Экономика

Былтыр Латын Америкасы жана Кариб деңизинин боюндагы өлкөлөрдөн чыккан эмгек мигранттары өз бүлөлөрүнө 53, 6 миллиард доллар жөнөтүшкөн. Бул, Америка ортолук өнүгүү банкынын маалыматы боюнча, 2004-жылдагыдан 17 процентке көп. Акыркы үч жылдан бери Латын Америкасына эмгек мигранттары өз мекендерине чет элдиктер салган инвестиция менен тыш өлкөлөр көрсөткөн жардамдан көп акча алып келишет.

Айрым эсептөөлөргө караганда, чет өлкөлөрдө азыр 25- 27 миллион чамалуу латын америкалык жашайт жана иштейт. Алардын 22 миллиону АКШ, Канада, Японияда жана Европа өлкөлөрүндө жашап-ишетешт.
Ушу азыр Испаниянын байтакты Мадриддеги ар бир бешинчи жумушчу латын америкалыктар. АКШдагы жумушчулардын 12 проценти Латын Америкасы менен Кариб бассейнинен келгендер.

Алар өлкөдө калган үй-бүлөлөрүнүн каржылоочусу да. Былтыр Мексика чет өлкөдөгү эмгек мигранттарынан 20 миллиард доллар, Бразилия 6 миллиард, Колумбия 4 миллиард, Борбор Американын беш өлкөсү менен Доминикан республикасы 11 миллиард доллар алышкан.

Көпчүлүк мигранттар акчаны банктар же акча которуучу фирмалар аркылуу эмес, башка жолдор менен жөнөтүшөт. Андай акчаларды эсепке алганда, регионго которулган акчанын суммасы 59 миллиард долларга чыгат дешет эксперттер.

Азия жана Африкадан да Европа жана Түндүк Америкага барып иштеген жана жашап жүргөн эмгек мигранттары да өз журтуна үзбөй акча жөнөтүп турушат.

Индияга 2005-жылы эле Түндүк Америкадагы индиялык мигранттар 23 миллиард, Филлипинге болсо 10, 5 миллиард доллардан көп акча которулган.

Ал эми Европа өлкөлөрүндө иштеген эмгек мигранттары Алжир, Египет, Иордания, Ливан, Марокко, Сирия, Тунис жана Түркияга жылына 9 миллиард долларга жакын акча жөнөтүшөт.

Кол коюлган келишимге ылайык, Түркмөнстан жыл сайын Кытайга 30 миллиард кубметр газ жөнөткөнгө милдеттенет. Бу долбоорду жүзөгө ашырганы тараптар газ куурун курууну макулдашты. Долбоордун наркы туурасында эч кандай маалыматтар айтыла элек.

Кытайга жөнөр алдында Синхуа маалымат агенттигине берген интервьюсунда Ниязов Амударыянын оң өйүзүндө чоң кен бар экенин, ошол жерден Өзбекстан, Казакстан аркылуу Кытайга газ жөнөткөнгө болорун, иши кылып, жакшы мүмкүнчүлүктөр бардыгын айткан эле.

Бирок айрым эксперттер, атап айтканда, Түркиянын парламентиндеги түрк-кытай достук коомунун мурдагы директору Халил Шебгин мындай мүмкүнчүлүккө күмөнсүнүп карайт. Кытайга түркмөн газын жеткирүү абдан эле кыйын, дейт ал.

Бу жерде үч проблема бар: биринчиден, куур тартуу керек; экинчиден, буга ири суммада акча керек; үчүнчүдөн, Шебгиндин айтымында, бул долбоорго тартыла турган Өзбекстан өңдүү өлкөлөр менен Түркмөнстандын көп проблемалары бар.

Австралиянын Канберра шаарындагы улуттук университетинен Глен Барклэй Борборазия республикаларында үч тараптуу күрөш – Россия, Кытай жана АКШнын жарышы жүрүп жатканын белгиледи.

Региондогу өлкөлөр, анын ичинде Түркмөнстан менен жакшы алака түзүп, Кытай АКШнын бу аймактагы таасирин азайтууну көздөйт. Ал эми Ниязовго болсо Түркмөнстанды саясий эркиндиктери чектелген, ошол эле учурда экономикалык жактан оожалган өлкөгө айлантуу аракетинде Кытай чоң өрнөк болуп көрүнөт.

Барклэйдин айтымында, кытайлыктар Михаил Горбачев экономикалык эркиндикти саясий эркиндикке киндиктеш көрүп, абдан чоң калпыстык кетирген деп эсептешет. Кытай өзү экономикалык либерализм менен саясатты таптакыр байланышта карабайт. Кытай ар качан өзүн авторитардык системадагы коммерциялык мамлекет катары көрсөтүп келген, дейт Барклэй.

Сапармурат Ниязов Кытайга ушуну менен үчүнчү ирет келип отурат.