Экономика

«Сайлык» айыл өкмөтүнө караштуу үч айыл элдин жер үлүшүн толук алуу талабы эки жарым жылдан бери соттон-сотко сүйрөлүп келатат. Айылдыктардын айтымында, буга чейин 18 жолу соттук териштирүү болуп өттү. Дыйкандардын талабы толук мыйзам ченемдүү экени райондук бийлик, айыл өкмөтү, облус, атүгүл республика жетекчилиги тарабынан ырасталат. Чүй райондук соту «Сайлык» айыл өкмөтүнүн мурунку «Виноградарь» акционердик коомуна тиешелүү 644 гектар жүзүмзар, 96 гектар алма бакты айыл тургундарына жер мыйзамына ылайык бөлүнүп берилиши туура экендигин бир эмес, эки ирет ырастаган.

«Сайлык» айылынын имамы Өмүрбек Касымалиев «соттон-сотко сүйрөлгөн иш оңуна чечилсе, үй-бүлөм менен кошо 2 гектардан ашуун жерди энчиме алам» деген ойдо.

- Үй-бүлөмдө сегиз жанбыз, - дейт ал. - Ошону 35 сотуктан эсептеңиз - эки гектарга жакын жер. Азыр өзүңүз билесиз, жумуш жок. Караганыбыз жер. Ошону да убагында бербей, соттон-сотко сүйрөп убара кылып келатышат.

Ушул эле айылдын тургуну Аскар Караев да соттук териштирүү узакка созулуп кеткенине нааразы.

- Же жер бербейт. Жүзүмдөн үмүт кылып келсек, ал да чечилбей келатат. Үч-төрт жылдан бери кырылышып эле келатабыз, - деди Аскар Караев.

Мурдагы жүзүмчүлүк совхозунун, кийинки акционердик коомго тийиштүү мүлккө ээ болуп чыга келген «Бакай» акционердик коомунун соттогу таламын талашкан адвокат Светлана Жданова иштин чоо-жайын мындайча түшүндүрдү:

- Бизге мамлекеттик акт берилгенде эч кандай талаш чыккан эмес. 2001-жылы жүзүм аянтын элге бөлүп берүү боюнча токтом чыкты. Бул токтом - бизге тиешелүү мүлктү тартып алуунун өзү. Менчик укугубузду коргоп берүүнү өтүнүп, сотко кайрылдык. Көп соттоштук. Баарын айтып отурбайын. Чүй облустук соту биздин өтүнүчтү канааттандырып, райондук акимчиликке өз токтомун жокко чыгарууну милдеттендирген. Тилекке каршы, Чүй райакимчилиги сот чечимин ишке ашырбай келатат. Эми болсо айыл өкмөтү райакимчилик менен райондук жерге жайгаштыруу, мамлекеттик каттоого бөлүмүнө мамлекеттик актыны жокко чыгаруу талабын коюп, аларды сотко берди.

Иштин чоо-жайын Чүй райондук жерге жайгаштыруу жана мамлекеттик каттоо бөлүмүнүн башчысы Исмаил Саркулов башкача түшүндүрөт:

- Май айында «дыйкандарга 24 сотуктан жер берилет» деп, 163-номурдагы токтом чыгардым. Бир ай өтпөй, ал кездеги Чүй облусунун прокурору Зоотбек Кудайбергенов мен чыгарткан токтомду жараксызга чыгарып салды. Ал «жүзүм аянты жер эмес, мүлк катары бөлүнүш керек, Саркулов туура эмес токтом чыгарды» деп, протест жазды. Өкмөттүн токтомунда «жер, бак, чөп чабык жерлер жер үлүшү катары бөлүнөт» деп даана жазылып турат. 1997-жылдын күзүндө биз менен талашып-тартышып жүрүп райондук акимчилик 636-токтом чыгарып, айылдагыларга 11 сотуктан гана жер берип, калган 24 сотук жерин бербей койгон.

Чүй райондук соту узакка созулуп бараткан талашка 20-июнда дагы бир чекит койду. Чалкеш маселе муну менен эле чечилип кетиши кыйын. Экинчи тарап апелляциялык арыз менен облустук сотко, Жогорку Сотко кайрылышы ыктымал. Ансыз да «Бакай» акционердик коому мамлекеттик актысын жокко чыгарган Чүй райондук акимчилигинин токтомун мыйзамсыз деп таап, сотко арыз берген.

Бул маселе боюнча өкмөттүн атынан каржы министринин орун басары, «Кумтөр» долбоорун реструктуризациялоо боюнча түзүлгөн өкмөттүк жумушчу топтун жетекчиси Эмирлан Төрөмырзаев чыгып сүйлөдү. Ал өткөн жылдын сентябрында «Камеко» корпорациясы «Кумтөр голд компанинин» Кыргызстанга тиешелүү 2/3 акцияларын өткөрүп берүү тууралуу сунуш менен кайрылганын, ал бул үчүн жылына 8 млн. доллардан төлөп берүүнү убада кылып жатканын билдирди. «Камеко» Кумтөрдү, Монголия менен АКШда иштетип жаткан башка алтын кендерин бириктирип, бир компания түзүп, баалуу кагаздар базарына чыккысы келет.

-Менин оюмча, биздин комиссияда бүткүл Кыргызстан боюнча фондулук рыноктун коньюнктурасына көз карандысыз баа бере ала турган бир да адис жок. Ошондуктан бизге көз карандысыз экспертиза зарыл, - деди Эмирлан Төрөмырзаев. Анын айтымында, көз карандысыз эксперттер Кумтөрдүн активдерин баалап, акцияларды өткөрүп берүү менчиктештирүүгө жатабы же жокпу, анын Кыргызстан үчүн пайда-зыяны кандай – ушул маселелер боюнча бүтүм чыгарып бериши керек. Коомчулукта кайсы бир эксперттер бул маселе боюнча изилдөө жүргүзүп, өзүнүн бүтүмүн өкмөткө өткөрүп бергени тууралуу сөз айтылып жүрөт. Эмирлан Төрөмырзаев аны ырастады. Ал «Кыргызалтын» жалдаган «Кутфлед Фримен», «Мак Миланн Бинч» жана «Страскона Минерал Сервисиз Лимитед» аудитордук компаниялары мындан 2 жума мурда өз бүтүмдөрун өкмөткө өткөрүп беришкенин билдирди. Бирок, анын айтуусу боюнча, өкмөт менен «Кыргызалтындын» кызыкчылыктары бул маселе боюнча дал келбейт.

- «Кыргызалтындын» өзүн кызыктырган маселелер бар. Ошондуктан ал консультанттарды чакырган. Алар отчетторун өкмөткө беришти. Бирок өкмөттүн жана «Кыргызалтындын» кызыкчылыгы ар кандай болушу мүмкүн. Ошондуктан биз да өзүбүзчө экспертиза өткөрүшүбүз зарыл, - деди Эмирлан Төрөмырзаев. Депутаттарды ««Кыргызалтын» жалдаган консультанттар» деген сөздүн түшүндүрмөсү кызыктырды. Бирок Эмирлан Төрөмырзаев «отчет менен толук таанышып чыга элекмин» деп, эч нерсе айткан жок. Убакыттын тардыгынан улам депутаттар бул маселе боюнча талкуу өткөрүшкөн жок. Суроо берип жатканда гана айрым депутаттар «Камеконун» сунушу, деги эле анын Кыргызстандагы ишмердүүлүгү тууралуу өз ойлорун айтышты.

- Кыргызстанды уурдап атышат. Дагы «реструктуризация, артыкчылыктуу акция» деп силер берип жатасыңар. «Артыкчылыктуу акция» дегени – «киреше болсо аласың, болбосо албайсың» деген сөз. «Башкарууга катышпайсың» деген сөз. Ушу убакка чейин эч нерсе алган жокпуз. Башкаруудан расмий чыгып кетсек, биздин мыйзам боюнча эч нерсе албайбыз. Буларга кысым көрсөтүш керек. Кылмыш ишин козгоп, камаш керек. Ууруга уурудай мамиле кылыш керек. Мен билем, кимге канча берип жатышканын. 10 миллиондорду, 20 миллиондорду которгондорун билем. Бейформал күчтөрдүн кайрылуусу менен 10 миллиондорду которуп жатышат. Бул - коррупция. Булардын миллиондорду кантип, кимдин өтүнүчү менен которгонун такташ керек, - деди Өмүрбек Текебаев.

Эмирлан Төрөмырзаев менен Жоомарт Оторбаевдин кыскача маалыматынан кийин депутаттар бир саатка жакын суроо беришип, айрым маселелерди тактагандан кийин ««Кумтөр» долбоору реструктуризация кылынбасын» деп өкмөттү милдеттендирген токтом кабыл алышты.