Экономика

Жоомарт Оторбаевдин айтымында, жай ичи көгүлтүр көл жээги биртоп каадалуу жыйындардын орду болмокчу. Максат – республика оголе чоң үмүт арткан туризмди өнүктүрүү, өлкө экономикасына тикелей инвестицияларды арбыныраак тартуу. Инвестициялык жыйындан кийин бажы биримдигине кирген өлкөлөрдүн бажычылары, андан соң КМШ өлкөлөрүнүн энергетика тармагынын жетекчилери чогулушун өткөрүшөт. Кыйладан бери кыргыз өкмөтү камынып отурган орусиялык ишкерлердин көл жээгинде өтүүчү жыйынга да чоң үмүт артылган. Иши кылып, саратан жайда көлгө келчү каадалуу коноктордун катары арбын болот.

3-инвестициялык саммитте негизинен чөлкөмдүк алака-катыштар, инвестицияга жагымдуу шарт түзүү, анын укуктук негиздери талкууга алынат. Жоомарт Оторбаевдин айтымында, бир жарым күн инвестициялык маселелер жайында кеп болот. «Ээн-жайкын пикир алышуу маанайында бийлик башчылары менен ишкерлер бетме-бет отуруп, канткенде инвестициялык маанайды жакшыртууга болору талкууга алынат,- деп билдирди Жоомарт Оторбаев.- Антсе да шарттуу алганда үч маанилүү блоктун айланасында сөз жүрөт. Биринчиси – сынчыл маселелер. Өткөн 2 жыл ичинде эмнелер жасалганы, буга чейинки 3 инвестициялык матрица боюнча эмнелерге жетишкендигибиз айтылат. Анын ийгилигине караганда мүчүлүштөрү тууралуу көбүрөөк кеп кылсакпы деп турабыз».

Вице-премьер-министрдин айтымында, экинчи маанилүү маселе мындан ары эмне кылуу керек деген суроого байланары бышык. Буга чейин өтөлүнө чыга албай калгандарды кантип жүзөгө ашыруу керектиги, чыгармачыл мамиленин зарылдыгы мына ушул экинчи секцияда талкууга салынат. Талкуунун үчүнчү бөлүгү конкрет сунуштардын айланасында болмокчу. «Биз буга чейин жасагандарыбызды сын элегинен өткөрүп, ага чыгармачыл мамиле жасоонун зарылдыгын аныктап алганыбыздан кийин жумушчу документ кабыл алуубуз зарыл. Анда буга чейинки мүчүлүштүктөр, коолдон чыгарылган мүмкүнчүлүктөр да чагылдырылмакчы. Саммиттин форматы жайында кеп кылсак, ага 20 жакын гана киши катышат. Кыргызстандан сегизге жакын адам, президент, өкмөт жетекчиси, бийликтин экономика тармагына жооптуу жетекчилери саммитке катышат. Негизги катышуучулар эларалык инвесторлор», - дейт Жоомарт Оторбаев.

Жыйынга Орусиянын өткөөл мезгил экономикасы институтунун директору Егор Гайдар келет, деп маалымдады Ж.Оторбаев: «Биз аны менен жалпы программаны иштеп чыгабыз. Эмне үчүн антип атканыбыз деле белгилүү. Велосипед ойлоп табыштын ордуна буга чейинки топтолгон тажрыйбаны эсепке алган оң».

Ж.Оторбаевдин айтымында, инвестицияга байланышкан 60 мыйзам долбоору парламентке киргизилген, алардын 20% кабылданган. Калгандары кезек күтүп турушат. «2001-жылдын июлунда биз виза режимин жумшартуу маселесин талкуулап, аны оңуна чечкенибизде жетекчилик проблема ашып барса 3 айда чечилет деп ынандырган. Чакыруусуз келген кишилер ОВИРге барбастан аэропорттон эле виза алышына шарт түзгөнбүз. Үч айда бүтчү ишибиздин оңуна чечилишине 2 жыл талап кылынды. Тымызын каршылык көрсөтүүлөрдү айтпаган күндө да, иштеп аткандай түр көрсөткөндөрдүн айынан жалпы иш аксап жатат. Албетте, аларга каршы күрөшүү керек. Бул өтө мүнөздүү мисал», - деди вице-премьер-министр.

Анын пикирине караганда, президент демилгени колдоп, жардамын берүүдөн аянбайт. Анткен менен натыйжасыз башкаруучулардын айынан иш жакшы жүрбөйт. «Ошон үчүн башкаруунун сапаты, ыймандуу башкаруучулар тууралуу айтып отурабыз. Сапатсыз башкаруунун айынан реформалар жайлап, баштагы күүсүн жоготуп алды»,- деп айтты Ж.Оторбаев.

Вице-премьер-министр тикелей инвестиция тартуу боюнча жаңыдан түзүлчү агенттикте 30 жакын киши иштээрин, ал азыркы инвестиция боюнча секретариаттын координациялоо, бизнес план түзүү, жекече ишкерлерге, мамлекетке көмөк көрсөтүү милдетин алаарын маалым кылды. Базар-нарк мамилелеринин оожалтуу аракетине өткөн жаңы түзүм эмдиги жылдын апрелинен баштап ишке кириши ыктымал. Азыр агенттикте иштей турган адистерди окутуу-үйрөтүү иштери жасалууда.

Россия менен Беларустун Каржы министрлик өкүлдөрү кабылдаган 30 айлык план боюнча 2004-жылдын 1-январынан баштап Беларуста аз-аздап акча айырбаштоо өнөктүгү башталат. Ал жылдын аягына чейин уланып, беларус акчасы орус акчасы менен күнүмдүк курска жараша алмаштырылып турат жана 2005-жылдын 1-январынан тарта бирдиктүү акча толук жүгүртүүгө өтөт.

Бул план Беларусту Орусия менен бириктирүүнү көптөн бери тилеп келген президент Александр Лукашенка үчүн абдан маанилүү окуя болууда. Ал өз мамлекетин советтик доордон калган эрежелердин алкагында кармап, демократиялык кайра түзүүлөр менен рынок экономикасын кыйгап өткөн саясат жүргүзүп келeт. Бул аракетти Лукашенка мурдагы СССРдей бирдиктүү бир зор мамлекетти түзүүгө жасалган алгачкы кадам катары баалоодо. Ал эми Лукашенканын сынчылары менен айрым көз карандысыз байкоочулардын баамында эки мамлекеттин бул кадамынын ишке ашар-ашпасын так айтуу кыйын.

Айрымдарынын ою боюнча, бирдиктүү акча бирдигине өтүү планынын ишке ашаары анык. Анткени, ага Беларустун президенти Александр Лукашенка ынтаасын катуу коюп, аны менен мамлекеттин жана өзүнүн президенттик келечек тагдырын байланыштырууда. Ал эми айрымдарынын баамында, Орусиянын кол алдына 10 миллион калкы бар Беларустун араң жан экономикасы гана эмес, эгемендиги да биротоло өтөт. Анткени, Лукашенканын авторитаризми, саясий өзгөчө көз караштары үчүн атаандаштарын куугунтукка алуусу, оппозициячыл саясатчыларды түрмөгө салуусу Беларусту Батыштан эбак эле алыстатып, чет элдик инвестициянын жолун бууган.

Андан тышкары Беларус жетекчилигинин экономикадагы ыраатсыз саясаты өлкөдө болуп көрбөгөндөй инфляция жаратып, беларустун зайчигине карата бир доллардын катышын 20 миңге чыгарган. Демек, орустун рубли зайчикке салыштырмалуу алда канча баалуу жана салмактуу. Экономиканы изилдөө боюнча Минскидеги көз карандысыз иликтөө борборунун президенти Ярослав Романчук бул план 2005-жылдын аягына чейин ишке ашаарына анча ишенбестигин айтат. Анын ою боюнча, “бул ашкан деле акыл менен жасалган экономикалык саясат эмес жана анын артында саясий чайкоочулук турат.

- Саясий жагынан алганда бул проблема Минск үчүн абдан маанилүү. Эгер Лукашенка бирдиктүү акча бирдигин киргизүүгө макулдугун берсе, анда Кремль анын үчүнчү мөөнөткө шайлануусуна макулдук бериши керек. Демек, бул эки мамлекеттин ортосунда соода жүрүп жаткандыгын айгинелейт. Ошону менен бирге эле мен орус президентинин администрациясындагы көп адамдар менен эксперттер Лукашенканын үчүнчү мөөнөткө шайланышына каршы экендигин жакшы билем. Ушундан улам Лукашенка бирдиктүү акча бирдигин киргизүүгө макулдук берсе да ,анын колдоо табуусу арсар.

Иликтөөчү Ярослав Романчуктун ою боюнча, эки мамлекетте бир акча жүгүртүлсө, анда Орусиянын ишкерлеринин Беларустун мунайын, газын жана химиялык өнөр жай ишканаларын сатып алуусуна кеңири жол ачылат.

Ал эми Беларустагы экономикалык изилдөө биримдигинин өкүлү Давне Тер-Сакарияндын ою боюнча, бул план экономикасы Беларуска караганда алда канча күчтүү Орусиянын жаңы түйшүгүн жаратышы ажеп эмес:

- Бул Беларус үчүн өтө маанилүү. Ал эми Орусия үчүн бирдиктүү акча бирдигине өтүү деген идеяны ишке ашыруудан башка пайдасы деле жок. Анткени, бул жерде Орусия ээ боло турган артыкчылык ар кыл. Албетте, Орусиянын Беларустун баалуу мүлкүн сатып алууга мүмкүнчүлүк кеңейет, бирок, ошол эле учурда ал тобокелге салынган батылдыкты талап кылат. Себеби, Орусия андай мүлктү Каспийден деле сатып алууга кудурети жетет.

Анткен менен Беларусь президентинин бул аракетин демократия менен рынок экономикасына карай арымы чоңураак болгон Орусияга теңелүү далалаты катары да баалашууда. Өткөн жумада Гомель райондук соту «Демократиялык демилге» аттуу уюмду активдүү ишмердиги үчүн соттоду жана «Беларусская деловая газета» Mаалымат министрлигинин чечими менен ишин үч айга токтотууга аргасыз болду.