Экономика

Шейшемби күнү Мыйзам чыгаруу жыйынынын отун-энергетика комитетине келишимге кол койгон Базарбай Мамбетов жана башка жооптуу адамдар чакырылып, алар депутаттардын суроолоруна жооп беришти. Базарбай Мамбетов Кыргызстандан чыгып жаткан сууну чектөө тууралуу келишим Шардарыя суу сактагычынын жарылып кетүү корунучунан улам Казакстандын суроосу боюнча түзүлгөнүн айтып, аны аргасыз түзүлгөн келишим катары мүнөздөдү:

- Эгер билгиңер келсе, картада регионалдык масштабдагы катастрофа маселеси турган болчу, –деди Базарбай Мамбетов өзүнүн келишимге кол коюшунун себеп-жөнүн түшүндүрүп.
Анын айтымында, Шардарыядан ары Кызылордого чейин дарыя жээгине дамбалар курулуп, ал жерде 700 кубометрден ашык суу ташып кете албайт. 4-январдагы Борбор Азия мамлекеттеринин өкүлдөрүнүн жолугушуусунда Өзбекстан Сырдарыя аркылуу өтүп жаткан суунун бир бөлүгүн өздөрүнө кабыл алуу тууралуу милдеттенме алган. Бирок ал милдеттенмесин аткарган эмес. Кыргызстан өзүнөн чыгып жаткан сууну 500 кубометрге чейин азайтуу тууралуу сөз берген. Кыргызстан азырынча өзүнүн сөзүнө туруп жатат.

Базарбай Мамбетов электр энергиянын жалпы өчүрүлүп жатышы бул келишимге байланыштуу деген айыпты таптакыр четке какты:

-Бул тууралуу өкмөттөн эч кандай көрсөтмө берилген эмес, –деди Базарбай Мамбетов. Анын айтымында, Токтогул гидроэлектрстанциясында электр энергия чыгаруу азайганы менен Казакстан берип жаткан мазут менен көмүрдүн аркасында жылуулук борборлорунда электр энергия өндүрүү 2 эсе көбөйтүлүп, өлкөгө берилип жаткан электр энергиясынын жалпы көлөмү төмөндөгөн жок.

-Электр энергия мурда кандай берилип жатса, азыр деле ошондой эле берилип жатат,- деди Базарбай Мамбетов. Бирок мындай жооп депутаттарды ынандырган жок:

-Жалган айтуунун да чеги болот. Биздин колубузда C.Дордоевдин кагазы турат. Н.Танаевдин буйругу турат. Казактар дамба куруп алышса, өзбектер сууну кабыл албайм дешсе, ал жерде биздин кандай тиешебиз бар. Кое бергиле сууну. Каптап кетсе каптап кетсин! Эмнеден коркосуңар! Назарбаев менен Каримов кудайдын берген суусу деп айтышпадыбы. Кудай берген сууну кое бериш керек, – деди депутат Алишер Абдымомунов.

Айрым депутаттар Казакстандын суроосуна макул болгон күндө да Кыргызстан тарткан зыянды толугу менен өндүрүп алыш керек эле деген ойду айтышты:

-Тигилердин абалы кыйын болгондо бизге электр энергияны азыраак иштеп чыккыла дешет экен. Андай болсо биздин чыгымдарды төлөп бериши керек да. Биз азыр компенсация алып жатабызбы же жокпу муну биле албай койдук,- дейт депутат Ташболот Балтабаев.

Базарбай Мамбетовдун айтымында, казактар 35 миң тонна мазут жана 85 миң тонна көмүр берүүгө макул болгон. Бирок ал бекер эмес, кийинки электр энергиянын эсебинен берилет.

- Биз аны катуу айттык. Суу көп болсо да, аз болсо да, дайыма силер бизден жайында 2 млрд кВсаат электр энергия сатып алышыңар керек деп айттык, - деди Базарбай Мамбетов.

Депутаттарды анын жообу канааттандырган жок. Анткени бул тууралуу эч кандай келишим түзүлгөн эмес.

-Эшек ылайдан өтүп кетти болсо эмне кылабыз. Кийин бизде андай мүмкүнчүлүк болбойт да, – деди аталган комитеттин төрагасы Тайырбек Сарпашев. Мыйзам чыгаруу жыйыны бул маселени жума күнү кароого камданып жатат.

Өткөн жылдын жыйынтыгын чыгарган өкмөт жыйынында премьер-министр Николай Танаев чет өлкөлүк инвестицияны тартуу аракеттери күткөн натыйжаны бербегенин жарыя кылды:

- Бизде азыр 3 көрсөткүч боюнча артта калуу бар. Анын бири -инвестициянын тартуу. Биз тикелей инвестицияны ички дүң продуктынын 30%ине жеткиришибиз зарыл. Бизде ал азыр андай эмес.

Акыркы 4-5 жылда чет өлкөлүк инвестицияларды көбөйтүү үчүн өлкөдө көп эле иштер жасалгансыйт. Президент өзүнүн чет өлкөлүк инвестицияларды тартуу боюнча атайын өкүлүн дайындап, ага болуп көрбөгөндөй укук берген эле. Өкүлдүн алдында түзүлгөн катчылык жыл сайын Ыссыккөлдө чет өлкөлүк инвесторлордун катышуусу менен саммит өткөрүп, алардын берген сунуштарынын негизинде инвестицияларды тартуунун конкреттүү иш-планын иштеп чыгат. Инвестициялык матрицалар деген ат менен белгилүү болгон ал пландар - баардык министрликтер аткарууга милдеттүү документ.

Өткөн жылдын жайында үчүнчү саммит болуп, төртүнчү матрица иштелип чыккан болчу. Катчылыктын кызматкерлери бул матрицалар өз жемишин берип жатат деп эсептешет. Алардын ою боюнча, башка өлкөлөргө салыштырмалуу Кыргызстанда инвесторлор үчүн жакшы абал түзүлгөн:

- Казакстандын экономикасына салынган инвестицияны карап көрсөк, инвестициянын баары мунай иштетүү тармактарында топтолгон. Бизде болсо баардык тармактарда бар. Бул эмнени билдирет? Бул бизде инвестициялык климат жакшы экенин көрсөтүп турат, - дейт аталган катчылыктын жетекчиси Равкат Хасанов.

Ал мунун далили катары өткөн жылы өлкөгө тартылган тикелей инвестициянын көлөмү 25% өскөнүн белгилейт. Бирок, чет өлкөлүк эксперттер өлкөгө канча инвестиция келсе, ошончо инвестиция кайра кетип, анын «таза» эсептегендеги көлөмү жокко эсе экендигин айтышат. Алар Кыргызстанга инвестициянын келбей жатышынын башкы себеби - баягы эле коррупция экендигин айтышат. Аталган катчылыктын кызматкери Нуритдин Жаманкулов ал тууралуу мындай дейт:

- Коррупциянын деңгээлинин жогорулугунун айынан биз болжол менен 70% инвестицияны жоготуп жатабыз.

Жаманкуловдун айтымында, мындай жыйынтыкты Дүйнөлүк банктын изилдөөсү көрсөткөн.

Инвестициялык матрицалар пайда бербегенден кийин өкмөт совет доорундагыдай план бермей жолго өткөн. Өткөн жылы Николай Танаев инвестиция тартуу боюнча ар бир министрге жана губернаторго план салган. Николай Танаев 12-февралдагы өкмөт жыйынында анын натыйжасын сурай турган мезгил келгенин эскертти:

- Биз силер менен өткөн жылы министрлер жана губернаторлор канча инвестиция тартканы тууралуу жыл аягында отчет берет деп сүйлөшкөнбүз. Эмки селектордук кеңешмеге ушул маселени киргизгиле.