Экономика

Кыргызстан боюнча кабыл алынган инвестициялык матрица эми облустарда да даярдала турган болду.Бул тууралуу 24 –сентябрда «Ала-Арча» мамлекеттик резиденциясында өткөрүлгөн «Облустук инвестиция программасын даярдоо» деген семинарда маалым болду.

- Биз Европа Биримдигинин долбоорунун негизинде облустук инвестициялык матрицаны даярдоо боюнча методикалык көрсөтмөлөрдү иштеп чыгуунун үстүндө иш жүргүздүк. Бул ивестициялык матрицаларды региондордун экономикалык өнүгүүсүнүн перспективалык программасы катары караса болот, - деди вице-премьер Жоомарт Оторбаев семинардын ачылышында сүйлөгөн сөзүндө.
Семинарга губернаторлордун орун басарлары жана экономика маселесине жооп берген облустук мамлекеттик администрация кызматкерлери чакырылган. Аларды матрица тузүүгө Питер Корбин жетектеген Евробиримдиктин атайын долбоорунун кызматкерлери үйрөтмөкчү.
Кыргызстанга келген тикелей инвестициянын 2/3 бөлүгү Бишкек шаарына туура келет. Облустарга ал жетпей жатат.

-Былтыр болгону 1 млн. доллар инвестиция тарттык. Быйыл болгон долбоорлордун баарын өткөрүп жатабыз. Инвестициянын келиши дагы эле начар - дейт Нарын облустук администрациясынын кызматкери Жолдош Усупов.

Нарынга инвестициянын жакшы барбай жатышын Жолдош Усупов облустун табигий катаал шарты менен түшүндүрөт. Бирок 1 млн. доллар Нарын үчүн салыштырмалуу жаман эмес көрсөткүч экенин айта кетүү керек. Анткени андан да аз инвестиция тарткан облустар бар экен. Мисалы, өткөн жылы Талас облусуна болгону 12 миң доллар, Баткенге 253 миң доллар тикелей инвестиция келген. Кумтөрдү эсепке кошпогондо, Ысык-Көлдө деле абал ошондой. Чүй, Ош, Жалалабад облустарында болсо абал салыштырмалуу түзүк.

- Азыр биздин облуска 22-23 млн. доллардын тегерегинде инвестиция тартылды.Ошонун 70% өнөр жайына тартылды. Кытайлыктар менен бирге Жалалабад шаарында суткасына 300 тонна алма иштете турган чоң ишкана курдук. Андан тышкары пахта, жүзүм жана жыгач иштетүү тармактарына, ошондой эле, финансы жана социалдык тармактарга акча салып, быйыл былтыркы жылга салыштырмалуу инвестицияны көбүрөөк тарттык - деди Жалалабад облусунун губернаторунун биринчи орун басары Куралбек Наскеев. Бирок Жалалабад, Чүй жана Ош облустарынын калкынын көп экенин эске алганда, бул облустарга инвестиция күркүрөп келип жатат деп айтууга болбойт.

Өлкө боюнча иштелип чыккан матрицалар инвестициянын жолундагы тоскоолдуктарды таап, аларды жоюуга багытталганы маалым. Мыйзамдар бүткүл өлкө боюнча бир болгондуктан, облуcтарда кандайдыр бир өзгөчө тоскоолдуктардын болушу мүмкүн эмес. Ошондуктан облустук матрицалар өлкөнүкүнөн эмнеси менен айырмаланат деген суроо туулбай койбойт. Бирок бул маселени, деги эле семинардын максатын ар ким ар кандай түшүнөт экен.

-Бүгүнкү семинардын максаты – кайсы региондун кандай мүмкүнчүлүгү жана кандай потенциалы бар жана кандай инвестицияга муктаж – ошону таап чыгуу. Биз ар бир аймактын мүмкүнчүлүгүн изилдеп чыгып, ошонун негизинде «бул региондогу бул тармакка мындай инвестиция керек» деп өкмөткө сунуш кылабыз. Кандайдыр бир анализдерди жана болжолдорду беребиз, – деди Мамлекеттик мүлктү башкаруу жана чет өлкөлүк тикелей инвестицияларды тартуу боюнча комитеттин төрагасы, министр Равшан Жээнбеков.

Кыргызстан - ички дүң продуктусунун 1/3 айыл чарбасы берген, калкынын көбү айыл жеринде жашаган агрардык өлкө. Ал эми Дүйнөлүк Соода Уюмунун Мексиканын Канкун шаарында өткөрүлгөн V конференциясы дал ушул - айыл чарбасына субсидия берүүнү азайтуу жана айыл чарба продукциясынын бажы тарифтерин төмөндөтүү маселесин - караган эле. Андыктан бул конференциянын Кыргызстан үчүн мааниси зор болчу.

- Европада айыл чарбасына субсидия берилет. Мисалы, ал жакта фермерлерге “баланча-түкүнчө айда” деп акча берилет. Бизде андай жок. Ал жакта айыл чарбасына субсидия берилбесе, алардын товарлары биздин товарлар менен барабар болуп калат. Биздин товарлар атаандаштыкка туруктуу болот. Биздин товарлардын сапаты жогору болуп, экологиялык жактан таза болгондуктан, биздин товарлар ал түгүл өтүмдүү болуп чыгат, - деди Анархан Рахманова. Анын айтымында, кыргыз делегациясы конференцияда айыл чарбасын либералдаштыруу тууралуу Бразилия, Индия, Кытай өңдүү өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдүн позициясын колдоп чыккан. Бул тууралуу Кыргызстандын тышкы соода жана өнөр жай министри Садриддин Жиенбековдун конференцияда сүйлөгөн сөзүндө да айтылган. Бирок Кыргызстан кичине өлкө болгондуктан, кыргыз делегациясынын аракети натыйжа берген эмес. Конференция, массалык маалымат каражаттары эчак билдиргендей, жыйынтыксыз аяктаган.

- Бул конференцияда министрлер бир пикирге келишкен жок. Бирок анда кабыл алынган декларацияда “Женевада кезексиз конференция өткөрүлүп, бул маселени талкуулоо ошол жерде улантылат“ деп жазылды. Ошондо кайсы мамлекет качан тарифтерди либерализациялай турганы чечилет. Конференция ушундай жыйынтык менен бүттү, - деди Анархан Рахманова. Анын айтымында, Кыргызстандын делегациясы деңизге чыгаар жолу жок өлкөлөр түзгөн топко кирип, анын ишине активдүү катышкан.

- Парагвай, Монголия кирген, деңизге чыгаар жолу жок өлкөлөрдүн “Локк ленд кантри” деген тобу түзүлдү. Ага Казакстан байкоочу катары катышып жатат. Биз ушул топко кирдик. Биздин товарлар арзан деңиз жолу менен эмес, кымбат жер үстүндөгү транспорт менен ташылат. Ошон үчүн биз «башка өлкөлөр биздин товарларга таптакыр тариф койбосун» деген талап коюп жатабыз, - деди Анархан Рахманова. Анын айтканына караганда, Кыргызстандын делегациясы Түркиянын, Орусиянын жана Украинанын делегациялары менен сүйлөшүү өткөргөн. Украин делегациясын баштап барган вице-премьер-министр Николай Азаров Украина Дүйнөлүк Соода Уюмуна кирип жатканына байланыштуу Кыргызстандын макулдугун сурап кайрылган. Кыргыз делегациясы болсо «Украина өзүнүн Кыргызстанга карызын мойнуна алмайынча, протоколго кол койбойбуз» деп жооп берген. «Тышкы карыз маселесинин Дүйнөлүк Соода Уюмуна кандай тиешеси бар? Биз ал маселени ошол жерде коюуга укуктуубузбу?» - деген биздин суроого:

- Дүйнөлүк Соода Уюмунун келишимдеринде “уюм соодага байланыштуу маселелерди жана башка маселелерди карайт” деген жазуу бар. “Башка маселелерге” бардык маселелер кире берет. Ага ал түгүл саясий маселелер да кирет. Биз мүчө болуп кирип жатканда бизге да саясий маселелерди коюшкан. Биз кайсы өлкө болсо да каалаган маселе коюуга акылуубуз, - деп жооп берди Анархан Рахманова.