Экономика

Кыргызстандын 460 миллионго бираз жете бербеген карызы кечилбесе өкмөт социалдык проблемаларды чече албай каларын Николай Танаев ачыкка чыгарды. Быйыл октябрь айында Эларалык валюта кору менен биргелешип ишке ашырып жаткан жакырчылыкты азайтуу, туруктуу экономикалык өнүгүүнү камсыз кылууга арналган 3 жылдык программа аягына чыгат. Анын жыйынтыгына карап Эларалык валюта кору Париж клубуна кирген өлкөлөргө Кыргызстандын карызын кечип жиберүү маселесин сунуш кылат. Бул иш эмдиги жылдын апрель айына белгиленген.

Николай Танаев быйылкы жылдын 1-кварталындагы экономикалык өсүш дурус темпте баратканын баса белгиледи.

- Өткөн жылга салыштырганда ички дүң продукт – ИДП 106,7%, “Кумтөр” алтын кенин кошпогондо 105,4% өсүш болду. Өнөр жайда 111% өнүгүш, тоо-кен өндүрүшүндөгү өсүш 109%, айлык акы 19,1% көтөрүлдү, минималдуу керектөө себети 13,6% өстү. Орточо айлык акы ушу тапта 1900 сомго жетти. Минималдуу керектөө себети 1450 сомдун тегергинде. Орточо айлык акы андан кыйла алдыга озуп кетти. Экспорт 130% ашты. Импорт 159% өстү,- деп айтты Николай Танаев.

Өкмөт башчынын ырасташынча, инфляциянын деңгээли 0,9%, доллардын сомго катышы 43 сомдун тегерегинде кармалууда.

1-вице-премьер-министр, транспорт жана байланыш министри Кубанычбек Жумалиевдин маалымдашынча, быйыл Ош-Бишкек жолун кайрадан оңдоп чыгуунун 2-3-этабы башталды. Бул ирет республиканын түндүгү менен түштүгүн байланыштырган канжолдун Ташкөмүр - Каражыгач, Базаркоргон – Арыстанбап кош тарамы, баш-аягы 105 чакырым узундуктагы жол оңдолот.

- Ушул жылдын август айында Кыргызтелерадио компаниясынын бир каналын жана ошондой эле кыргыз радиосунун эки каналы спутник аркылуу чыгып, мурда кыргыз телекөрсөтүүсүн көрө албай келген биздин 153 айылыбыз телекөрсөтүүлөрдү алууга, радио угуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болушат,- деп маалымдады Кубанычбек Жумалиев.

Ички иштер министри Бакирдин Субанбеков кылмыштуулукка каршы күрөш улантылып жатканын билдирди. Министрликтин кызматтык кылмыштарга каршы күрөшүү башкармалыгынын жетекчиси Чыныбек Алиевди өлтүрүүгө катыштыгы бар деп шектелген адамдар кармалып атканын баяндады:

- 5-майда биздин кесиптешибиз, абдан тажрыйбалуу, мыкты иштеген милициянын полковниги Алиев Чыныбекти өлтүрүүгө катыштыгы бар деген шек менен бир нече топтор кармалды. Азыр иликтөө иштери жүрүп атат. Кылмышкерлер минип бараткан машине табылбай жатты эле. Мына бүгүн ошол машине табылды.

Өкмөт башчы Николай Танаевдин ырасташынча, быйыл табигый кырсыктардын кесепетин жоюу боюнча биртоп иштер жасалды. Бул ишке деп өкмөт 2004-жылдын бюджетин бекитип атканда 50 миллион сом бөлгөн. Кооптуу жерлерде жашаган калкты түз жерге көчүрүү, аларга үй салып алуу үчүн 200 000 сом ссуда бөлүнмөкчү. Бул максатка 180 миллион сом бөлүнүүдө, деп билдирди Николай Танаев. Эларалык каржы уюмдарынын көмөгү менен буга кошумча 900 миллион сом карыз акча алып, аны да табигый кырсыктардын кесепетин жоюуга жумшоо пландаштырылууда.

Кыргызстандын түштүгүндө 350 айыл, шаар, шаарчада жер көчкү коркунучу бар. Сарыөзөн Чүй, Көл, Таласта 120 калк жашаган жерлерди суу басып кетүү коркунучу сакталууда. Жер алдынан чыкчу сууларды агызып ийчү арыктардын бүтөлүп, суу сарыктыргычтардын иштен чыгып калышынын кээрин түздө жашаган айыл эли эми тартууда.

Ушул күндөрдө бышкан кыштын эскиси 3 сом 50 тыйын же 4 сом. Ал эми бир даана шифердин баасы 145 -150 сомго чыкты. Цементтин куну да асмандап, бир мешогу 180 сомго барды. Ошол эле маалда үйлөрдүн баасы да барган сайын көтөрүлүүдө. Шаардык гезиттеги жарнаманы карасак, мисалы Бишкектин кичирайондорундагы 104-сериядагы 3 бөлмөлүү квартиралар 12,5 миң доллар. Ал эми шаардын борбор тарабында 15-16 миң доллар. Эркиндик гүлбагы менен Токтогул көчөсүндөгү 4 бөлмөлүү квартирага бирөөлөр ашык эмес, кем эмес 120 миң доллар сурап жатышат...

Адистер квартиралардын баасы буга чейин эч убакта мындай кымбаттаган эмес дешет. Буга бир себеп - Бишкек шаардык мэриясы акыркы жылдарда үй курбай калган. Мамлекеттик бюджеттен да турак-жай курууга деп акча каралбайт. Ошондон улам азыр жеке сектордо өз алдынча үй куруп жаткандар арбын.

Жогорку Кеңештин депутаты Темир Сариев, курулуш материалдарынын жана үйлөрдүн баасынын өсүшү экономиканын өсүшүнүн белгиси дейт:

- Ушундан улам экономикада өсүш бар деп айтсак болот. Бул - биринчи жагы. Экинчиден, азыр чет мамлекеттерде 300 миңдей жердештерибиз иштеп жүрүшөт. Алар тапкан акчаларына Бишкектен үй сатып алып жатышат. Ошондон улам баалар да өсүп, курулуш материалдары да кымбаттап жатат.

Бирок курулуш материалдарынын, айрыкча, цементтин, шифердин баасынын кымбатташы Кыргызстандын шартында бир гана ишкананын кожоюндарынын каалоосуна жараша болуп жатат деген пикирлер бар. Аны депутат Темир Сариев да жокко чыгарбайт:

-Кант цемент-шифер заводу чыгарып жаткан продукциялардын баасынын өсүшү, андай курулуш материалдарына суроо-талаптын өсүшү, албетте, көбүрөөк продукция чыгарууга алып келет.

Жогорку Кеңештин депутаты Ишенбай Кадырбеков Кагт цемент-шифер заводунун продукцияларынын баасы антимонополиялык департаменттин начар иштеп жатканынан улам өсүп жатат дейт:

- Цемент, шифер - бул табийгый монополисттердин тизмесине киргизилген. Өкмөт, антимонополиялык департамент иштебей жатат.

Ишенбай Кадырбековдун пикиринде, курулуш материалдарынын кымбатташы үйлөрдүн баасынын өсүшүн шарттады. Депутаттын пикиринде, Канттагы цемент-шифер заводунун негизги кожоюну жогорку бийликтеги адамдарга өтө жакын казакстандык бинесмендер:

- Заводдун акциясынын 80 пайызы казакстандык ишкерлердин колунда. Кыргыз өкмөтү аларга унчукпай отурат.

Антимонополиялык департаменттин Канттагы цемент-шифер заводун көзөмөлгө алуучу кызматкери Кеңешбек Маматкановго кайрылдык. Ал антимонополиялык комитеттин мыйзам чегинде айрым укуктары болгон күндө да, күн санап өсүп бараткан бааларды токтотууга мүмкүн эмес экенин ачык эле мойнуна алды:

- Бизде полномочиелер бар. Бирок биз чарбалык ишине кийлигише албайбыз. Жоопкерчилиги да бизде жок. Болгону, табийгый монополист катары бизге керектүү маалыматтарды берип турат. Бергенде дагы өз убагында бербей - ушуга окшогон ар кандай окуялар болот.

Ошентип, күн санап кымбаттап бараткан курулуш материалдарынын, цементтин, шифердин бааларын токтотуу антимонополиялык комитеттин, так айтканда, өкмөттүн колунан келбеген маселедей көрүнөт. Депутат Темир Сариев бул жерде өкмөт бир чара көрүш керек дейт:

- Өкмөт сөзсүз түрдө өз сөзүн айтыш керек. Канттагы комбинат табийгый монополист катары тизмеде турат. Андыктан, өкмөттүн комбинат чыгарган продукциянын өздүк наркын, канчадан сатылып жатканын, рентабелдүүлүгүн көзөмөлдөп турууга мүмкүнчүлүгү бар. Өкмөттүн тийиштүү мекеме-уюмдары ошол механизмди начар пайдаланып жатышат.

Эске сала кете турган маалымат: Жогорку Кеңештин Эл өкүлдөр жыйынынын айрым депутаттары Канттагы комбинаттын бул маселесин сессиянын күн тартибине алып чыгууга аракет кылышкан болчу. Бирок бийликке жакын адамдар тарабынан бул - катуу каршылыкка учураган эле.