Экономика

2 миллиард долларга бираз жете бербеген Кыргызстандын тышкы карыздарынын 11% жакынын Жапан өкмөтү берген. Токиодогу сүйлөшүүлөрдө Кыргызстандын тышкы карызын төлөп берүүнү Париж клубу аркылуу артка жылдыруу маселесине олуттуу маани берилишинин себеп-жөнү бар. Азырынча Кыргызстандын төлөп берүү мөөнөтү келип калган тышкы карыздарын кайтарууга чама-чаркы жетпей жатат.

Париж клубуна мүчө мамлекеттерге карызды төлөп берүүнү кийинкиге жылдырууну Жапан өкмөтүнүн өнөктөштөрү макул таап, алардын тийиштүү структуралары бул маселени ийине жеткире иштеп чыгып, бир сөзгө келишкенден кийин гана макулдук бермекчи, деп билдирди Кыргызстандын каржы министрлигинин пресс-кызматынын жетекчиси Ольга Волосатых.

- Париж клубунун ири кредит берүүчүсү Жапан өкмөтү Кыргызстанга колдон келген көмөгүн көрсөтө тургандыгын билдирди. Бирок да Д.Коидзуми бул ишти жүзөгө ашырыш үчүн Париж клубуна мүчө өлкөлөрдүн тийиштүү структуралары маселени кылдат иштеп чыгышы керек экенин айтты,- деп маалымдады Ольга Волосатых.

Кыргызстан Париж клубуна карызын төлөп берүүнү кийинкиге жылдыруу маселесин көптөн бери клубга мүчө өлкөлөрдүн алдына коюп келатат. Эларалык каржы уюмдарынын өктөм талабын аткарыш максатында Кыргызстан он жылга эсептелген комплекстүү өнүгүү негиздери программасын иштеп чыккан. Жакырчылыкты азайтуу, туруктуу экономикалык өнүгүш милдетин алдыга койгон изги тилек, илгери үмүт программанын негизинде Эларалык валюта кору менен үч жылга эсептелген меморандумга кол коюлуп, анын жыйынтыгы ушул жылдын аягында чыгарылмакчы.

Президент А.Акаевдин сапары учурунда Жапан өкмөтү азык-түлүк өндүрүшүн көбөйтүүнү көздөгөн көмөктөшүү грантын Кыргызстандын өтүнүчү боюнча бөлүп беришке даяр экенин билдирди.

Жогорку Кеңештин Мыйзам чыгаруу жыйынынын бюджет, бажы, салык маселелери боюнча комитетинин төрагасы Акылбек Жапаровдун ырасташынча, тышкы жардамсыз, кредит албай жашаган бир да өлкө жок. Кыргызстан сырттан алган кредиттин кыйласын бюджетти толтурууга, улуттук акчанын кунун кетирбей кармап турууга жумшап келатат.

- Эгерде Эларалык валюта корунун үч жылдык программасы бүтсө 450 миллион долларды кечип алганга мүмкүнчүлүк болот. Андан ары да 40–50 жылга жылдырып коюуга мүмкүнчүлүк түзүлөт,- дейт Акылбек Жапаров.

Кыргызстандын каржы министри Болот Абилдаев бюджет тартыштыгын сырттан келчү карыздардын эсебинен жаап келатканын мындайча түшүндүрөт:

- 2006-жылы биз таңкыстыкты 3% түшүрүүнү алдыбызга максат кылып койгонбуз. Дефицит аз болсо маселебиз тез чечилет,-- деп айтты Болот Абилдаев.

Министрдин ырасташынча, Париж клубуна карызды кантип төлөө маселеси макулдашылган:

- Дефицитибиз өз ордунда болсо, алган милдеттемелерибизди аткарып берсек. Париждеги бейформал клубга мүчөлөрдүн бүт баары кол коюп берген кагазыбыз бар. Мен өзүм 19 мамлекетке барып келдим. Ар бир өлкөдөгү каржы министри менен кезигишип, мурдагы протоколго кошумча макулдашууга кол койдук. Биз жактан баары эле дайын. Эми үчүнчү жылдын параметрлерин аткарышыбыз керек. Ал сентябрда бүтөт. Октябрда Эларалык валюта корунун 25тей кишиден турган миссиясы келет. Алар биздин отчетубузду бүт текшеришет. Туура же туура эмес жасаганыбызды көрүшөт. Алардын отчетун Вашингтондо Эларалык валюта корунун аткаруу комитетинин мүчөлөрү карайт. Аткаруу комитети Кыргызстан алган милдеттемелерин толук аткарыптыр деп Парижге кат жөнөтөт.

Парламенттин Эл өкүлдөр жыйынында Административдик-маданий борбор куруу маселеси чоң талашка түшүп, анын айынан өкмөт башчы Николай Танаев аз жерден кызматынан алынып кала жаздаганы көпчүлүктүн эсинде. Эл өкүлдөрүнүн катаң сынына туш келгендин эртеси Николай Танаев журналисттерди чогултуп, Бишкектин мурунку эски абамайданынын өйдө жагынын кыйла жерин ээлей турган жаңы борбор президент А.Акаев үч жылдан бери Шаңхай кызматташуу уюмуна кирген өлкөлөрдүн президенттерин жакшылап тосуп алалбай келаткандыгын, андайга ыңгайлуу жайдын жоктугу менен түшүндүргөн. Өкмөт башчы өзүнө карата айтылган сындарды жаманатты кылуунун аргасы катары эсептейт:

- Бул капталдан чыгып качырып кирүүнүн өзү. Себеп дегенде, мени абийирдүү башкаруучулардын улуттук кеңеш төрагасы кылып дайындаганда эле бул Аксы окуясын иликтөөчү мамлекеттик комиссия башчысынан да жооптуу иш экенин билгем.

ЖогоркуКеңештин Эл өкүлдөр жыйынынын Өнөр жайды жана ишкердикти стратегиялык өнүктүрүү комитетинин төрагасы Жаныш Рустанбеков Административдик-маданий борборду куруу идеясы Бишкектин мыкты жерин бөлүп алып, аны кайсы бир ишкерлерге сатып, туйтунуунун амалынан улам чыккан дейт. 162 гектир жерди ээлеген жаңы борбор курулушуна четтен инвесторлордун апыл-тапыл келе коюшу деле кыйын.

- Ал жерди алып сата башташат. Мына, сатып да киришти. Өкмөттүн токтомунун сыясы кургай электе кайсы бир фирмага жерди сата башташты. Жерди алып, анан аны бирөөлөргө сатыш – баары коммерциялашып калган. Анан алынган жерге мамлекеттик ишкана уюштуруп, ага өзүнүн баласын мүчө кылып киргизип койгон, - дейт Жаныш Рустенбеков.

“Агым” гезитинин баяндамачысы Жолдошбек Зарлыкбековдун ырасташынча, ортодогу талаштын чыгышына өкмөт менен парламенттин - экөө тең бирдей күнөөлүү.

- Өкмөттүн Интернеттеги сайтында “бул кайсы бир депутаттардын парламенттеги оюну болуп атат”, деген маалымат жүрөт. Өкмөт “эгер булар минте берсе Кыргызстандын эларалык кадыр-баркы түшөт, сырттан келчү инвестициялардын жолу буулат”, деген сыяктуу сөздөрдү айтып актанууда. Бул маселе түпкүлүгүндө Апас Жумагуловдон башталган оокат экен, - деди Жолдошбек Зарлыкбеков.

Жаныш Рустенбеков өкмөт республикалык бюджеттен жаңы борбор курулушуна бир тыйын албай кура тургандыгын айтып көпчүлүктү ишендиргиси келгени менен, жашыруун токтом чыгарып, курулушка ким канча акча чыгара тургандыгын милдеттендирип жатканын маалымдады:

- Биз бюджетти карап атканыбызда өкмөттүн бир токтому колубузга тийген. Ал токтомдо министрликтер менен ведомстуктар, акционердик коомдор, “Электр тармагы”, “Түндүкэлектр”, “Кыргыз темиржол” акционердик коомдору – ошолордун баарына өкмөт салык салыптыр. Административдик борбордо 12 үй тургузулуп атат, ошол жерге үй тургузасыңар деп милдеттендириптир. Салык салынганда да кандай салык, министрлик, ведомстуктар, акционердик коомдорго 30 миллион, 40 миллион сомдон салыптыр. Бул өзү жашырун токтом экен.

Административдик-маданий борбор долбоорунун тагдыры дагыле барып-келип президент А.Акаевдин позициясына байланыштуу чечилет. Үй-шартын жакшыртмакчы болуп дебитордук карызга белчесинен баткан энергетиктерден 102 миң доллар насыя алган Николай Танаевдин аракетинен айың көрбөгөн А.Акаев бул ирет да өкмөт башчыны колдоп койсо “кылым курулушу” башталып калышы деле ажеп эмес.