Экономика

Британ каржы министри Гордон Браун дүйшөмбү күнү парламенттин Өкүлдөр үйүндө чыгып сүйлөп, азыркы тапта өлкө евро акча бирдигине өтүү үчүн жетишээрлик камылга көрө электигин билдирди. Анын сөзүнө караганда, Британиянын каржы системасы сыноодон өткөрүлдү, бирок инвестициялар жана жумуш орундары маселелери кылдат иликтениши керек, бул жаатта Британия менен евро мейкиндигиндеги өлкөлөрдүн талаптары бири-бирине дал келеби, алар өз ара жуурулушуу үчүн жетишээрлик ийкемдүүбү, министрдин оюнча, бул суроолор дагы да терең иликтөөнү талап кылат.

Браундун бул сөзү өкмөт башчы Тони Блэрдин купулуна толбошу мүмкүн. Анткени, Браундан айырмаланып, Блэр евро мейкиндигине кошулууга ырааттуу үндөп келет. Бирок премьердикине таптакыр кайчы болгон пикирге ооп кетпегенин таасын билдирүү үчүн, Браун мырза буларды да кошумчалады:

- Биз келээрки жылдын бүжөтүн түзүүдө бул маселеде кандайча жылыш бар экенин баяндайбыз. Ошондо биз канчалык жылыш болгонун карап чыгып, ага негизденүү менен, андан аркы беш сынакты жүргүзүү үчүн каржылык жаатын иликтейбиз. Эгерде бул сынактар оң натыйжа берсе, анда биз референдумга, британ элинин алдына бул суроону кабыргасынан койууга мүмкүндүк алабыз.

Министр Браундун сөзүнө караганда, Британия евро мейкиндигине кирүү үчүн ылайыктуу мезгилди тандап алууга тийиш. Эгерде өлкө туура учурда еврого кирсе, анда анын бир далай пайдасын көрөт. Маселен, жакынкы 30 жыл ичинде эле евро аймагындагы өз ара соода 50 пайызга чейин өсүшү мүмкүн. Бирок Британия евро мейкиндигиндеги өлкөлөргө бир катар талаптарды да коюуга ынтызар. Маселен, Лондондун оюнча, соода тарифин төмөндөтүү аркылуу Кошмо Штаттар менен транс-атлантикалык экономикалык кызматташтыкты чыңдоо абзел.

Браундун еврого карата олку-солку мамилесин еврого кирүүгө караманча-каршы турган тарап - оппозициядагы консерваторлор партиясы сынга алды. Оппозициянын көлөкөдөгү өкмөтүнүн каржы министри Майкл Ховард:

- Премьер Блэр бир нукта, Браун болсо – башка нукта, ал эми мезгил өктөмү – үчүнчү бир нукта бара жатат. Жаңжал, жеңилдикке баруу жана чаташкандык аларды адаштырып салды. Эгерде бул өкмөт жарыбаган натыйжага гана жетсе, ага таң калуунун деле кажети жок.

Ховарддын бул сөзүнө каяша кылып, Браун мырза евронун келечеги мыкты экенин тастыктоого аракеттенди. Ал эми “Файненшл таймс” гезити шаршембиде жарыялаган редакциялык макалада Тони Блэрдин өкмөтү еврону сөз жүзүндө эмес, иш жүзүндө жактоосу керек деген сын айтылат. “Уолл стрит жорнел Юореп” басылмасынын серепчиси Тереза Рафаел болсо Блэрдин өкмөтүндөгү ич ара келишпестик бул айым динозаврга теңеген эскичил Тори партиясынын гана чырагына май тамызаарын эскертет. Башка басылмалар Британия өзүнүн экономикалык олуттуу шериги болгон Кошмо Штаттарга да бул маселеде кылчактап жатканын белгилешти. Айтор, Британия өкмөтүнүн евро акча бирдигине карата олку-солку мамилеси кыйла мезгилге созулчу талаш-тартыштарга жем болуп кала бере тургандай.

Жер реформасы башталган 12 жылдын ичинде 2 млн. 600 миӈден ашуун адам жер үлүшүн алган болчу. Учурунда көп адамдар «жерди иштете албайбыз» деп, мыйзам боюнча өздөрүнө тиешелүү жер үлүшүнөн баш тартышкан. Жерди алаарын алып, иштете албай, кайра өткөрүп бергендер да болгон. Эми жер пайдалуу экенин көргөн айылдыктар жер үлүштөрүн талап кылып жатышат. Өзгөчө, жерди сатууга уруксат берилгенден кийин жер алам дегендердин саны көбөйгөндөн көбөйүп барат. Ошондуктан 1998-жылкы Жер кодексине «1996-жылга чейин колхоз-совхоздордо иштегендер жана айылда жашагандар гана жер үлүштөрүн алууга укуктуу» деген жобо киргизилген. Былтыр президент өз указы менен алардын тизмесин тактап, жер ала электерге жер берүү тууралуу тиешелүү органдарга тапшырма берген болчу.

- Былтыркы жылдын январь айына чейин эсептеп көрсөк, жер албай калган 11180 үй-бүлө чыкты. Аларга 13096 гектар жер бериш керек экен. Тизменин баарын текшергенбиз. Жер алууга укугу жок үй-бүлөлөр да тизмеге кирип кетиптир. 9 миӈдей адамдын арыздарын кайра кайтарганбыз, - дейт жергиликтүү өз алдынча башкаруу министри, Кыймылсыз мүлктү мамлекеттик каттоо агенттигинин директору Төлөбек Өмүралиев. Мурда жер үлүштөрү бөлүнүп берилип жатканда, айрым колхоз-совхоздордо айылда жашагандардын баарына берилип, айрымдарында болсо ошолордо иштегендерге гана берилген.

- Колхоз-совхоздордо иштегендерге беришкен да, ал эми ошол эле жерде өмүр бою мугалим, врач болуп иштегендерге жер бербей коюшкан. Азыр ошол тизмелер чыгып жатат, - дейт Төлөбек Өмүралиев. Анын айтымында, бүгүнкү күнү жогоруда айтылган 11180 үй-бүлөнүн 11045 үй-бүлөсүнө жер бөлүнүп берилди. Аларга жер алып, бирок кандайдыр-бир себептерден улам көчүп кетип, жерин өткөрүп бергендердин жерлери берилди. 25% Мамлекеттик фонддун эсебинен башка жол жок болгондо гана берилет. Жакшы жерлердин баары мурда эле берилип кеткен. Бирок калган жерлердин ичинде да «мен алам» деген талаш болгон жерлер бар.

- Бардыгы эле «үйгө жакын болсо экен, суунун башы болсо экен» дейт . Ошондуктан чүчүкулак кармап чечип жатышат, - дейт Төлөбек Өмүралиев.

Азыр жер алам дегендердин саны күндөн-күнгө өсүүдө. Тизме такталып, Жогорку Кеӈештен бекитилгенден кийин да «жер албай калдык» деген көп арыз түшкөн. Ошого байланыштуу тизмеге кошумча 3533 үй-бүлө киргизилген болчу. Бирок ал тизме акыркы тизме болчудай эмес. Дүйшөмбү күнү премьер-министр өткөргөн селектордук кеӈешмеде айрым губернаторлор жер албай калгандар дагы бар экенин айтышты.

- Жер реформасы жакшы өтүп, кенен-кесир талкуу менен жер бөлүнүп берилген жерлерде элдин көпчүлүгү өз үлүштөрүн алып калышкан. Нарында ошондой болуп, мурдагы тизме боюнча болгону 243 гана үй-бүлө «жер албай калды» деп келди. Жаӈы тизме боюнча 35 эле үй-бүлө. Реформа Баткен жана Жалалабад облустарында да жакшы өткөн. Чүйдө, Ошто жана Таласта болсо «жер алам» дегендер дагы көп чыгып жатат. Тизмесин кайра тактап жатабыз. 1-июнга үлгүрбөй калгандыктан, Мыйзам чыгаруу жыйыны биздин сурообуз боюнча тизмени тактоо мөөнөтүн 1-сентябрга чейин узартып берген. «Эми бир жолу тактагыла, акыркы жолу жер берип, андан кийин токтотобуз» деген, - дейт Төлөбек Өмүралиев. Анын айтымында, тизме такталып бүткөндөн кийин, күзүндө түшүм алынып, жер бошогондо, аларга жер үлүштөрү бөлүнүп бериле баштайт.