Экономика

Бийликтин бир колдон экинчисине мажбур өткөрүлүшү артынан оголе көп саясий-социалдык, алары аз келгенсип экономикалык проблемаларды ээрчите келерин кыргыз коомчулугу күтпөсө деле керек. А.Акаев режими калк көөнүнө аябай тийген белем, экс-президенттин өлкөсүнөн кетип калышына эле элдик революционерлердин кыйласы ыраазы.

- Биздин оппозициянын койгон максатына жеткенибиз – бул А.Акаевдин тоталитардык режимин кулатканыбыз болду. А кемчилиги чынында экономикалык жактан артта калдык,- дейт Элдик революцияны коргоо коомдук кыймылынын жетекчиси Болот Айдаров.

Анын пикирин дагы бир ыңкылапчы Нурлан Алымкул уулу да колдойт.

- Чындап айтканда элдин мүдөөсү аягына чыкпай калды. 99% бийликте А.Акаевдин кишилери калып калышты дагы, экономикалык ахывалыбыз күндөн-күнгө оорлоп баратат. Эски режимдин эле бийлиги кайра калып калды.

Ыңкылапты эл өзү уюштурганын Нарынбек Сапалов да ырастайт.

- Революция болду, эл жасады. Эмне кылып атасыңар деп, бийликке капыстан келип калышты. Эптеп эле беш малыбыз бар, ошону карап эле жатабыз. Завод-фабрикалар талкаланган.

Бийликти алмаштыруунун түпкү максаты элдин турмушун жакшыртууга шарт түзүү, коррупцияланган үй-бүлө бийлигин жоготуп, эл камын ойлогондорду башкарууга алып келүү болчу. Белгилүү ишкер Борис Воробьев А.Акаевди бийликтен кууп түшкөн элдик ыңкылаптын кемчилине караганда жакшы жагы көп болду деген пикирде.

- Мен жакшы жагы көбүрөөк болду деп эсептейм,- дейт Борис Воробьев.

Ыңкылаптан кийинки бир жыл ичинде экономикада өнүгүү байкалбай, макроэкономикалык көрсөткүчтөр кыйла төмөн экендигин жаңы бийлик өкүлдөрү деле жашырбай эле айтып келатышат.

- Экономикалык жагынан алганда деле, менин оюмча, өткөн жыл ийгиликтүү болду деп айтыш кыйын,- дейт Улуттук банк төрагасынын милдетин аткаруучу Максатбек Ишенбаев.

Кыргызстандын экономика жана каржы министри Акылбек Жапаров бир жыл ичиндеги дурус жышаан катары өлкө экономикасы кургуйга кулап түшпөй, белгиленген чекке жетпей калса да, өзүнүн ийкемин сактап калганына басым жасайт.

- Билесиздер, өкмөт тарап кетип, президент жок болгон чакта биздин экономика түпкүргө түшүп кетпеди. Жеке менчикке таянган экономикалык реформалар өзүнүн ийкемин көрсөтүп, туруктуулугун сактап кала алды. Өткөн жылы ички дүң продукттун төмөндөшү байкалды, жыйынтыгын 0,4% жетишпестик менен аяктадык. Жалпысынан алганда, быйылкы эки айда «Кумтөрдү» кошкондо 3,8% өсүшкө жетиштик. Жүрө-жүрө баары калыбына келерине ишенем,- дейт Акылбек Жапаров.

Ыңкылаптан кийинки бир жыл экономикалык өнүгүшкө жол аччу үмүт-тилекке байланып, бийлик менен оппозиция, ортодо турган калк – баары эртеңкисине баам таштап отурат.

Жаңы жылдан кийинки эки айлыктын экономикалык көрсөткүчтөрү анча деле дурус эместигин Улуттук банк төрагасынын милдетин аткаруучу Максатбек Ишенбаев да ырастады. Сомдун долларга карата катышы да төмөндөөдө. Жалаң эле азык-түлүк товарларынын баасы көтөрүлбөй, энергия акысы, атап айтканда, көмүр менен газдын баасы да кыйла кымбаттады.

- Өзбекстан менен түзүлгөн келишимден кийин газдын баасы 9,8% кымбаттады. Ички дүң продукт январь-февраль айларында 12,5 миллиард сомго көбөйүп, өткөн жылдын ушул мезгилине салыштырганда өсүш 3,2% түздү,- деп маалымдады Максатбек Ишенбаев.

2006-жылдын эки айында акча-кредит жаатындагы көрсөткүчтөр өткөн жылга салыштырмалуу кыйла төмөн болуп чыкты. Акча базасынын 133 миллион сомго азайышы, коммерциялык банктардын жалпы резервинин төмөндөшү анын ачык мисалы. Каржы базарында сомдун долларга карата катышынын аз-аздан төмөндөп баратышы, коммерциялык банктардын депозит көлөмүнүн кыйла азайып кетиши жагдай бул жакта деле анча жакшы эместигин кабарлап турат. Сыртка товар ташып чыгарууга караганда сырттан товар ташып келүүнүн көлөмү өткөн эки айда кыйла көбөйгөн.

Өткөн жылдын ыңкылапчыл дем-шыгы менен экономиканын кургуйга түшүп кетпегенине ыраазы болуп, ички дүң продуктунун көлөмү белгиленген чекке бираз жете бербей калганына деле кайыл кыргыз өкмөтү ушу тапта тыш карыздардын кыйласын кантип кечтирүүнүн амалын ойлоп отурган кези. Максатбек Ишенбаевдин маалымдашынча, демилгени жактырган жыйырма сегиз өлкөнүн ону коюлган талаптарды аткарып, ушу тапта каржы бергендердин чечимин күтүп отурушкан кези.

- Биртоп күн илгери өкмөт башчы Кыргызстан Хипик демилгесин колдой турганын ырастаган билдирүүгө кол койгону мага белгилүү. Хипиктен кийин бизге көп тараптуу келишимдер боюнча алынган карыз акчаларды кечүү боюнча MDRIга кайрылуу сунушун билдиришет.

М.Ишенбаев непадам кош тараптуу жана көп тараптуу келишимдердин негизинде алынган карыздар кечиле турган болсо 2045-жылга чейин өлкө 1 миллиард доллар карыз жүгүнөн бошонор эле деп билдирди.

Кыргызстандын тышкы иштер министринин орунбасары Таалай Кыдыровдун маалымдашынча, бул программага кошулуудан мамлекет 24 жыл ичинде жарым миллиардка жакын гана доллар акча карызынан бошонот.

- Антсе да программага кирүү менен өлкө улуттук кызыкчылыгына туура келбеген айрым бир шарттарды, милдеттенмелерди алууга мажбур болот. Бул стратегиялык мааниге ээ тармактарга, энергетика, алтын казып алуу, телебайланыш жана башкаларга тиешелүү. Программага кирүүнүн дагы бир жагы саясий-экономикалык башкарууга байланышып кетет,- дейт Таалай Кыдыров.

Эларалык уюмдар Кыргызстандын оор жүк карыздарын кечүүдө жалаң эле экономикалык шарттарды койбостон, саясий өктөм талаптарды артып коерун билип туруп эле өкмөт программага кире тургандыгын жарыя кылды. Өкмөт башчы Феликс Куловдун мындан эч кандай жашырын сыр кылбай тургандыгын жарыя кылган жайы бар.

Ыңкылаптан кийинки жылдын негизги экономикалык чакырыгы карыздарды кантип кечирүү маселеси болот окшоп калды. Ал эми жаңырган жылдан башталчу экономикалык өнүгүштүн ыкчам деми азырынча көрүнбөй жатыры.