Экономика

Бул маселе боюнча маалымат берген Aйыл, суу чарба жана кайра иштетүү министри Александр Костюк жыйынга катышып отурган губернаторлорду эгиндин, пахтанын жана тамекинин аянттарын кеңейтүүгө чакырды. Казакстанда кургакчылык болуп, кокус эгин аз болуп калса, каатчылык болбос үчүн буудайды өзүбүзгө жеткидей камдап алышыбыз зарыл деди министр. Анын айтымында, пахта менен тамекини болсо Орусия гарантиялуу түрдө сатып аларын билдирип жатыптыр. Муну өкмөт башчы Николай Танаев да ырыстап, прогноз боюнча пахтанын баасы жакынкы 3-4 жыл ичинде туруктуу болорун билдирди. Александр Костюктун айтымында, ошол эле мезгилде картошканын жана төө буурчактын аянтын, тескерисинче, кыскартуу зарыл:

- Мен Талас областынан ашып кетсе 10-11 миң тонна төө буурчак эгүүсүн суранар элем – деди Александр Костюк. Муну премьер-министр Николай Танаев колдоду.

Ал таластыктарды төө буурчактын ордуна соя эгүүнү сунуш кылды:

- Соя сепкиле. Бүгүнкү күнү казактар 100 миң тоннадан кем эмес соя сатып алууга
WebChO 13jazSpO Feb 04 даяр- деди Николай Танаев.

Анын айтымында, өлкөдө иштей баштаган канаттуулар фабрикалары да сояга өтө муктаж болуп жатат. Анын үстүндө соя түшүмдүүлүгү жагынан төө буурчактан кем калышпай, баасы болсо андан бир аз жогору.

Александр Костюктун айтымында, быйыл өткөн жылга салыштырмалуу 180 миң гектар жерди көбүрөөк айдоого туура келет. Ошондуктан дыйкандар үчүн быйыл түйшүк арбын болот. Министр быйыл дыйкандардын үрөн менен камсыз болуусу жылдагыдан жакшыраак экендигин билдирди. Ошондой болгон менен эгиндин үрөнү 10 миң тоннага жетпейт экен. Николай Танаев аны мамлекеттик резервден бөлүү тууралуу тапшырма берди. Чоң маселе пахта үрөнү боюнча чыкчудай көрүнөт:

- Пахта үрөнү боюнча бизде катасртофалык абал түзүлүп жатат – деди Александр Костюк.

Өкмөт башчысы пахта үрөн сатып алуу үчүн Жапан грантынан 45 млн. сом бөлүү тууралуу Каржы миниситрине көрсөтмө берди. Бирок буга Болот Абильдаев жана анын орун басары Эмирлан Төрөмырзаев таптакыр каршы чыгышты:

- Президенттин визити алдында мындай кылууга болбойт. Биз ал жерден дагы акча сурайбыз да – деди Болот Абильдаев.

Анын айтымында, жапан өкмөтү кредиттердин кайтарымдуулугу 60% кем болбосун деген шарт коюп жатыптыр. Мындай талап бул гранттын эсебинен таратылып берилген техникалардын акчасы кайтарылбай калгандан улам чыккан экен. Каржы министринин орун басары Эмирлан Төрөмырзаев ошол себептен Жапан өкмөтү Кыргызстанга грант берүүнү токтотуп, «биздин акчаларды Өзбекстан менен Тажикстанга» берип жатат деп айтты. Бирок Николай Танаев «эмне кылсаң да жазгы талаа иштерине акча табасың» деп каржы министрин милдеттендирди. Өкмөт жыйынында быйыл да күйүүчү май жаатында кыйын болору айтылды:

- 1-марттан тартып Казакстан дизель отун берүүнү токтотот. Кечээ муну алар ырасташты – деди Николай Танаев.

Өкмөт башчынын айтымында, мунай ташып келүүчүлөргө тиешелүү көрсөтмө берилип, алар азыр дизель отун камдап жатышат. Бирок алар топтогон дизель отуну талаа иштерине жетишсиз. Николай Танаев «Казакстан бизге квота бергени жатат» деди. Ошого карабай ал 1-мартка чейин дизель күйүүчү майын көбүрөөк топтоп алууга өкмөт мүчөлөрүн үндөдү. Өкмөт башчы кандай болгон күндө күйүүчү майлардын баасы өсөрүн айтып, дыйкандарга жеңил болсун үчүн акциздик салыкты төмөндөтүү керектигин белгиледи.

Чоң жетиге мүчө АКШ, Улуу Британия, Германия, Италия, Канада, Франция жана Япониянын финансы министрлеринин кез-кез жолугушуп, дүйнөлүк экономиканын орчун суроолорун талкуулап туруусу кадыресе көрүнүш.

Финансы министрлеринин бул ирет Флориданын Бока-Рейтон шаарында чогулуусуна АКШ долларынын күчтөн тайып баратканы себеп болду.Алсак, 2002-жылдын башынан бери доллардын евро сыяктуу валюта рыногундагы маанилүү акчаларга алмашуу курсу 40 проценттен көпкө арзандады. Ал эми акыркы 2 айда эле евро долларга салыштырмалуу 10 проценттен да көпкө кымбаттады.

Флоридадагы жыйын соңунда кабыл алган коммюникеде өнөр жайы мыкты өнүккөн жети өлкөнүн финансы министрлери АКШ долларынын “алмашуудагы ашыкча туруксуз абалы жана өйдө-ылдый кетүүсү экономикалык өсүү үчүн жагымсыз” деп белгинет. Чоң жетинин финансы министрлери -йендин кубатын арттырбоо үчүн, Америка долларын утурум сатып алып турган япон өкмөтү сыңары- еврону “тушап”, долларды турукташтыруу боюнча эч кандай чара көрүшпөдү.

Ага карабай, Британиянын финансы министри Гордон Браун коммюникенин кабыл алынганын “чоң ийгилик” деп эсептейт:

- Менин баамымда, жыйынга келген бардык адамдардын бир мунасага келгени баалуу. Менин оюмча, биздин алга жылуубуздун экономикадагы оң жылыштар менен коштолуп жатканын моюнга алганыбыз маанилүү. Биз соода жана реформа сыяктуу оң ийгиликке жеткирчү тармактарга өзгөчө көңүл буруудабыз.

“Күчтүү доллар америкалыктардын экономикалык кызыкчылыгына ылайыктуу” экенин үзбөй кайталап жүргөн Кошмо Штаттардын финансы министри Жон Сноу мурдакыдай эле “акчанын кубатын рынок аныкташ керек” деген сөзүн кайталады:

- Кошмо Штаттар узак мезгил күчтүү доллар саясатын жүргүздү. Доллардын күчтүү болуусуна биз да кызыгабыз. Бирок, акчалардын баасы ачык жарышта, валюта рыногунда аныкталганы жөндүү. Жөлөп-тайоодон акча күчтүү болуп кетпейт. Акчанын кубаты анын негизине жараша болот жана акчанын наркы соода өтчү жайдагы талапка жана сунушту чагылдырат.

Байдөөлөт мамлекеттердин финансы министрлеринин сөзүнө кылдат кулак төшөгөн сараптарга же акча сатып адистешкен соодагерлерге Жон Сноудун бул сөзү эч кандай жаңы маалымат бербеди.

Буга кийинки күндөрү Кошмо Штаттардын долларынын еврого салыштырмалуу бирде арзандап, бирде кайра аз да болсо кымбаттап турганы да далил.

Мунун өзү, Парижде чыкчу “Le Monde” гезити жазгандай, Европа өлкөлөрүнүн экономикасынын илең - салаң өсүүсүнө коркунуч туудуруп жаткан орток акча-евронун күн санап кубаттануусун токтотуу аракети оңунан чыкпаганын күбөлөйт.

Буга караганда, талдоочулар айткандай, баалуу кагаздар менен соода кылган сараптар АКШнын Борбордук банкынын төрагасы, кудурети күчтүү Алан Гринспен жакында Конгрессте жасачу докладды күтүп жаткан сыяктуу.

Башка талдоочулардын айтымында, Флоридада министрлердин долларды колдоо боюнча бир бүтүмгө келбегени Европа Борбордук банкы менен Европа өкмөттөрү ортосундагы тирешүүнү дагы күчөтөт. Евробанк валюта рыногундагы кырдаалга кийлигишүүгө мурдакыдай каршы болсо да, акыр аягында евронун асман серпип өсүүсүн токтотууга мажбур болот.

Ошондо да, кээ бир эксперттер евронун тагдыры “Ак Үй менен Алан Гринспендин колунда” дешет. Демек, АКШ “доллар ашыкча арзандап кетти” деп, аны бекемдөө үчүн чара көрмөйүнчө, евро Европа өлкөлөрүнүн товарларын кымбат кылып, экономикалык өсүүгө жолтоо боло берет.