Экономика

Улуттук банктын башчысы Улан Сарбановдун айтымында, соңку төрт айдын ичинде өлкөдө макроэкономикалык абал туруктуу болуп, олуттуу өзгөрүүлөр болгон жок. 2003-жылы инфляциянын өлчөмү 5,6% түзсө, соңку төрт айдын ичинде инфляциянын өлчөмү 0,9% жогорулаган. Ошондой эле Улан Сарбанов 2004-жылдын 1-апрелине карата Кыргызстандын тышкы карызы тууралуу буларды маалымдады:

-1-апрелге карата Кыргызстандын тышкы карызынын өлчөмү бир миллиард 965 миллион долларды түзөт. Анын ичинде мамлекеттин карызы 1 миллиад 797 миллион доллар, ал эми жеке ишканалар тарабынан алынган карыздын өлчөмү 167 миллион 700 миң долларды түзөт.

Ошондой эле ал айрым банкрот болуп жабылган банктарга алданган аманатчылардын акчасын төлөө боюнча кандай иш чаралар жүргүзүлүп жактандыгы тууралуу төмөнкүлөрдү билдирди:

- Буга чейин жабылган төрт банктын аманатчыларынын акчаларынын 60 пайызынан көбү төлөнүп берилди. Жалпысынан буга чейин төлөнгөн акча боюнча ушундай маалыматты айтууга болот. Белгилей кетүүчү нерсе, бүгүнкү күндө айрыкча "Меркурий" банктын аманатчыларынын карызын төлөп берүүдө кыйынчылык болууда. Анткени аталган банктын сатууга коюлган активдери өтпөй жатат.

Улуттук банктын төрагасынын айтымында, жакында Эл аралык валюта корунун Тапио Саавалайнен башында турган миссиясы апрель айынын соңунда Кыргызстанга иш сапары менен келгенде Эларалык валюта кору менен Кыргызстандын өкмөтүнүн ортосунда эки тараптуу макулдашууга кол коюлган.

Ал макулдашууда кыргыз өкмөтү «Сентерра» ишканасындагы 33 пайыз акциясынын 13 пайызын сатууну көздөп жаткандыгы маалымдалган. Кыргыз өкмөтүнүн ишениминде 13% акцияны сатуудан Кыргызстанга 60 миллион доллар пайда түшөт деп айтылууда.

Өткөн жылдын соңунда кыргыз өкмөтү менен «Камеко» компаниясы «Сентерра» аттуу биргелешкен ишкана түзүү тууралуу келишимге кол коюшкан. «Сентерра» ишканасына кыргыз өкмөтү «Кумтөр» алтын кенин, ал эми «Камеко» Монголиядагы жана АКШ дагы алтын кендерин кошкон. «Сентерра» ишканасынын 33 пайыз акциясы Кыргызстанга, калганы «Камеконун» ээлигине берилээри маалымдалган. Кыргыз өкмөтү эми мына ошол «Сентерра» ишканасындагы 33 пайыз акциясынын 13 пайызын сатууну көздөп жаткандыгына айрым саясатчылар макул эмес.

Мыйзам чыгаруу жыйынынын депутаты Ишенбай Кадырбеков кыргыз өкмөтүнүн мындай аракетин чыккынчылык катары баалады:

- Болгону буга чейин «Кумтөрдөн» 130 тонна алтын сатылды. Ал жерде 500 тонна алтын бар. Биз «Кумтөр» ишканасын куруп, милларддаган акчаны ала турган мезгил келгенде ал кенибизди «Сентерра» аттуу белгисиз ишканага кошуп башка бирөөлөргө сатып жатабыз. Эгерде «Кумтөр» сатылбаганда биздин өлкөгө милларддаган доллар пайда түшөт эле. Ошондуктан мен кыргыз өкмөтүнүн мындай аракетин «чыккынчылык» деп баалайм.

Ал эми Улуттук банктын төргасы Улан Сарбанов кыргыз өкмөтү эмне үчүн мындай кадамга барып жаткандыгын түшүндүрүп берүүдөн баш тарты.

“Камкор” камсыздоо компаниясынын уюштуруучусу - орусиялык “Россно” камсыздоо компаниясы. Анын активинде турган каражаттар төлөп берүү милдетин алган акчанын теңине да жетпестигин маалымдап, Кыргызстандын каржы министрлиги компанияны банкрот деп жарыялоо тууралуу сотко кайрылган. Бишкектин экономикалык иштер боюнча райондор аралык соту ушул жылдын 27-апрелинде министрликтин жүйөөсүн жөнсүз деп тапкан чечимин чыгарды.

Компаниянын өмүрдү камсыздандыруу боюнча түзгөн келишимдери быйыл жыл башында 191,5 миллион сомду түздү. “Камкор” камсыздоо компаниясынын убактылуу администратору апрелден тарта 66,6 миллион сом төлөп бериши керек.

- “Камкор” камсыздоо компаниясы жабык акционердик коомунун өзүнүн капиталы болгону 6,5 млн. сомду түзөт. Өмүрдү камсыздоо түрү боюнча жыйналган камсыздоо резервинде болгону 19,3 млн. сом турат. Камсыздоо резервиндеги акчалар жыл сайын азаюуда,- дейт Кыргызстандын каржы министринин орунбасары Эмирлан Төрөмырзаев.

Каржы министрлигинин ырасташынча, “Камкор” камсыздоо компаниясынын аракети чогулган акчаларды бекем сактап, анын санын көбөйтүү эмес, түшүп аткан акчаларды күнүмдүк милдеттенмелерди жоюуга жумшалууда. Акчаларды алдагыдай бөлүштүрүү аманатчыларды сызга отургузуп кеткен банктардын амалын эске салаарын Эмирлан Төрөмырзаев атайын белгиледи.

- Улуттук банк да ”Инсан” банкын банкрот деп жарыялоо тууралуу сотко арыз менен кайрылган. Бирок сот ал өтүнүчтү канааттандырбай койгон соң Улуттук банк көзөмөл жасоочу орган катары түзүлгөн жагдайды ачыкка чыгарууга мажбур болгон. Акыры келип жогору турган сот “Инсан” банкын банкрот деп жарыялаган.

Каржы министрлигинин Банкка кошулбаган сектордун өнүгүү башкармалыгынын жетекчиси Кубат Укаевдин ырасташынча, Кыргызстанда 15 камсыздоо компаниясы катталган.

- 2000-жылдын 2-апрелинен тарта камсыздоо компаниясынын техникалык же камсыздоо резервин түзүү боюнча жобо иштелип чыккан. Жобого ылайык жыйналган акчанын бир тыйыны коротулбай сакталып турушу керек, башкача айтканда, сиз мүчө акы катары канча акча салсаңыз, ошончо акча резервде турушу керек. Компаниянын аягына чыга элек 133 миллион сомдук келишими бар. Ушунча сандагы акча резервде турушу зарыл эле,- дейт Кубат Укаев.

Камсыздоочулардын улуттук ассоциациясынын президенти Курманбек Турдалиев “Камкор” компаниясынын аракети башка камсыздоочулардын кадырына көлөкө түшүрбөйт деген ойдо:

- Бул жерде ассоциация эмес, камсыздоо рыногунун туруктуулугу, камсыздануучулардын укугунун сакталышы, алардын кызыкчылыгынын корголушу жайында кеп болууда. Каржы министрлиги ачыкка чыгарган маалыматтардан көрүнгөндөй, компания стратегиялык мүнөздөгү катачылыкка жол берген.

Анын ырасташынча, “Камкор” камсыздоо компаниясы Кыргызстандагы финансылык туруктуулукту эсепке алган эмес. Ошон үчүн компания өмүрдү камсыздоо үчүн 7 миңден ашуун атуулдан акча топтоп, арбын үстөкпул төлөп берүүгө убада кылган. Каржы министрлиги ушу тапта убактылуу администратордун башкаруусуна өткөн компания каржылык мүмкүнчүлүгүн оңдосо ага лицензиясын кайтарып бере тургандыгын билдирди.