Экономика

Улуттук банктын төрагасы Улан Сарбанов өзүнүн билдирүүсүндө аталган долбоорлорду ишке ашырууда ошол кездеги мыйзамдар бузулбагандыгын, депутатардын бул чечими шайлоо алдындагы оюн экендигин айтты. Ал бул үчүн комиссиянын жетекчиси Болот Байкожоевди жана «Промстройбанктын» жетекчиси Муратбек Мукашевди түздөн түз күнөөлөдү:

- Билдирүү жасоонун маңызы банкир-депутаттар, так айтканда «Иссыккөлинвестбанктын» жетекчиси Болот Байкожоев жана «Промтройбанктын» жетекчиси Муратбек Мукашев тарабынан келечекке саясий индульгенция алуу үчүн аракеттер жасалып жаткандыгында турат. Бул кадимки көрүнүш. Коргоонунун жакшы жолу - чабуул коюу – деди Улан Сарбанов.

Ал улуттук банкты саясий оюндарга аралаштырууга болбой тургандыгын, ал саясаттан тышкары уюм экенин баса белгиледи. Төрага аталган депутаттардын банктарында көп кемчиликтер бар экендигин айтып, көзөмөл жүргүзүүчү орган катары Улуттук банктын аларды оңдоого багытталган аракеттери бул күчтүү банкирлердин каршылыгына такай туш болууда деп билдирди. Ал муну «кызыкчылыктардын тирешүүсү деп атады.

Улан Сарбановдун билдирүүсүнө карата Болот Байкожоевдин пикирин сураганыбызда, ал аталган комиссия ведомстволор аралык комиссия болуп, ага депутаттар гана эмес, өкмөт мүчөлөрү да киргизилгендигин, чечимди комиссия эмес, палата кабыл алгандыгын билдирди:

- Комиссия түшүнбөй менин артыман ээрчигендей алар акылдары жок адамар бекен. 36 депутатты алдап, туура эмес чечим чыгартып алгандай мен сыйкырчы болуп кетиптирминби. Сарбанов минтип айтуунун ордуна ошол 41 млн доллар жоголгон акчаны кайтарганга аракет кылса туура болот эле деп ойлойм, - деди Болот Байкожоев.

Жибек–жолу долбоорунун, Европа банкынын кредиттеринин жана Борбор Азия банкына салынган акчалардын тегерегинде чыккан чатак эски чатак. Ал долбоор ишке ашырылып жатканда Улан Сарбанов Улуттук банктын жетекчилигине келе элек болчу. Улан Сарбанов, бир жагынан, ал «өз убагында баары мыйзамдуу болгон» деп, өзүнөн мурдагы төрагаларды актоого аракет кылды. Бул, жогоруда айтылгандай, анын расмий билдирүүсүндө даана байкалып турду. Экинчи жагынан, «бул иштер мага чейин болгон, аны укук коргоо органдары териштирсин» деп, өзүн ал иштерге тиешеси жок адам катары көрсөттү:

- 1993-1997 жылдардагы эски иштерге азыркы жетекчиликти, так айтканда мени аралаштыруу, - дагы бир жолу кайталап коеюн, келечекке саясий индулгенция алуу үчүн аракет, - деди Улан Сарбанов бул тууралуу конкреттүү суроо берилгенде.

«Улан Сарбановго чейин болгон иштер үчүн палата эмне үчүн аны кызматтан алуу тууралуу чечим чыгарды», деп сураганбыбызда, Болот Байкожоев ал маселени чечпей, созуп отуруп, карыз өсүп кеткендигин белгилейт:

- Сарбановдун убагында 23 млн доллар карыз 30 млн долларга чейин өстү. Ошол 7 млн доллар карыз Сарбановдун убагында болду. Эмне үчүн ал эч нерсе жасаган жок? - деди Болот Байкожоев.

Эксперттер бул жерде чынында эле Улан Сарбанов белгилеген «кызыкчылылыктардын тирешүүсү» бар экендигин белгилешет:

- Бул жерде абал таттал. Бир жагынан Сарбанов Эл өкүлдөр жыйынына, анын ичинде ошол эле Байкожоевге баш ийиш керек. Экинчи жагынан Байкожоев банкир катары Сарбановго баш иет. Бул «кызыкчылыктардын тирешүүсү» болуп эсептелет. Биз шайлоо кодексин оңдоп, чиновниктер депутат болбогондой кылмайын боло берет, – деди «МСН» гезитинин аналитиги Лариса Ли.

Палата Улуттук банктын төрагасын түздөн түз кызматтан ала албайт. Ал өзүнүн токтомунда бул жөнүндө президентке сунуш гана киргизген. Президент болсо азырынча өз оюн айта элек.

Электрондук экономика жаатындагы жаңы демилгени «Neotech» компаниясы ишке ашырууда. Электрондук төлөм системасы азырынча телефон байланыш акысын «Кыргызтелеком» компаниясынын сервис кызматына барып кезекке туруп төлөө убарагерчилигинен бошотууда. Бара–бара ал электр, газ, коммуналдык кызматтын башка тармактарын да кучагына алмакчы. «Neotech» компаниясынын аткаруучу директору Эльдар Божокоевдин айтуусунда, жаңы долбоор эки ай илгери ишке киришкен.

- «Unicard» электрондук төлөм системасынын биринчи долбоору мындан эки ай илгери ишке кирди. Стратегиялык максат-мүдөөбүз электрондук мобил төлөмдөрдү калк арасына жайылтууга, жаңы системаны өркүндөтүүгө багытталган. Бул иш аркылуу биз электрондук коммерцияны алдыга жылдырып, жаңы технологияны жайылтып, төлөм системин жакшыртуу аракетине өтүүдөбүз, - дейт Эльдар Божокоев.

Анын айтымында, жаңы төлөм системасы тейлөө кызмат базарынын 20% ээлөө аракетин көрүүдө. Бара-бара бул көрсөткүч 30% жетмекчи. «Neotech» компаниясынын маркетинг бөлүмүнүн башчысы Олег Леонов электрондук төлөм системасы Борбор Азияда биринчи болуп Кыргызстанда ишке киришип атканын маалымдады.

- Бул Борбор Азиядагы жападан-жалгыз жаңы долбоор экенин айта кетиш керек. Мындай система Орусия менен Балтика боюндагы өлкөлөрдө кеңири жайылган. Биз алардын айрым жаңылыктарын кабыл алдык. Анткен менен программанын негизги бөлүгүн өзүбүз бул жерде иштеп чыктык, - дейт Олег Леонов.

Жаңы электрондук төлөм системасы атайын моби кард аркылуу жүргүзүлөт. 10 сомдон 3000 сомго чейинки моби карддарды сатып алган адам чөнтөк же үй телефону болбосо Интернет аркылуу коммуналдык кызмат, байланыш акысын иштеген жеринен же үйдөн жөнөтүү мүмкүнчүлүгүнө ээ болушат. Жаңы заман талабына ылайык чыккан электрондук төлөм системасы азырынча Бишкек шаарында гана ишке киришүүдө.

«Кыргызтелеком» акционердик коомунун Бишкек филиалынын коммерциялык жетекчиси Руслан Жайнаков тейлөөнүн ыңгайлуу жаңы түрүн киргизүү ниети байланышчыларда мурда эле болуп келгенин айтты:

- Биздин компания, азыр эми айта берсем болот, өз күчү менен мына ушул акы төлөө системасын киргизүү мүмкүнчүлүгүн пайдалануу аракетин ойлоно баштаган. Биз аны өзүбүздүн системабыз үчүн кошумча жеңилдик катары киргизүүгө ниеттенгенбиз, - дейт Руслан Жайнаков.

Бишкекте ушу тапта банк кызматы төлөмдүн жаңы формасына өтүп, байланыш тармагы канатын кенен жаюуда. Тилекке каршы, заманбап технологиянын иши башкалаада жүрүп атканы менен Кыргызстандын көпчүлүк айылдары телефон байланышы жок отурушат. Транспорт жана коммуникация министрлигинин маалыматташтыруу бөлүмүнүн башчысы Раимбек Жаркеевдин айтымында, андай айыл-кыштактардын саны беш жүздөн ашат.

- Бизде 500 ашуун айыл-кыштак менин билишимче телефонсуз отурушат. Телефону бар кыштактардын көбү эски техника менен калышкан. Бул биздин өлкө үчүн өтө маанилүү маселе. Президент А.Акаев жыл сайын айыл жерин жакшыртуу, телефон байланышын орнотуу милдетин коюп келет. Бул өзү көп каражатты талап кылган иш. «Кыргызтелекомдун» телефондоштуруу боюнча атайын программасы бар. 2010-жылга бардык айыл-кыштактар телефондоштурулат, - деп билдирди Раимбек Жаркеев. Азырынча бул милдет «Кыргызтелекомдун» атайын программасында гана белгиленген.