Экономика

Айыл, суу чарба жана кайра иштетүүчү өнөр жай министри Александр Костюктун айтымында, дыйкандардын жазга даярдыгы жаман эмес. Алардын үрөн, күйүүчү май жана жер семирткичтер менен камсыз болушу жылдагыдан жакшы деп табылган болчу. Техникалар да өз убагында ремонттон өткөрүлүп коюлган. Бирок жаздын кеч келиши көп проблемаларды жаратып жатат.

Александр Костюктун айтуусу боюнча, быйыл жаз 20 күнгө кечигип келди. Апрель айынын ортосунда 6-9 градус суук болгонуна байланыштуу, ага чейин себилип, чыгып калган эгин жана кызылча аянттарынын бир бөлүгүн жана эрте гүлдөгөн мөмө-жемиштерди үшүк алып кетти. Министрдин маалыматы боюнча, 25-апрелге карата болгону 150 миң гектар жер айдалды. Бул өткөн жылга салыштырганда 47 миң гектарга аз. Себилген аянттар 57 миң гектарды түзөт. Өткөн жылы күздүк жана тоңдурма айдоо да аз болгонун эске алганда, быйыл дыйкандар үчүн түйшүк көп. Алардын алдында жазгы талаа иштерин кыска мөөнөттө бүткөрүү милдети турат.

- Кээ бир райондордо, айрыкча тоолуу өрөөндөрдө эгин толук бышпай калуу коркунучу бар. Дыйкандар үрөн, жер семирткич жана техника менен камсыз болушту. Эми аларды кызыктыруу маселесин чечтик. Премьер-министр Николай Танаев үрөндүн жаңы баасын коюп берүү тууралуу тапшырма берди. Дыйкандарга үрөндүн баасы алдын-ала кулактандырылат, - дейт Александр Костюк. Министрдин айтымында, дыйкандар алар үчүн атайын бөлүнүп койгон эгин үрөндөрүн алып кетпей жатышат. Анткени үрөндүн баасы кымбат. Бир кило үрөн үчүн дыйкандар күзүндө 3-3,5 килограммдан эгин төгүп берүүгө тийиш. Жыйында аны 2-2,5 килограммга чейин төмөндөтүү тууралуу чечим кабыл алынды. Андан тышкары, айдоо аянттарынын тутуму да өзгөртүлмөк болду.

- Мурда биз эгинди көп сепчүбүз. Биздин байкообузга караганда, кошуна өлкөлөрдө да, Орусияда да быйыл эгин көп болчудай. Бизде былтыркыдан калган эгин да бар. Ошондуктан эгиндин аянтын чектейли деп жатабыз. Анын ордуна кызылчаны, пахтаны, тамекини жана май өсүмдүктөрүн көбөйтөбүз, - дейт Александр Костюк.

Жыйында дыйкандарды кредит менен камсыз кылуу маселеси да көтөрүлдү. Айыл чарба финансы корпорациясынын директору Бактыгүл Жээнбаеванын айтымында, азыр дыйкандарга 263 млн. сом кредит таратылып берилди. Алардын үстөк пайызы жалпы алганда 17-18%. Көптөн бери кредит алып, өз убагында кайтарып берип жүргөндөр үчүн ал төмөндөтүлүп, 15-16% түзөт. Бирок дыйкандар кредитти талаачылыкка эмес, көбүнесе мал кармаш үчүн алышууда. Түзүлгөн кырдаалдын бир топ кыйын экенине карабай, айыл, суу чарба жана кайра иштетүүчү өнөр жай министри оптимисттик маанайда.

- Дагы 1 ай, кээ бир өсүмдүктөр боюнча 1,5 ай убактыбыз бар. Ошондуктан, быйылкы жылдын программасын толук аткарууга мүмкүнчүлүк бар. Ал үчүн дыйкандар менен министрлик чогуу аракет кылышы зарыл. Штаб буга тиешелүү чечимдерди кабыл алды, - деди Александр Костюк.

Ишканаларды каржылык отчеттун эл аралык стандартына өткөрүш үчүн өкмөт атайын график түзгөн болчу. График боюнча жаңы стандартка өтүү ири ишканалардан жана коммерциялык банктардан башталмак.

- Өкмөттүн бекиткен графиги боюнча, 2002-жылдын отчетун 33 акционердик коом жана 21 коммерциялык банк эл аралык стандарт мнен түзүш керек болчу. Муну коммерциялык банктардын баары аткарды. Акционердик коомдордун 23 аткарып, 10 жаңы стандартка өтө албай калды. Бул жерде кичине кыйынчылыктар болду. Айрым ишканалардын жетекчилери, бухгалтерлери которулуп кетишип, иш аягына чыкпай калды. Кээ бирлери материалдык жетишпегендиктерге байланыштуу жаңы стандартка өтүшкөн жок. Бирок алар быйыл сөзсүз өтүшөт, - дейт Финансылык отчет берүүнүн стандарттары жана аудит боюнча мамлекеттик комиссиянын төрагасы Канатбек Сагынов.

Анын айтымында, быйыл дагы 500 акционердик коомду жаңы стандартка өткөрүү белгиленген. Бул үчүн мамлекеттик комиссия зарыл болгон усулдук көрсөтмөлөрдү даярдап, ишканаларга таратып, жер-жерлерде бухгалтерлер үчүн семинарларды өткөрүүдө. Ага каражат жагынан Азия Банкы жана ЮСАИД жардам берип атышат.

Финансылык отчеттун эл аралык үлгүсүнө өтүү зарылчылдыгын адатта инвесторлордун талабы менен түшүндүрүшөт. «Эл аралык стандарт жөнөкөй жана даана болуп, ал ишкананын финансылык абалы кандай экенин билүүгө бир эле караганда мүмкүнчүлүк берет» дешет. Канатбек Сагыновдун айтымында, бул туура, бирок жетишсиз түшүндүрмө. Эмне дегенде, бүткүл дүйнө жүзүндө кеңири колдонулган отчеттун бул формасы биринчи кезекте биздин өзүбүз үчүн зарыл. Советтер Союзунун учурунда киргизилип, азыркыга чейин колдонулуп келген эски форма бухгалтерлердин убактысын жана кагаздарды көп талап кылган татаал форма болгон.

- Жаңы стандарт мурдагыдан эмнеси менен айырмаланаарын бир сөз менен айтыш кыйын. Ал жөнөкөйлүгү, тактыгы, тазалыгы жана ачыктыгы менен айырмаланат десе болот. Мурдагы Совет доорунда бир операция жүгүзүш үчүн бир нече документ керек болчу. Эми алардын баары жоюлуп, бухгалтерлер үчүн жеңил болот, - дейт Канатбек Сагынов.

Ал эми чакан ишканалар үчүн финансылык эсеп жүргүзүүнүн жөнөкөйлөтүлгөн формалары колдонулат Сагынов мырза:

- Чакан ишканалар үчүн жаңы стандартка өтүү бир топ жеңил болот. Анткени алардын көлөмү деле аз. Ал эми жеке менчиктеги майда ишканалар болсо бул стандартты колдонушпайт деле. Алар үчүн финансылык отчеттун жөнөкөйлөтүлгөн формасын иштеп чыкканбыз. Ал азыр практикада колдонулуп жатат. Жеке менчиктеги кичине ишканалар 2 дептерге - бирине кирешесин, экинчисине чыгашасын жазып.