Экономика

Орусиялык тарап Нарын дайрасында курулушу бүтпөй турган Камбарата суу электр станцияларын аягына чыгарууга кызыкдар экенин С.Кириенко да ырастады:

- Бул миллиарддаган доллар инвестиция. Азыр бааланып аткан долбоордун наркы 2 миллиард доллардан ашуун. Кыргызстандык компанияларга чоң иш табылганы туру. Аны мыкты аткара турган жергиликтүү компаниялар бар. Кыргызстандын өнөр жайынын өнүгүшү, электр энергиясын сыртка сатуу үчүн чоң мүмкүнчүлүк түзүлөт.

Кыйладан бери кеп болуп келаткан долбоорду каржылоо милдетин “РАО ЕЭС”, “ИнтерРАО” жана биртоп жеке компаниялар алып, курулуш ишин биргелешкен ишканалар жүргүзүшмөкчү. Буга кошумча орусиялык “Газпром” компаниясы Кыргызстанда чалгындоо-иликтөө иштерине киришкени турат.

Кириенконун айтымында, бул жерде чогуу иш жүргүзүүгө орусиялык компаниялардын кызыкчылыгы күчтүү. Бир гана маселе бул жерде жакшы шарт, орусиялык инвесторлорго дурус мүмкүнчүлүк түзүлүшү керек.

Сергей Кириенко орусиялык “Орус алюминий” компаниясы да энергетика долбооруна кызыкдар экенин маалымдады. Өткөн жылкы март ыңкылабынан кийин жаңы бийлик өкүлдөрү бул компания менен сүйлөшүүлөр жүргүзүп, “Камбарата – 1 – 2” ГЭСтеринин курулушун аягына чыгаруу, Кыргызстанда аллюминий заводун курууга кызыкдар экени айтылган. Бирок да ал компания ушу тапта 2 миллиард доллар инвестициясын Тажикстандын Рогун ГЭСин курулушуна жумшоого бел байлап, Кыргызстанга келген жок. Анын себебин “Инэксимбанктын” директорлор кеңешинин төрагасы Д.Үсөнов мыйзамдык негизге таяп түшүндүрөт.

- Эмне үчүн бизде калган жок? Бизде ГЭС ишкердин мүлкү боло албайт, кош мүлкү да боло албайт. Ошол мыйзамды оңдош керек.

Кыргызстандын өкмөт башчысы Феликс Кулов өкмөт ортосундагы комиссиянын кийинки жыйынында конкрет долбоорлор тууралуу кеп болорун айтып, экономикалык алака-катыш жагынан Орусияга өзгөчө үмүт артарын жашырган жок.

- Комиссиянын кийинки отурумунда ишке ашырыла турган конкрет долбоорлор тууралуу сөз кылабыз. Биз келечекке жайдары маанайда карап турабыз.

Орусиялык ишкерлер жалаң энергетика тармагына инвестиция алып келүүгө кызыкдар болбостон, узак мөөнөткө ижарага берсе Көл боюнда өз кызматкерлерине эс алуу жайларын курууга ынтызар экенин билдиришти. Бирок да мурдагы, азыркы бийлик тушунда жалаң жакшы сезимин гана билдирген ири инвесторлордун акчасын артынып энергетика, туризм тармагына камылгалуу келгени көрүнө элек.

Өткөн жылы кыргыз-орусиялык соода алака-катыштын көлөмү жарым миллиард долларга чыкты. Адистердин болжолунда, бул сандык көрсөткүч жакынкы жылдары миллиард долларлык чекке жетиши керек. Анткен менен Орусия менен Кыргызстан ортосунда кыйладан бери кеп болуп келаткан энергетикалык долбоор изги тилек катары гана калып келатат.

Сүрөттө : Кыргызстандын премьер-министриФеликс Кулов жана Орусиянын федералдык атом энергиясы агенттигинин жетекчиси Сергей Кириенко. Бишкек.20-апрель 2006-жыл.

Улуттук банк төрагасынын милдетин аткаруучу Марат Алапаев акча-кредит жаатында абал дурус экенин, доллардын сомго карата катышы чоң өзгөрүүгө учурабаганын, инфляция деңгээли өткөн жылга салыштырмалуу бираз көтөрүлгөнү менен, бышыкчылык келген маалда баштагы калыбына келерин белгиледи. Анткен менен ал Кыргызстандын быйылкы жылдагы экономикалык өсүшү 5% тегерегинде болорун болжол кылгандардын пикирине кошула тургандыгын билдирди.

- 5 пайызга көбөйөт го деп ойлоп атабыз. Анан эми сан жагынан алганда 111 миллиард сомду түзөт. Биздин аналитиктер ошондой болжол куруп жатышат. 8 пайызга жетебизби – жете албайбызбы, бирок 5 пайыызга жетебиз буюрса.

Кыргызстандын Экономика жана каржы министри Акылбек Жапаров экономикалык өнүгүүнүнү ырааты жети пайыздан ашканда гана ушу тапта болжолдонуп жаткан милдеттердин ишке ашышына шарт түзөт деген пикирде.

- Жылына ички дүң продуктту беш пайызга көтөрө турган болсок, биз кыргыздын эли анча деле жыргап кетпейбиз. Биз эсептеп көрсөк, ички дүң продуктубуз кеминде жылына 7,5% өсүп туруш керек экен.

Банк системасындагы олуттуу проблемалардын бири катары төрага милдетин аткаруучу казакстандык банктардын арбып баратканын көрсөттү. Эларалык соода уюмуна мүчө өлкө катары Кыргызстан сырттан келген банк инвестициясына бөгөт да кое албайт. Бул жердеги коммерциялык банктардын каржылык мүмкүнчүлүгү четтен келген банктарга салыштырмалуу кыйла эле чектелүү. Марат Алапаев чет эл банктары активдерин арбын жайгаштырып, реалдуу экономиканы өнүктүрүүгө шарт түзүп бериши керек деп эсептейт. Анын маалымдашынча, элдин колундагы акчанын 80 пайызга жакыны банктарды кыйгап өтүүдө.

- 80 пайыздан ашуун акча банк системасына кирбейт. Ошону банк системасына киргизиш үчүн төлөм системасын, кассалык тартип жана башка ар кандай ыкмаларды колдонуп, банктарды кыйгап кетип аткан акчаларды банк системасына киргизүү милдетин алдыга коюп жатабыз.

Марат Алапаев Кыргызстанда “көмүскө экономиканын” көлөмү алтымыш пайызга жетерин маалымдады. Аны ачыкка чыгарыш амалында өкмөт капитал амнистиясын жарыялагысы келсе ишти иралды мыйзамдык негиз түзүүдөн баштоо керектигине токтолду. Ушу тапта кыргыз коомчулугун түйшөлтүп аткан дагы бир проблема - тышкы карыздар маселесин козгоп, ал “ХИПИК” программасын босогодон ары түртпөй, алгач шарттары кандай экенин талкуулап, байкап көрүү керек деп айтты.

- Азыркы ХИПИК программасы Африка өлкөлөрүнө колдонулган кезинен кыйла өзгөрүлгөн, ыңгайлаштырылган. Улуттар уюмунун “Кылым чакырыктары” сындуу жаңы нерселер менен толукталган. Африка өлкөлөрүнүн тажрыйбасын карап, көп нерселер өзгөртүлгөн. Ошол себептүү сүйлөшүүлөргө камданып, маселени талкуулоого макул болууну колдоо керек. Жакпай калса орто жолдон чыгып кетүүгө неге болбосун. Башкысы бул иш ачык, жарандык коом өкүлдөрүнүн катышуусунда өткөнү жакшы.


Марат Алапаев Кыргыз айыл чарба финансы корпорациясын жеке колго өткөрүү ишин эртерээк жүргүзүп, каржы уюмун менчиктештирүү маселесин ылдамдатуу керектигин маалымдады. Ансыз акча жагынан кыйын абалга кабылган мекеменин абалы оорлой бере тургандыгын айтты. Кандай болгон күндө да, айыл чарба өндүрүшчүлөрүнө жакындан жардам берүүчү айыл банкы, кредиттик союздардын көп болушуна жетишүү зарыл.