Экономика

Салыктарды азайтуу - немец өкмөтү өлкөнүн кургуйга кулап бара жаткан экономикасын сактап калуу максатында иштеп чыккан реформалардын бир бөлүгү. Өткөн айдын башында бийликтеги Социал - демократтар партиясынын чукул курултайы канцлер Герхард Шрөдөрдүн кабинети сунуш кылган реформалар программасын жактырды. Эми реформалар пакетин парламент бекитиши керек. Шрөдөрдүн өкмөтү баарыдан мурда социалдык төлөмдөрдү кыскартууну сунуш кылууда. Салыктарды азайтуу алгач 2005 –жылга белгиленген болчу. Бирок эми салык реформасын да келерки жылдан эле баштоо ылайык деп табылды. Өкмөттүн сунушуна ылайык киреше салыгынын эң жогорку чеги 48,5% дана 42% га, эң төмөнкү чеги 19,8%дан 15 % га түшүрүлүшү керек. Канцлер Герхард Шрөдөрдүн түшүндүрмөсүнө караганда ,бул орто катмардагы үй–бүлө салыкты мурдагыдан 10 % га аз төлөйт дегенди билдирет:

- Сунушталып жаткан салык реформаларына ылайык салык төлөчүүлөр быйылкы жылга салыштырганда келерки 10% га аз төлөшөт. Киреше салыгынын 10%га төмөндөшү ошол акча сарпталат дегенди туюндурат. Бул ички керектөөнү жакшыртат,мыйзамсызга караганда ачык иштөөгө шыктандырат.

Эгер салыктар өкмөт сунуш кылган өлчөмдө кыскартылса, Германиянын бюджети келерки жылы 18 миллиард евро жоготот экен. Немец канцлеринин айтымында, мунун орду субсидиялардын кыскартылышынан, мамлекеттик жаңы займдардын эсебинен жана ишканалардын мамлекеттик пакеттеги акцияларын сатуу аркылуу жабылат. Жогорудагылар - өкмөттүн эсептөөлөрү. Ошол эле учурда салык реформасынан айынан, Германияда бюджет тартыштыгы күчөп өлкө Европа Биримдиги алдындагы каржылык милдеттемелерин аткара албай калышы мүмкүн деп кооптонгондор да жок эмес. Өкмөттүн планы ойрон болуп калышынын жөнөкөй эле себеби катары баяндамачылар менен эксперттер эл салыктан үнөмдөп калган акчасын ички рынокто коротпой эле банкка салууну же товарды чет өлкөдөн сатып алууну көздөгөн жагдайды эске салышты. Германия уюмдун бюджет боюнча эрежелерин былтыр аткара алган эмес, быйыл да орундата албайт. Шрөдөрдүн өкмөтү Германия бул милдети келерки жылы аткара алат деген ишенимде.

Ал үчүн экономика быйыл 0,75%га, келерики жылы 2%га өсүш керек. Жергиликтүү экономикалык институттардын изилдөөлөрү быйыл өсүш болбой турганын, келерки жылы да күмөндүү экенин көргөзүүдө. Анткен менен жакындагы дагы бир изилдөө немец коомундагы оң жышаандан кабар бергенсиди. Коомдук пикирди сурамжылоонун жыйынтыктары көргөзгөндөй, немецтердин анын ичинде профсоюз мүчөлөрүнүн көпчүлгү өлкөдөгү иш таштоолор экономикага чоң зыян келтирип жатат деп эсептешет экен. Мындай өнөкөт акыркы кездери күч алган эле. Жогорудагы иликтөөнүн жыйынтыктары жарыяланган соң, металлургдардын "ИГ" деп аталган профсоюз уюму Германиянын чыгыш бөлүгүндө жайгашкан автомобил куруучу ишканалардын 300 миңдей жумушчусунун иш таштоосун токтотту. Алар бир апталык жумуш убактысы өлкөнүн батыш бөлүгүндөгүдөй болуп 38 сааттан 35 саатка түшүрүлүшүн талап кылып жатышкан. Баяндамачылардын пикиринде, бул немец профсоюздарынын соңку 50 жыл ичиндеги өтө ири жеңилүүсү болду. Ал эми айрымдар иш таштоонун аякташын немец коомчулугу мамлекет баарына бирдей жыргалчылыкты узак убакыт бою камсыз кыла албасын түшүнө баштаганын белгиси катары баалап жатышат. Германиянын өкмөтү азыр салык жана социалдык төлөмдөрдөн башка өлкөнүн Эмгек кодексин да реформалоого аракеттенүүдө. Сунушталып жаткан эрежелер ишканалардын өз жумушчуларын иштен бошотуу тартибин жеңилдетүүгө багытталган.

Бейшемби күнү Эл өкүлдөр жыйыны табигый кырсыктардын алдын алуу жана алардын кесепеттерин жоюу маселеси боюнча жарыш сөзгө чыгып сүйлөшүп, “өкмөттүн бул багытта жүргүзгөн иши жетишсиз” деген токтом кабыл алды. Ал эми өкмөттүк күнгө коюлган башка 2 маселе боюнча, тактап айтканда кышка даярдык жана көзөмөлдө турган чечимдердин, сын-пикирлердин жана сунуштардын аткарылышы жөнүндө маселелерди кароону депутаттар күзгө калтырышты.

Андан кийин алар мурда каралып, бирок акырына чыкпай калган, электр энергиясынын тарифин түзүү тууралуу маселени кароону улантышты. Азыр Кыргызстандын көп жерлеринде электр энергиясы өчүрүлүп жатканы маалым. Анын себебин депутаттар “Улуттук электр тармак” акционердик коомунун башкы директору Бакирдин Сартказиевден сурашты. Анын айтымында, бул электр энергиясынын акысын төлөбөгөндөргө таасир этиш үчүн жасалып жаткан амал. Мындай демилге ушул акционердик коомдон чыккан. Бирок электр бөлүштүрүүчү компаниялар төлөгөн-төлөбөгөнүнө карабай жалпы өчүрүп, тоокканалардагы инкубаторлорго салынган жумурткалар жарабай калган, өндүрүшкө зыян тийгизген учурлар арбын.

- 17-июнда “төлөбөй жатасыңар, 25% азайткыла” деп телеграмма жөнөттүк. Энергия бөлүштүрүүчү компаниялар төлөбөгөндөргө гана бербеш керек болчу. Убакыт жетпей жатса, бизге айтышса туура болмок. Биз деле адамбыз. Берет элек. Тилекке каршы, биздин телеграмманы алып, эч нерсе дешкен эмес. Жалпы өчүрүп жатышат. Мындай кылуу туура эмес. Албетте, төлөбөгөндөрдүн электр энергиясын кесип салуу оор. Бирок муну кылыш керек. Кылмайынча болбойт. Таптакыр төлөбөгөндөрдүн электр энергиясын кесип салганда гана, ал экинчи кайталанбайт, - -деди Бакирдин Сартказиев.

Анын айтымында, бүгүнкү күндө энергия компанияларынын аласасы 3 млрд. сомго жетти. Карыздарды бөлүштүрүүчү компаниялар чогултуш керек болчу. Алар чогулта албагандыктан, ташуучу жана өндүрүүчү компаниялар өздөрүнө тиешелүү үлүштөрүн ала алышпай жатышат. “Бизге 40-45% акчабызды бербей жатышат”, - деди Бакирдин Сартказиев.

Ал эми энергия компанияларынын негизги фонддорунун иштегенине 25 жылга жетип, алмаштырыш керек. Эгерде мындай практика улана берсе, Кыргызстан бул стратегиялык мааниси бар тармагынан биротоло ажырап калышы мүмкүн. Тармактын келечеги тууралуу депутат Шамшыбек Медетбековдун суроосуна, Бакирдин Сартказиев “аны коллапс гана күтүп турат” деди. Ал эми депутаттын “Эмне кылуу керек?” деген суроосуна, ал 2 жол бар экендигин айтты.

Биринчи жолу - “Улуттук электр тармакка” электр энергиясын өчүрүп турууга уруксат бериш керек. Бирок өчүрүүнү жеңилдетүү жана координациялаш үчүн 7 энергия компаниясынын үстүнөн бир башкаруучу компания түзүш керек. Экинчи жолу - карызды чогултуш үчүн акчасына карабай жакшы менеджерлер тобун жалдаш керек. “Мамлекетте ал үчүн акча жок, ошондуктан компанияларды менчиктештиргенден башка жол жок”, - деди Бакирдин Сартказиев.

Жакында өкмөт “2003-2006-жылдарга электр энергиясынын тарифи” деген программа кабыл алган болчу. Анда тарифти жыл сайын 15-20% көтөрүп туруу белгиленген. Депутаттар бул программага каршы чыгышты. Алар өкмөттүн бул жөнүндөгү токтомун жокко чыгарып, тарифти кайрадан эсептеп чыгууга өкмөттү милдеттендирген токтом кабыл алышты. Бүгүн Эл өкүлдөр жыйыны күн тартибиндеги калган маселелерди карап бүтүп, сессия аяктады.