Экономика

Бул тууралуу бизге Мамлекеттик мүлктү башкаруу комитетинин басма сөз кызматы маалымдады:

- Кыргызтелеком» акционердик коомун менчиктеширүү боюнча «Шведтел» менен мамилелерди токтоттук. Дүйшөмбү, 23-февралда «Кыргызтелекомдун» тендерине катышууга кааларын, же каалабасын ырастоосун сурап «Ростелеком» компаниясына расмий кат жөнөттүк, – деди комитеттин маалымат кызматынын жетекчиси Татьяна Наговицина.

«Кыргызтелеком» акционердик коомунун 51% акциясын сатуу боюнча тендер өткөн жылдын 15-июнунда эле өткөрүлгөн болчу. Анда биринчи орунду бул 51% акцияга 15,6 млн. доллар берээрин билдирген «Шведтел», экинчи орунду 15,3 млн. доллар көрсөткөн «Ростелеком», үчүнчү орунду 12,5 млн. долларга алам деген Түркиянын «Глобал Коммуникейшн» компаниясы ээлешкен. Тендердин эрежеси боюнча тендердик комиссия бул биринчи орунду алган компания менен «Кыргызтелекомду» сатуунун конкреттүү шарттары боюнча макулдашмак. Айтылгандардан көрүнүп тургандай тендердик комиссия «Шведтел» менен 7 ай бою сүйлөшүү жүргүзүп, тил табыша алган эмес. "Кайсы маселелер боюнча тараптар бир пикирге келе албай койду" деген суроого Татьяна Наговицина:

- «Кыргызтелекомдун» өнүгүүсүнүн планы боюнча көз караштарды жакындата албай койдук. Шведдер сунуш кылган акчаны төлөө мөөнөтү да бизге ылайык келбеди. Ошондой эле тариф саясаты боюнча пикир келишпестик болду, - деген жооп узатты.

Тендерди өткөрүүдөгү бул түзүлгөн кырдаалга баа берүүнү сурап депутат Темир Сариевге кайрылганыбызда, ал тендердин узакка созулуп кетиши мыйзам ченемдүү көрүнүш экенин белгиледи:

- Эки-үч маселе орчундуу болуп эсептелет. Биринчиден, «Кыргызтелеком» мамлекеттин кепилдиги менен бир топ кредит алган. Ал кредиттер өлкөдөгү телекоммуникацияны өнүктүрүү үчүн пайдаланылган. Эгерде жаңы компания келип, ошону улантып кетсе, анда өлкө үчүн жакшы болот. Эгерде, ал «биз акча бөлбөйбүз десе», анда биз убакыттан уттурабыз. Андан тышкары ага эксклюзивдүү укуктар берилет. Аны колдонуу боюнча кошумча сүйлөшүү жүргүзүү керек.

Депутат Темир Сариевдин ою боюнча, Кыргызстан үчүн «Шведтелге» караганда «Ростелекомдун» бир топ артыкчылыктары бар:

- Орусиянын телекоммуникациясы абдан натыйжалуу өнүгүп келе жаткан тармак. Анын үстүндө булардын тажрыйбасы да чоң. «Шведтел» кичинекей эле компания. «Ростелеком» жер жүзүнүн 1/6 бөлүгүн камтыган чоң компания. Бир гана жери–«анын жаңы технологиясы жок» деши мүмкүн. Менин оюмча, ал боюнча деле «Ростелеком» артта калган жок.

Мамлекеттик мүлктү башкаруу комитетинин маалымат кызматынын түшүндүрүүсү боюнча, «Ростелеком» менен сүйлөшүүлөр канчага созулаарын азырынча эч ким айта албайт. Эгерде «Ростелеком» менен сүйлөшүүлөр натыйжа бербесе, тендердик комиссия 3-орунду алган «Глобал Коммуникейшн» менен сүйлөшүүлөрдү баштайт. Эгерде, ал да жыйынтыкка алып келбесе, анда жаңы тендер өткөрүлөт.

Каспий аймагынын өлкөлөрү менен Борбор Азийа жумуруйаттарынын отун-кубат министрлеринин катышуусунда өтө турган Стамбулдагы саммитте соңку технологийалар маселеси талкууга алынат. Саммитте ачыла турган жармаңкеде мунай жана газ продуктулары менен кызматтары көргөзмөгө койулат. Саммитке АКШ, Украина, Румынийа, Азербайжан, Сирия, Афганистан жана Пакистандан жогорку даражалуу мамлекеттик мунай жана газ ширкеттеринин өкүлдөрү да катышып, аймактык отун-кубат маселелери жөнүндө бетме-бет сүйлөшүүгө мүмкүнчүлүк табышмакчы.

Бул чогулуштун Стамбулда өткрүлүп жатканы бекеринен эмес. Каспий бассейниндеги өлкөлөр менен Орусийанын мунайы жана табигый газын батышка алып чыккан боролор жана танкер каттам жолдору тогошкон жерде орун алган Түркийа дүйнөнүн эң узун мунай кууру Баку-Тбилиси-Жейхан багыты, Карадеңиздин түбүнөн 2000 метр тереңдикте өткөн “Көгүлтүр Агын” газ боросу; ошондой эле, Азербайжандын газын Европага алып чыгуучу “Шахдеңиз” газ боро долбоору менен Орусийа сунуш кылган жаңы бир мунай куур багыты аркылуу алдыдагы 10 жылдын ичинде бир гана өз аймагынын эмес, жалпы дүйнөнүн эң ири отун-кубат каттам бекеттеринин бири болууну пландап жатат.

Дүйнөдөгү кадыресе тенденцийага эриш-аркак, Түркийанын өзүнүн дагы, суйук жана газ отунга жана электр кубатына керектөөсү жыл сайын өсүп баратат. Кийинки 20 жылдын ичинде, “Түштүк Чыгыш Анатолийа Долбоору” (GAP) сыйактуу ири кубат долбоорлорунун ишке ашырылганына карабай; электр кубатынын өндүрүмү, өзгөчө өнөржай секторунун талаптарына жооп бере албай, өлкө сырттан электр кубатын сатып алууда.

“Көгүлтүр Агын” аркылуу Орусийадан сатылып алынган табигый газдын дээрлик көпчүлүгү табигый газ менен иштеген көчмө электр өндүрүү ишканалары тарабынан колдонулат. Түркийа, ошол эле учурда, отун-кубат булагы катары бир өлкөгө жана бир гана табигый газ же мунайга көзкаранды болуп калбоо стратегийасынын чегинде, отун-кубат өндүрүүнүн жаңыча жолдорун издеп жатат. Отун-кубат булактарынын ар кыл түрүнө таянуу стратегийасынын алкагында курулган ишканалардын соңкусу кечээ (шейшемби күнү) ачылды.

Алманийанын (Германиянын) каржылоосунда Адана шаарынын Искендерун районунда курулган “Сугөзү Жылуулук Електр өндүрүү ишканасынын” ачылыш аземине Түркийада сайакатта болгон Алманийанын канцлери Герхард Шрөдер менен бирге Түркийанын премьер-министри Режеп Тайып Эрдоган катышышты. Өлкөнүн отун-кубатка болгон жалпы керектөөсүнүн 7 пайызынын өндүрүлүүсү болжолдонгон бул ишкана жылына 9 миллиард киловатт/саат электр кубатын өндүрөт жана анын курулушуна чыгымдалган 1,5 миллиард доллардын баарын Алманийа көтөрдү. Түштүк Африка жана Түштүк Америкадан импорттолгон жогорку сапаттагы көмүр менен иштей турган бул ишканада эң алдыңкы технологийа колдонулмакчы.

Ишкананы ачуу аземинде чыгып сүйлөгөн Режеп Тайып Эрдоган Түркийанын отун-кубат керектөөсү жылына 8 пайызга өсүп жатканын айтып, эч кандай чара көрүлбөсө, анда 2020-жылы өлкөнүн бул тармактагы чет өлкөлөрдөгү булактарга көзкарандылыгы 78 пайыга жетиши ыктымалдыгын айтты. Баку-Тбилиси-Жейхан мунай долбоорун куруу жумуштары тынымсыз улантылып жаткандыгын жана ал аркылуу алынып чыккан алгачкы мунай 2005-жылы Жейхандан танкерге жүктөлөөрүн билдирген Эрдогандын башка бир маалыматына караганда, Азербайжандын табигый газын Европага алып чыга турган “Шахдеңиз” газ боросу долбоору 2006-жылдын күз айларында ишке киргизилмекчи.