Экономика

Парламенттин бюджет жана каржы комитетинин 20-январда болгон жыйынында мамлекеттик бюджеттин экинчи окуусу өткөрүлүп, анда министрликтерге бюджеттен бөлүнүүчү каражаттардын кандайча жумшалышы, кошумча канча каражат бөлүнүшү тууралуу маселелер козголду. Аталган комитеттин мүчөлөрү быйыл кыш оор болуп кар калың түшкөнүн, айттырбай келүүчү кырсыктардын алдын алуу боюнча Өзгөчө кырдаалдар министрлиги кандай даярдыктарды көрүп жатышканын, мурда депутаттар тарабынан сунушталган иштердин канчасы аткарылганы тууралуу министр Жаныш Рүстөмбековго суроо узатышты. Ал Өзгөчө кырдаалдар министрлигине бюджеттен 190 млн. сом каралганын, суу алып кетүүчү аймактарга тосмолорду курууга кошумча 200 млн. сом каражат керектигин белгиледи. Анын айтымында, өткөн жылы Каржы министрлиги кырсык болуучу аймактардын алдын алуу иштерине 20 млн. сом каржы бөлүп бербей койгондугунун кесепетинен айрым жерлерде суу ташкыны, жер көчкү жүрүп мамлекет 700 млн. сомго зыян тарткан. Депутаттар Экономика жана каржы министринен Өзгөчө кырдаалдар министрлигине кошумча каражат табууну сунуштады. Ал сунушка каржы министри Акылбек Жапаровдун жообу төмөндөгүдөй болду:

-Кайсы жерде коркунуч туудурган жайлар болсо биз аны карап чыгып, алдын ала каржылоого даярбыз. Бирок былтыркы ГУИНдиктиндей 20 млн. сомду парламенттин токтому, өкмөттүн кийлигишүүсү менен бөлдүргөн. Мына «Вечерний Бишкек» гезитинин кечээги санында жазылган макаланы окуган чыгаарсыңар, бизге келген кагаздар боюнча 2 млн. сомго тор зымдарды алган. Калганын укук коргоо органдары да таба албай жатат. Эгерде Өзгөчө кырдаалдар министрлиги ошондой бөлөк жакка жумшабайбыз, кепил болуп беребиз, деп программасын сунуштаса анда биз беребиз,- деди Акылбек Жапаров.

Маданият министри Султан Раев маданият тармагына 102,7 млн. сом бөлүнгөнүн, бул көрсөткүч өткөн жылдагыга салыштырмалуу кыйла аз экендигине, жүз күндүк маданият программасын ишке ашырууга да каражат жетпей калуу коркунучу бар экендигине токтолду. Депутаттар Акматбек Келдибеков, Темир Сариев маданият министрин бюджетке министрликтин аппаратын кармоого көп каражат сарпталарын жана айыл маданиятын тез аранын ичинде колго алууну айтып сынга алышты. Бирок социалдык маселелер боюнча комитеттин төрагасы Бектемир Мурзубраимов маданият министринин сунушун колдоп кетти:

- Жаңы маданият министрлигин түзгөндөн кийин жардам беришибиз керек. Эч болбосо министрлик сураган каражаттын 50 млн. сомун берүү боюнча биздин комитет колдойт. Сиздер да колдоп койсоңуздар.

Өнөржай, тышкы соода жана туризм министри Алмаз Атамбаев чет өлкөлөрдө соода өкүлчүлүктөрүн ачуу боюнча министрликке көрсөтмө болгондугун жана ага бюджеттен акча каралбай калганын айтып, кошумча 7 млн. сом бөлүүнү өтүндү. Ошондой эле туризм тармагына да 4 млн. сом кошууну сунуштады. Айрым депутаттар Кадамжай, Хайдаркен комбинаттары жана башка өнөр жайлар иштетилбей өкмөт мүчөлөрү курулай убада берүү менен эле чектелип калышканын айтышып, министрди сынга алышты.
- Инвесторлор келмейинче, акча болмоюнча өнөр жай эч качан өзү иштеп каражат таппайт. Анткени таарынбагыла. Биздин Кыргызстандын чоңдору иштеп жаткан ишкананы талкалап, ичип-жеп чөнтөгүнөн бир тыйын каражат жумшабайт. Анан кантип өндүрүштү оңдойбуз. Ал эми түзүк менеджер-жетекчи келсе ал өнөр жайды өстүрөт,- деп жооп берди министр Алмаз Атамбаев.

Бюджет жана каржы комитетинин жыйынында Транспорт жана коммуникация министри Нурлан Сулаймановду да айрым депутаттар катуу сынга алып, жол корунан жыйналуучу 1 млрд сомду иштетүүгө көңүл буруусун айтышты. Сулайманов эгерде жол корун бир жылда иштетип кете турган адам кепилдигин алып көзү жете турган болсо, ээлеген министрлик кызматтан азыр эле кетүүгө даяр экендигин билдирди.

Аталган комитеттин төрагасы Акматбек Келдибеков аппаратты кармоо каражатын Жогорку Кеңештин бюджетинен кыскартууну баштап, министрликтердин аппараттарына жумшалуучу каражаттарды кайрадан карап чыгууну сунуштады. Анын сунушун депутат Темир Сариев колдоду:

-Бюджеттин экинчи окуусуна биз премьер-министр келет. Биз ошого даярдайлы. Бөлүмдөр сиздер да иштеп чыгып, кескин түрдө жетекчиликтеги аппаратты кармоого жумшалуучу каражаттын 20-25 пайызын кыскартышыбюыз керек. Эгерде биз акчаны кыскартпасак, булар аппараттагы адам санын кыскартпайт экен.

Парламенттин бюджет жана каржы комитети дүйшөмбүдө күч структураларына, Билим, илим жана жаштар саясаты боюнча министрлигине бюджетте көрсөтүлгөн каражаттарды кароону улантышат.

Бишкектеги Шампанвинкомбинат бир кездери киреше берүүчү тармак катары эсептелип келсе, кийинчерек ал комбинат банкротко учурап экс-президенттин күйөө баласы Адил Тойгонбаев бардык акциясына ээлик кылып алган экен. Өткөн жылдын апрель айында башкы прокуратура тарабынан Адил Тойгонбаевдин үстүнөн кылмыш иши козголуп, Шампанвинкомбинатты мыйзамсыз менчиктештирип алды деген кине коюлган.

Аталган комбинаттын жаңы кожоюну Сергей Ибрагимов өткөн жылы күз айларында ишкананын акцияларын Адил Тойгонбаевден 1 млн. 200 миң. долларга сатып алгандыгы тууралуу маалыматтар бар. Андан мамлекеттик казынага пайда түшпөгөнүн мурдагы баш прокурор Азимбек Бекназаров билдирди. Бул маселеге Мамлекеттик мүлктү башкаруу боюнча комитеттин жетекчиси Турсун Турдумамбетов пикирин “Азаттыкка” берген интервьюсунда мындайча билдирди:

-Биринчиден Шампанвинкомбинат банкрот болгон. Банкрот боюнча мыйзамдын негизинде эле сатылды. Ал арзан болушу ыктымал, себеби мыйзам боюнча биринчи баа коюлуп эгер өтпөсө анын баасы ылдый түшүшү мүмкүн. Ошондой процедура болсо керек. Ал мезгилде мен иштеген эмесмин, ошодуктан мен ага юридикалык баа бере албайм. Эгерде кандайдыр бир дооматтар болсо аны текшерип көрүүгө болот.

Шампанвинкомбинаттын учурдагы башкы директору Абдыкерим Мырзаев аталган ишканынын акциялары Адил Тойгонбаевдин “Жайка” компаниясынан сатылып алынганын тастыктады. Ал ошондой эле прокуратура, финансы кызматтары ишкананы текшеришип, мыйзам бузуларга жол берилбегендиги боюнча өздөрүнүн корутундусун чыгарышканын маалымдады.

Ал эми Жогорку Кеңештин депутаты Азимбек Бекназаров башкы прокурор болуп иштеп турганда Шампанвинкомбинаттын мыйзамсыз менчиктештирилишине байланыштуу Адил Тойгонбаевдин үстүнөн кылмыш иши козголгонун “Азаттыкка” берген интервьюсунда мындайча сыпаттады:

-Эгерде Шампанвинкомбинат банкрот болсо, ошол банкрот боюнча мыйзамдын чегинде жүргүзүлүшү керек эле. Мисалы, аукцион болуш керек, банкрот болду деп гезиттерге жарыяланып, тендер өткөрүлүп сатып алуучулар катышуусу керек болчу. Биздин текшерүүбүздө Шампанвинкомбинат жең ичинен эле сатылып кеткен. Биринчи Аманбек Карыпкуловдун балдары болсо керек эле. Азыр эсимде жок. Мына ошолор сатып алышып, алардан Адил Тойгонбаев өзүнө алган. Мына ошол Шампанвинкомбинат Адил Тойгонбаевдин наамында экен. Шампанвинкомбинат банкрот болгондон кийин сатылган акча мамлекеттик казынага түшүшү керек эле, ал акчалар түшпөптүр. Ошондуктан Адил Тойгонбаевдин үстүнөн кылмыш иши козголгон. Аны Ички иштер министрлиги тергеп аткан. Мен прокуратурадан кызматтан кеткен соң ал иш белгисиз себептерден улам кыскартылыптыр. Ал эми Шампанвинокомбинатты Сергей Ибрагимов алыптыр. Сергей мага келип жолугуп,”Сиз мени күнөөлөп атыптырсыз, Менин күнөөм жок. Алматадан Адил Тойгонбаевден 1 млн. 200 миң долларга ишкананын акцияларын сатып алдым. Мен кылмыш кылган жокмун”, деп айтты.

Азимбек Бекназаров белгилегендей Сергей Ибрагимов акцияларды сатып алып кылмыш кылган эмес. Бирок мамлекет өзү мыйзамдарды одоно бузган. Башкы прокуратура тарабынан камакка алынган Шампанвинкомбинатты сатууга эч кимдин укугу жок болчу. Бирок аны Бекназаров башкы прокурорлук кызматтан кеткенден кийин жаңы жетекчилер комбинатка коюлган арестти алып салышкан.

Бекназаровдун айтымында, Сергей Ибрагимов 1 млн. 200 миң долларды Адил Тойгонбаевге эмес, мамлекеттик мүлк фондусуна төксө жөндүү болмок. Издөөдө жүргөн Адил Тойгонбаев кармалмайынча анын менчигинде турган кайсы бир обьектилер сатылбашы керек эле.