларынан башка өлкөлөрдүн эсеп палаталарынын төрагалары бүт келишкен. Орусиянын делегациясын анын Эсеп палатасынын төрагасы Сергей Степашин баштап келген. Сессияны Кыргызстандын Эсеп палатасынын төрагасы Азамат Кангелдиев ачып, Эл өкүлдөр жыйынынын спикери Алтай Бөрүбаев жана Коопсуздук Кеңешинин төрагасы Мисир Ашыркулов куттуктоо сөзүн сүйлөштү. А.Бөрүбаев каражаттары үнөмдөөдөгү эсеп палатасынын ролуна токтолду:

- Биз, парламентирийлер, мамлекеттик жана бюджеттик каражаттарды үнөмдөөдөгү финансылык көзөмөл органдарынын ролун жогору баалайбыз. КМШ өлкөлөрүнүн парламенттери мамлекеттик финансылык көзөмөл органдарынын бүтүмдөрүн жана сунуштарын кунт коюп угушуп, өз иштеринде пайдаланышат. Силер өзүңөрдүн ички проблемаңардын алкагында кала бербей, маалымат жана тажрыйба алмашып, ушундай кеңеш курганыңар мени кубандырат. Бул силердин КМШ өлкөлөрүнүн интеграциясына кошкон зор салымыңар болуп эсептелет.

Сессияда эсеп палаталарынын жетекчилери бюджеттик акчалардын пайдаланылышын текшерүүнүн жаңы жолдору жөнүндө пикир алышмакчы. Алар бүткүл дүйнө жүзүндө кеңири колдонулуп келген «натыйжалуулуктун аудити» аттуу ыкманы ишке киргизүүнүн жолдорун талкуулашат. Бул ыкма туралуу Кангелдиев мындай деди:

- Биз үчүн азыркы чоң маселе «натыйжалуулуктун аудитине» өтүү болуп эсептелет. Биз азыр илгерки ыкмалар менен текшерүү жүргүзөбүз. Текшерүүгө барып, цифраларды карап көрүп, «тигиндей же мындай финансылык мыйзам бузуулар бар» деп айтып жатабыз. Маселе анда эмес. Маселе акча кандай натыйжа берип жаткандыгында. Ал акча өзүнүн максатына жетип жатабы, элге жеттиби, пайда берип жатабы – суроо ушундай коюлушу керек. «Натыйжалуулуктун аудити» ошол суроолорго жооп берүүгө жардам берет.

КМШ өлкөлөрүнүн финансылык көзөмөл органдарынын жетекчилери Бишкектеги жыйында бир гана келишимге кол коюшат. Ал – биргелешкен жана жанаша текшерүүлөрдү жүргүзүү тууралуу келишим. Ал эми Сергей Степашин сессияда каралчу маселелерге токтолду:

- Биз биргелешкен жана жанаша текшерүүлөрдүн айкын формалары жөнүндө сүйлөшөбүз. Анткени, ачык эле айталы, экономика, бажы, мунай, электр энергиясы, аскердик-техникалык кызматташуу багыттарында иштелип чыккан долбоорлор, тилекке каршы, көп учурда алга жылбай жатат. Ошондуктан бул чөйрөлөрдө биргелешип иш жүргүзөлү деп чечтик. Азамат Кангелдиев Кыргызстан менен Орусиянын эсеп палаталары биргелешип Кыргыз-Орус (Славян) университетин текшеришкенин билдирди. Анын айтымында, мунун жыйынтыгы тууралуу да пикир алмашуу болот.

КМШ өлкөлөрүнүн финансылык көзөмөл органдарынын жетекчилеринин кеңеши 2000-жылдын ноябрында түзүлгөн. Бирок КМШнын уставында мындай орган каралган эмес. Ошондуктан алар уставга өзгөртүү киргизип, кеңешти мыйзамдаштыруу маселесин КМШ өлкөлөрүнүн президенттеринин алдына коюшмакчы.

Финансы министри Жон Сноудун Кытайдагы эки күндүк иш сапарына Кошмо Штаттарынын өнөр жай жумушчулары жана соода жетекчилиги чоң ынтаа менен көз салып турушту.

Себеби, дүйшөмбү күнү президент Буш анын администрациясы жаңы иш орундарын түзөт деп убада берген болчу.

“Биз соода тармагында адилеттик сакталат деп үмүт кылабыз. Адилеттүү эрежелер бузулбаса, биз ким менен болсо да атаадаша алабыз деп ишенебиз”,- деген президент Буш. Ал, ошондой эле, өнөр жай ишканаларынын муктаждыгына жардамдашуу үчүн соода министрине дагы бир орун басар дайындалат деп билдирген.

Жорж Буштун администрациясы, Германиянын ДПА агенттиги байкагандай, “адилет соода эрежеси” деген сөздү биринчи кезекте Кытайга тиешелүү.

Анткени, АКШнын Кытай менен болгон соодадагы дефицит-тартыштыгы “Вашингтон Пост” гезитинин маалыматы боюнча, 100 миллиард доллардан ашып кеткен.

Анын кесепетинен акыркы үч жылда америкалык ишканалар 2 миллион 600 миңге жакын жумуш ордун жапкан. Ал эми америкалык текстилчилер менен эмерек жасоочулар болсо Кытай акчасы юандын кубаты аз эле дегенде 40 процентке кем бааланган, ошондуктан, биздин продукциябыздын кытай товарлары менен атаандашуусу мүмкүн эмес дешип, Бээжинге кысым жасап, юанды долларга бекем байланынын токтоттурбаганы үчүн Акүйгө нааразы.

Япония да Кытай өкмөтүнүн юанды 1995-жылдан бери АКШ долларына бекем көгөндөп, анын наркын доллар менен кошо өзгөртүп турганына кыжаалат.
Япониянын финансы министри Масадзюро Сиокава дүйшөмбү күнү Токиодо Жон Сноу менен кездешкенден кийин Бээжинди юанды арзандатууга мажбурлоо зарыл экенине көңүл бөлгөн.

Жон Сноу шаршемби күнү Кытай Борбордук банкынын төрагасы Чжу Сяочуан менен кездешкенден кийин жасаган билдирүүгө караганда, Кытай тарап юаянды акырындап эркин койо берүү зарыл экенин моюнуна алган. Бирок, анын так мөөнөтүн айткан эмес.

“Кытайдын улуттук акчасын келечекте ийкемдүү кылабыз деп кайрадан ишендиришкени мени өзгөчө кубантты”,- деп билдирди Сноу кабарчылар менен шаршемби күнү болгон кездешүүдө.

Ушу тапта 8,3 юань 1 АКШ долларына барабар.

Кытай премьер-министри Вен Цзябао да Жон Сноу менен бир аз кийин болгон кездешүүдө бул сөздү ырастады. Бирок, ал юандын алмашуу системасы өлкөнүн экономикалык өнүгүүсүнө жана тышкы кирше-чыгашага карап өзгөртүлөрүн айтып, “Реминбинин алмашуу курсунун туруктуу болуусу Кытай жана АКШ үчүн пайдалуу”, деп эскертти.
Ремниби кытай тилинде улуттук акча дегенди түшүндүрөт.

Кытайлык илимпоз-экономист Ю Цзянронг ремниби эрте дегенде 10 жылда эркин көйө берилиши ыктымал деп божомолдойт.

Азыр Кошмо Штаттарында калктын эмгекке жарамдуу бөлүгүнүн 6, 2 проценти ырасмий түрдө жумушсуз. Бул 1990-жылдардын башындагыдан берки эң бийик көрсөткүч.

14 айдан кийин АКШда президенттик шайлоо. Мындай шартта экинчи мөөнөткө президенттик орунда калууну көздөгөн Жорж Буш үчүн өндүрүшчүлөрдүн таламын жактоо, жаңы жумуш орундарын түзүү жана баалуу кагаздар рыногундагы туруктуулукка жетишүү өтө маанилүү.

Ушундан улам, көпчүлүк талдоочулар АКШнын финансы министринин Кытайга жасаган визитин Жорж Буштун шайлоого карата даярдыгынын чегиндеги иш чара катары баалашты.