Экономика

Электрондук экономика жаатындагы жаңы демилгени «Neotech» компаниясы ишке ашырууда. Электрондук төлөм системасы азырынча телефон байланыш акысын «Кыргызтелеком» компаниясынын сервис кызматына барып кезекке туруп төлөө убарагерчилигинен бошотууда. Бара–бара ал электр, газ, коммуналдык кызматтын башка тармактарын да кучагына алмакчы. «Neotech» компаниясынын аткаруучу директору Эльдар Божокоевдин айтуусунда, жаңы долбоор эки ай илгери ишке киришкен.

- «Unicard» электрондук төлөм системасынын биринчи долбоору мындан эки ай илгери ишке кирди. Стратегиялык максат-мүдөөбүз электрондук мобил төлөмдөрдү калк арасына жайылтууга, жаңы системаны өркүндөтүүгө багытталган. Бул иш аркылуу биз электрондук коммерцияны алдыга жылдырып, жаңы технологияны жайылтып, төлөм системин жакшыртуу аракетине өтүүдөбүз, - дейт Эльдар Божокоев.

Анын айтымында, жаңы төлөм системасы тейлөө кызмат базарынын 20% ээлөө аракетин көрүүдө. Бара-бара бул көрсөткүч 30% жетмекчи. «Neotech» компаниясынын маркетинг бөлүмүнүн башчысы Олег Леонов электрондук төлөм системасы Борбор Азияда биринчи болуп Кыргызстанда ишке киришип атканын маалымдады.

- Бул Борбор Азиядагы жападан-жалгыз жаңы долбоор экенин айта кетиш керек. Мындай система Орусия менен Балтика боюндагы өлкөлөрдө кеңири жайылган. Биз алардын айрым жаңылыктарын кабыл алдык. Анткен менен программанын негизги бөлүгүн өзүбүз бул жерде иштеп чыктык, - дейт Олег Леонов.

Жаңы электрондук төлөм системасы атайын моби кард аркылуу жүргүзүлөт. 10 сомдон 3000 сомго чейинки моби карддарды сатып алган адам чөнтөк же үй телефону болбосо Интернет аркылуу коммуналдык кызмат, байланыш акысын иштеген жеринен же үйдөн жөнөтүү мүмкүнчүлүгүнө ээ болушат. Жаңы заман талабына ылайык чыккан электрондук төлөм системасы азырынча Бишкек шаарында гана ишке киришүүдө.

«Кыргызтелеком» акционердик коомунун Бишкек филиалынын коммерциялык жетекчиси Руслан Жайнаков тейлөөнүн ыңгайлуу жаңы түрүн киргизүү ниети байланышчыларда мурда эле болуп келгенин айтты:

- Биздин компания, азыр эми айта берсем болот, өз күчү менен мына ушул акы төлөө системасын киргизүү мүмкүнчүлүгүн пайдалануу аракетин ойлоно баштаган. Биз аны өзүбүздүн системабыз үчүн кошумча жеңилдик катары киргизүүгө ниеттенгенбиз, - дейт Руслан Жайнаков.

Бишкекте ушу тапта банк кызматы төлөмдүн жаңы формасына өтүп, байланыш тармагы канатын кенен жаюуда. Тилекке каршы, заманбап технологиянын иши башкалаада жүрүп атканы менен Кыргызстандын көпчүлүк айылдары телефон байланышы жок отурушат. Транспорт жана коммуникация министрлигинин маалыматташтыруу бөлүмүнүн башчысы Раимбек Жаркеевдин айтымында, андай айыл-кыштактардын саны беш жүздөн ашат.

- Бизде 500 ашуун айыл-кыштак менин билишимче телефонсуз отурушат. Телефону бар кыштактардын көбү эски техника менен калышкан. Бул биздин өлкө үчүн өтө маанилүү маселе. Президент А.Акаев жыл сайын айыл жерин жакшыртуу, телефон байланышын орнотуу милдетин коюп келет. Бул өзү көп каражатты талап кылган иш. «Кыргызтелекомдун» телефондоштуруу боюнча атайын программасы бар. 2010-жылга бардык айыл-кыштактар телефондоштурулат, - деп билдирди Раимбек Жаркеев. Азырынча бул милдет «Кыргызтелекомдун» атайын программасында гана белгиленген.

Мамлекеттик мүлктү башкаруу комитетинин төрагасы Равшан Жеенбеков шейшемби күнү журналисттер үчүн маалымат жыйын өткөрүп, Мыйзам чыгаруу жыйыны концессия жөнүндө мыйзамды кабыл алганын, өкмөт эми «Түндүкэлектр» акционердик коомун концессияга берүү тууралуу сунуш менен палатага келүүгө камданып жатканын билдирди:

- Мен ушул бейшембиде же жакын арада биз мыйзамдын долбоорун кароону сурап,(парламентке) кайрылыбабыз деп ойлойм - деди Равшан Жеенбеков маалымат жыйында.

Ал «Түндүкэлектр» концессияга кандай шарт менен берилери жөнүндө конкреттүү эч нерсе айткан жок. Электр энергиясынын тарифи кандай болорун, компаниянын аласа-бересесин эмне кылуу керек экендигин жана башка ушул өңдүү маселелерди иликтеп, келишимдин долбоорун даярдоо үчүн өкмөт атайын кеңеш берүүчү компания жалдайт. Министрдин айтымында, компанияны концессияга берүүгө байланыштуу иштер болжол менен 1,5 жылга созулат. Парламент аны эки жолу кароодон өткөрөт:

- Уруксат бергенден кийин, биз 2-3 ай ичинде концессиялык келишимдин долбоорун түзүп, парламентке кайра алып келебиз, - деди Равшан Жеенбеков.

Ал өз сөзүндө «Түндүкэлектр» кимге берилери азыр чечиле электигин, ал тендер аркылуу аныкталарын белгиледи:

-Мен аны концессияга алууну каалагандар болот деп ойлойм. Аалардын ичинде Орусиянын РАО ЕСи, канадалык бир компания бар болчу, – деди Равшан Жеенбеков.

Энергетиканы менчиктештирүүгө каршы болуп, бул маселени парламент караганда анын ишине катышпай жүргөн депутаттардын тобуна кирген Исмаил Исаков «Концессия жөнүндө мыйзамга» президент кол кое электигин айтып, андай сунуш менен парламентке келишине өкмөттүн укугу жок экендигин белгилейт:

- Азыр аны кароого негиз жок. Аны өкмөт алып келүүгө мыйзам жол бербейт. Анткени биз «Концессия жөнүндө мыйзамга» Кыргызстандын кызыкчылыгына туура келген жоболорду киргизип, Акаевге жөнөткөнбүз. Президент кол коюп, күчүнө киргенден кийин гана мыйзам «Түндүэлекторо» жөнүндө маселени кароого мүмкүнчүлүк берет, – деди Исмаил Исаков биз менен болгон маегинде.

Депутат кабыл алынган мыйзамда концессияга берилчү ишканалардын тизмесин да парламент бекитери көрсөтүлгөндүгүн, өкмөт адегенде ошол ишканалардын тизмесин бериш керек экендигин, андан кийин гана парламент «Түндүкэлектр» жөнүндө маселени карай аларын эскертет.

Бирок айрым эксперттер «Концессия жөнүндө мыйзамга» кол коюла электигине карабай, өкмөттүн «Түндүкэлектрди» концессияга берүүгө макулдук сурап парламентке кайрылуу мүмкүнчүлүгүн жокко чыгарбайт. Жакында болуп өткөн Эл өкүлдөр жыйынын сессиясында да бул маселе көтөрүлүп, депутат Муратбек Мукашев Дүйнөлүк банктын Кыргызстандагы өкүлчүлүгүнүн жетекчиси Крис Лавлейстин президентке жазган катын окуп берген болчу. Аталган эл аралык уюм парламентке президенттин өзү барып болсо да,андан маселени оң чечүүнү суранган.

- Бул жерде «парламент маселени кайра кароо жана бул зарыл мыйзамды кабыл алуу үчүн парламент жана коомчулук менен интенсивдүү иштейбиз деп сиздин администрацияңыз ишендиргенине карабай, биз парламенттин ишине сиздин өзүнүнүздүн катышууңузду сурайбыз» деп жазылган, – деди Муратбек Мукашев Крис Лавлейстин катынын тиешелүү жерин окуп.