Экономика

Ооганстан үчүн абыдан керектүү курулуш, азык-түлүк, химиялык буюмдардын кыйласы Бишкек эркин экономикалык аймагында чыгарылат. Экономикалык аймак иштей баштагандан берки 8 жыл ичинде 30 миллион доллар салык төлөнгөн. Экономикалык эркин аймактын жетекчиси Эмил Ибраимов эгер айрым саясий күчтөр бут тосуп, иштөөгө тоскоол болбосо Кыргызстан 130 миллион доллар салыктан эле киреше тапмак эле дейт.

- Эмил мырза, тоскоолдуктар болбосо канча миллион болмок?

- 130 миллион доллар болмок.

- Кандай тоскоолдор болууда?

- Законду, мыйзамдарды өзгөртүшүүдө. Болбогон жалаа жаап атышты. Анын баарын четтен келгендер угуп алышып бизден качып атышты. Бизге келип иштейм дегендер коркуп кайтып кетип атышты. “Салык төлөбөйт, аткезчилик кылышат” деп айтып атышты. Иш боюнча ушундай жалааларды жабышты,- дейт Эмил Ибраимов.

Бишкек эркин экономикалык аймагында эки орундуу “Ак кептер” учагы жыйналат. Кыргыз-орусиялык биргелешкен ишканананын жетекчиси Карабай Турдуматовдун маалымдашынча, буга чейин жасалган 4 учак сатылбай турат. Колду байлаган жумуш - учактын нормативдүү-техникалык документтеринин каттоодон өтпөгөндүгү болууда.

- Бул программа боюнча мына үчүнчү жыл иштеп атабыз. Былтыр 17-июнда биринчи учакты ушерден учурганбыз. Ошондон бери бизде нормативдүү-техникалык негиз деп коёт. Советтер Союзунун убагында андай документтер болгон эмес экен. Азыр Аба кызматы департаменти, өкмөт менен биргелешип ошол нормативдүү-техникалык документти жасап жатышат. Ошондон убакыт созулуп баратат. Биз күтүп атабыз. Нормативдик-техникалык негиз чыкса бизге учканга, сыноо жүргүзүүгө, сатканга уруксат берилет. Ага чейин учканга, сатканга, бөлөк иштерди жасаганга акыбыз жок. Ошон үчүн башында жасаган 4 учагыбыз менен күтүп турабыз, - деп айтты Карабай Турдуматов.

Бишкек эркин экономикалык аймагында “Beta”, “Sasa”, “Sulaiman” чай фирмалары да иштейт. “Сулайман чай” фирмасынын башчысы Хамиддин маалымдашынча, бул жерде жылына 1000 тоннага жакын чай чыгарылат. Анын кыйла бөлүгү чет өлкөлөргө экспортко жөнөтүлөт:

- Биз бул жерде 1997-жылдан бери иштейбиз. Экспортту кошкондо биз жылына миң тоннага жакын чай чыгарабыз. Сырьену Индия, Шри-Ланка, Кытайдан алабыз.

Соңку кездерде Кыргызстандагы эркин экономикалык аймактардын дарегине олуттуу сын айтылып келатат. Республикада 4 экономикалык эркин аймак катталган. Бишкек эркин экономикалык аймагынын жетекчиси Эмил Ибраимовдун айтымында, мындай мамиле көптөгөн чет элдик ишкерлерди чочулатып, республикага сырткы инвестициянын арбын келишине тоскоолдук келтирүүдө.

Бишкекте ишин баштаган эл аралык жыйын «Ооганстандын регионалдык экономикалык кызматташуусу: Борбор Азия, Иран жана Пакистан» деген тема астында өтүүдө. Ал БУУнун Өнүгүү программасы, Ооганстан менен Кыргызстандын өкмөттөрүнүн демилгеси менен уюштурулган. Конференциянын максаты - Ооганстан менен кызматташуунун жаңы мүмкүнчүлүктөрүн аныктап, аны ишке ашыруунун жолдорун тактоо. Ушундан улам жыйындын күн тартибине Ооганстандын регионалдык экономикалык кызматташуусун өнүктүрүүнүн саясаты, соода жана инфраструктура деген сыяктуу маселелер коюлган.

Жыйындын алгачкы күнү бул багытта БУУ Өнүгүү программасынын (БУУӨП - UNDP), Азия Өнүгүү банкынын жана Дүйнөлүк банктын Ооганстан боюнча адистери маалымат беришип, конференцияда чечүү зарыл деген багыттарды аташты.

Алардын айтымында, Ооганстанда экономикалык туруктуулук жана тынчтык калыптанмайынча, жалпы чөлкөмдө бейпилдик болбойт. Мындай ойду бардык мамлекеттер колдой тургандыгын делегация өкүлдөрү билдиришип, кызматташууга даяр экендиктерин жарыя кылышты. Бүгүн түштөн кийин ал жолдорду үч багыттагы жумушчу топтор тактоого киришти.

БУУ Өнүгүү программасынын Ооганстандагы өкүлчүлүгүнүн башчысы Эржан Мураттын айтымында, бул жыйында Ооганстан аймактагы жаңы өнөктөш катары өзүнүн жүзүн ачууда:

- Кыскача айтканда, Ооганстан бул жыйында: «Мырзалар, мен кайра тирилип жатам, мен чөлкөмдөгү жаңы оюнчумун, мага көңүл бургула!» дейт. Ал эми бул жердеги мамлекеттер Ооганстан менен кантип кызматташуунун жолдорун көрсөтүп, сунушташат.

Эржан Мураттын айтымында, жыйын маалында бул багытта өкмөттүк делегациялар ортосунда талкуулар болот жана жеке менчик тармактын 70тен ашуун өкүлдөрүнүн ортосунда өз алдынча сүйлөшүүлөр жүрөт.

Ал эми Кыргызстандын премьер-министри Николай Танаев Кыргызстан Ооганстанды калыбына келтирүү иштерине алты багытта кызматташууга даяр экендигин жарыя кылды:

- Алар - талкаланган байланыш (коммуникация) тармактарын калыбына келтирүү, турак-үй, оорукана, мектептерди куруу, медициналык кызмат көрсөтүү, гуманитардык жардамдарды жеткирүү жана Ооганстандын экономикасына зарыл товарларды чыгаруучу тармакты калыптандырып, заказ алуу. Андан тышкары Ооганстанга мугалим, куруучу, дарыгерлерди жиберүүгө, өзүбүздүн окуу жайларда оогандык адистерди даярдоого, ооганстандык 550 качкын үй-бүлөнү мекенине кайра жөнөтүүгө көмөктөшүүгө даярбыз. Ошондой эле Ооганстандын совет доорунан калган аскерий техникасы менен байланыш тармагын калыбына келтирүү үчүн өзүбүздүн аскерий адистерди жиберүү маселесин кароого даяр экендибизди билдиребиз.

Ал эми Ооганстандын Инвестициялык колдоо агенттигинин жетекчиси Норулла Делевари өз өлкөсүнө эң ириде электр кубаты зарыл экендигин билдирсе, Каржы министри Ашраф Гани (Ashraf Ghani) кызматташуунун келечектүү тармактарын так аныктап, Ооганстанга жиберилүүчү товарлардын тизмесин тактап, курулай сөздөн конкреттүү иштерге өтүүнү сунуш кылды. Ооганстан ар тараптуу оюндарга катышпай, ачык, натыйжалуу кызматташууну көздөй тургандыгын да Гани мырза баса белгиледи.