Экономика

“Камкор” камсыздоо компаниясынын уюштуруучусу - орусиялык “Россно” камсыздоо компаниясы. Анын активинде турган каражаттар төлөп берүү милдетин алган акчанын теңине да жетпестигин маалымдап, Кыргызстандын каржы министрлиги компанияны банкрот деп жарыялоо тууралуу сотко кайрылган. Бишкектин экономикалык иштер боюнча райондор аралык соту ушул жылдын 27-апрелинде министрликтин жүйөөсүн жөнсүз деп тапкан чечимин чыгарды.

Компаниянын өмүрдү камсыздандыруу боюнча түзгөн келишимдери быйыл жыл башында 191,5 миллион сомду түздү. “Камкор” камсыздоо компаниясынын убактылуу администратору апрелден тарта 66,6 миллион сом төлөп бериши керек.

- “Камкор” камсыздоо компаниясы жабык акционердик коомунун өзүнүн капиталы болгону 6,5 млн. сомду түзөт. Өмүрдү камсыздоо түрү боюнча жыйналган камсыздоо резервинде болгону 19,3 млн. сом турат. Камсыздоо резервиндеги акчалар жыл сайын азаюуда,- дейт Кыргызстандын каржы министринин орунбасары Эмирлан Төрөмырзаев.

Каржы министрлигинин ырасташынча, “Камкор” камсыздоо компаниясынын аракети чогулган акчаларды бекем сактап, анын санын көбөйтүү эмес, түшүп аткан акчаларды күнүмдүк милдеттенмелерди жоюуга жумшалууда. Акчаларды алдагыдай бөлүштүрүү аманатчыларды сызга отургузуп кеткен банктардын амалын эске салаарын Эмирлан Төрөмырзаев атайын белгиледи.

- Улуттук банк да ”Инсан” банкын банкрот деп жарыялоо тууралуу сотко арыз менен кайрылган. Бирок сот ал өтүнүчтү канааттандырбай койгон соң Улуттук банк көзөмөл жасоочу орган катары түзүлгөн жагдайды ачыкка чыгарууга мажбур болгон. Акыры келип жогору турган сот “Инсан” банкын банкрот деп жарыялаган.

Каржы министрлигинин Банкка кошулбаган сектордун өнүгүү башкармалыгынын жетекчиси Кубат Укаевдин ырасташынча, Кыргызстанда 15 камсыздоо компаниясы катталган.

- 2000-жылдын 2-апрелинен тарта камсыздоо компаниясынын техникалык же камсыздоо резервин түзүү боюнча жобо иштелип чыккан. Жобого ылайык жыйналган акчанын бир тыйыны коротулбай сакталып турушу керек, башкача айтканда, сиз мүчө акы катары канча акча салсаңыз, ошончо акча резервде турушу керек. Компаниянын аягына чыга элек 133 миллион сомдук келишими бар. Ушунча сандагы акча резервде турушу зарыл эле,- дейт Кубат Укаев.

Камсыздоочулардын улуттук ассоциациясынын президенти Курманбек Турдалиев “Камкор” компаниясынын аракети башка камсыздоочулардын кадырына көлөкө түшүрбөйт деген ойдо:

- Бул жерде ассоциация эмес, камсыздоо рыногунун туруктуулугу, камсыздануучулардын укугунун сакталышы, алардын кызыкчылыгынын корголушу жайында кеп болууда. Каржы министрлиги ачыкка чыгарган маалыматтардан көрүнгөндөй, компания стратегиялык мүнөздөгү катачылыкка жол берген.

Анын ырасташынча, “Камкор” камсыздоо компаниясы Кыргызстандагы финансылык туруктуулукту эсепке алган эмес. Ошон үчүн компания өмүрдү камсыздоо үчүн 7 миңден ашуун атуулдан акча топтоп, арбын үстөкпул төлөп берүүгө убада кылган. Каржы министрлиги ушу тапта убактылуу администратордун башкаруусуна өткөн компания каржылык мүмкүнчүлүгүн оңдосо ага лицензиясын кайтарып бере тургандыгын билдирди.

- Болот мырза, Эларалык валюта корунун миссиясынын ишинин жыйынтыгы тууралуу кыскача айта кетсеңиз?

- Көп да эми. Анын баарын айтып отурса узак кеп. Кыскача айтсам, миссиянын биз менен иши үзүрлүү болду. Себеп дегенде, бардык көрсөткүчтөр боюнча жакшы келатабыз. Мына киреше, чыгаша боюнча, анан да структуралык өзгөрүүлөр боюнча – баары план боюнча келатат. Эч кандай тоскоолдук боло элек. 3 жылдык программаны аягына чыгаруу үчүн 6 ай эле калды. Бул биз үчүн өтө маанилүү. Макроэкономикадагы туруктуу абалды кармап туруу биз үчүн зарыл нерсе. Экинчи маанилүү маселе – биздин тышкы карыздарыбыз. Ушул программаны аткарып, бизге кредит бөлгөндөрдөн карыздарыбызды жоюу боюнча мүмкүнчүлүк алсак, анда биздин экономикабыз үчүн, мамлекетибиз үчүн жакшы шарт түзүлөт.

- Болот мырза, дагы бир суроо. Кечээ сиздер Эларалык валюта корунун миссиясы менен кошумча меморандумду талкууладыңыздар. Эгер жашыруун болбосо анда кандай маселени макулдаштыңыздар?

- Эң эле чоң маселе - бул дефицит. Биз дефицитти мурунку калыбында эле калтырдык. Бүгүнкү экономикалык өсүшкө карап киреше-чыгаша жагын 90 миллион сомго көбөйттүк. Андан тышкары, мен жана да айтып кеттим, бизде эки-үч жакшы нерсе болду. Бюджеттин салык саясаты боюнча айрым пункттарды карап бензин ставкасын кыскартуу боюнча келишимге жетиштик. Андан тышкары мугалимдер менен дарыгерлердин айлык маянасын убада боюнча көтөрүүгө макулдаштык. Бүгүнкү макроэкономикалык мүмкүнчүлүгүбүз антүүгө шарт түзөт. Мындан тышкары Салык кодексинин негизги принциптери боюнча сүйлөшүүлөрдү жүргүздүк. Азыр бизде жаңы Салык кодекси жазылып атат. Ага кандай өзгөртүүлөрдү киргизээрибизди тактадык. Анын аки-чүкүлөрү аябай көп. Аларды айтып отурсак убакыт жетпейт го.

- Болот мырза, дагы бир суроо. Жаңы Салык кодексинде кирешеден түшчү салык өлчөмүн бирдей кылуу тууралуу сөз болууда. Мына ушул маселени тактай кетсеңиз. Салык өлчөмү 20% болобу?

- Биз азыр жалгыз эле НДС эле эмес, салыктын башка түрлөрү боюнча да сүйлөшүп атабыз. Ал тууралуу менин азыр айтышым ыңгайсызыраак. Убактысы келгенде айтабыз. Азыр эксперттер иштеп атат. Жумушчу топ түзүлгөн. Кези келгенде, албетте, айтабыз. Биздин деле оюбуз ошол. Салык ставкаларын азайтуу, рынокко каршы келген салыктарды алып таштоо, ишкерлер үчүн, иштегиси келгендер үчүн жакшы шарт түзүп берүү. Алардын иштешине оңой болушу керек.

- Өткөн жылы бюджеттин аткарылышы айрым болжолдонгон пландарга жетпей калды эле. Т.Саавалайнен келгенде ошондой маселе чыккан. Ошону тактай кетсеңиз.

- Эми былтыр дефицит боюнча проблемаларыбыз көп эле болгон. Эки мыйзам кабыл алдык. Бирок алар иш жүзүндө иштеген жок. Бирок мен айтып коёюн, былтыр салык чогултуу, киреше жагынан дурус көрсөткүчтөргө жетиштик. Салык жагынан ички дүң продуктуга карата 18-19% жетишти ойлогонбуз. Бирок ИДПга карата 14-15% жеттик. Негизи планыбыз деле ошондой болчу. Ал эми акча деген эч качан жетпейт экен. Турмуш алдыга өсүүдө. Ага жараша чыгаша да көбөйөт.

- Болот мырза, чыгаша тууралуу кеп кылып калдыңыз. Быйыл бизде көптөгөн табигый кырсыктар болууда. Мунун кесепетин жоюуга бюджеттен акча бөлүнөт. 2004-жылдын бюджетинде мындай максаттарга акча каралды беле же резервдик фонддон акча бөлүнүп атабы?

- Биз аны өткөн жылы карап бергенбиз. Экология жана күтүүсүз кырдаалдар министрлигинин сметасынан тышкары фонд түзүп, ага 50 миллион сом бөлгөнбүз. Бул табигый кырсыктардын кесепеттерин жоюуга жумшалат. Бирок бул акча да аз болууда. Биз каражат табуунун башка булактарын караштырып жатабыз. Кудай буюрса, кошумча каражаттарды табабыз.

- Болот мырза, мугалимдердин, дарыгерлердин айлыгын көтөрүү эки жылдан бери козголуп келатат. Бул ирет чын эле айлык акы көтөрүлөбү? Сиз ошентип айта аласызбы? Мурда апрель айында делген, эми октябрь айында делинип атат...

- Жок, сиз мени туура эмес түшүнүп алыпсыз. Биз айлык маянаны 1-апрелден тарта 15% көтөрдүк. Азыр аны төлөп жатабыз. Эми 1-октябрдан тарта дагы 15% көтөрөбүз. Ошондо биз бир жылда 30% көтөргөн болобуз.

- Аңгемеңиз үчүн чоң ырахмат, Болот мырза!