Экономика

24-мартта президент Аскар Акаев качып кеткенден кийин шашылыш түрдө жаңы өкмөттүн курамы түзүлгөн болчу. Президенттин милдетин аткаруучу болуп дайындалган Курманбек Бакиев жаңы өкмөттү түзүүдө «түндүк-түштүк маселеси», улуттар аралык мамиле, эң негизиси - кадрлардын иш билги сапаты эске алынганын айтып жүрөт.

Бирок массалык маалымат каражаттарында жаңы бийликтин кадр саясаты катуу сынга алына баштады. Мисалы, элге кеңири белгилүү, 24-марттагы революциянын болуусуна чоң салым кошкон «МСН» гезити жума башындагы сандарынын биринде ишкерлер тобунун катын жарыялаган. Атын жашырган ишкерлер каржы министринин милдетин аткаруучу Акылбек Жапаров Бишкек шаардык салык инспекциясына бир тууганы Нурлан Жапаровду, «Манас» аэропортундагы бажыкананын башчысына тууганы Нурлан Макеевди, Бишкектеги бажыкананын башчысынын орун басарына бир тууган иниси Таалай Жапаровду, Каржы министрлигинин аппаратынын жетекчисине дагы бир тууганын коюп алганын билдиришет. Ал ишкерлер мурда бир машине жүк үчүн 500-600 доллар пара берип келишсе, азыр 1800-2000 доллар берүүгө туура келип жатканын жазышат.

«Бийликкке келгендер портфель талашып, элге көңүл бөлбөй калышты, алар өздөрүнүн жакын адамдарын бийликке коюп алышып, мурдагыдай эле коррупцияга түшүп кетишти» деген сөз парламентте да айтыла калып жүрөт. Жума күнү Жогорку кеңештин отрурумунда президенттин милдетин аткаруучу Курманбек Бакиев мындай дооматтарды четке какты:

-«Баягы эле кишилер, баягы эле коррупционерлер» деп айтып жатасыздар. Мына биринчи вице-премьер Ишенбай Кадырбеков. Ким айта алат бул кишини коррупционер деп. Вице премьер министр Болжурова. Айта аласыздарбы? Үсөнов Данияр. Айта аласыздарбы?. Аппарат башчысы Исабеков Азимбек. Ким айтат? Абдылдаев Мыктыбек – ички иштер министри. Билим берүү Нур уулу Досбол. Айыл чарба министри Анарбаев Абдымалик. Ушинт ин уланта берсем болот.

Курманбек Бакиев кезек Акылбек Жапаровго келгенде мындай деген эле:

-Мына Жапаров. туура, бул жигит бир топ чоң катачылыктарды кетирип койду. Бул боюнча чечим кабыл алабыз,- деген Курманбек Бакиев.

Бул сөздөн кийин жума күнү кечинде Акылбек Жапаров кызматтан алыныптыр деген имиш кеп тарады.

Акылбек Жапаров өзү бир гана тууганын кызматка койгонун, ал дагы өзгөчө кырдаалга байланыштуу болгонун айтып актанып жатат:

- Туугандардан болгону Жапаров Нурлан деген бир гана менин бир тууган иним бар болчу. Аны мурдагы жетекчилердин баары качып кеткенде коюп койгонбуз. Азыр ал Октябрь районун салык инспекциясына кайра барат,- деди Акылбек Жапаров «Азаттыктын» кабарчысынын берген суроосуна.

Бирок ишембиде вице-премьер Данияр Үсөнов ишкерлер менен кеңешме өткөрүп, «МСН» гезитине чыккан материал атайын ага каршы уюштурулган материал экенин, Акылбек Жапаровдун эч күнөөсү жок экенин билдирди:

-Акылбек Жапаровго биздин эч кандай дооматыбыз жок. Ал биздин команданын мүчөсү . Гезитке чыккандардын баары дүйнө жүзүндө боло жүргөндөй Акылбек Жапаровдун кызматтан чегинүү тууралуу арыз жазуусуна алып келди. Биз гезиттке чыккан маселердин жана фактылардын баарын ал өзү иликтеп чыгат деп ишенебиз. Биз бирге иштейбиз, –деди Данияр Үсөнов.

24-марттагы революциядан кийин коомчулукта жаңы бийлик элдин таламын талашкан бийлик болот деген үмүт жаралды. Жаңы бийлик бул үмүттү актай алабы же Акаевдин заманындагыдай бир ууч адамдын кызыкчылыгына иштеп кетеби – аны бир гана ошол элдин өзүнүн аракети жана мезгил көрсөтөт.

Вице-премьер Данияр Үсөнөвдун Жогорку кеңешке берген маалыматы боюнча, Акаевдердин үй-бүлөсүнө таандык деп шектелген ишканалардын саны 42 жетет:

-Биз өкмөттүн токтому менен Кыргыз республикасынын биринчи президентине, анын үй-бүлөсүнө жана туугандарына таандык мүлктөрүн иликтөө боюнча комиссия түздүк. Бул жерде болжол менен 42 ишкана бар. Аларды иликтеп чыгыш керек, – деди Данияр Үсөнов.

Анын айтымында, өкмөттүн максаты- бул байлыктарды мамлекетке кайтарып алуу, аларды Акаевдердин чет өлкөлөргө чыгарып кетүүсүнө бөгөт коюу:

- Мен силерге айтып коеюн, сөз бир нече миллиарддаган сомдор жөнүндө жүрүп жатат. Ошондуктан биз документ түрүндө алардын баарын тактоо, баалоо жана текшерүү үчүн комиссия түздүк. Ири алдыда аларды сактап калууга, бул компаниялардын каражаттарынын офшордук зоналарга өтүп кетпешине зарыл болгон чаралардын баары көрүлүүгө тийиш, - деди Данияр Үсөнов.

Акаевдердин үй-бүлөсү өлкөдөгү кирешелүү ишканаларды ээлеп алып жаткандыгы жөнүндө алгачкы маалымат Акаев экинчи мөөнөткө шайлангандан кийин пайда боло баштаган. Алгач анын күйөө баласы Адил Тойгонбаев жөнүндө көп сөз жүрүп, анын «Вечерний Бишкек» гезитин, «Кант цемент-шифер комбинатын», «Кайыңды кант заводу» жана башка ишканаларды менчиктеширип алгандыгы айтылган.

Кийин президенттин уулу Айдар Акаев жөнүндө айтыла баштап, анын бизнеси кайнагасыныкынан ашып баратканы тууралуу сөз болгон. Чет өлкөлүк гезиттердин бирине берген интервьюсунда президент күйөө баласынын бизнеси жакшы жүрүп жатканын билдириген. Бирок «үй-бүлө» мындай сөздөрдү негизинен укмаксанга-көрмөксөнгө салып келген.

Ыңкылап болор алдында «МСН» гезити Акаев салган үйдүн сүрөтүн тартып, алар ээлик кылат деген ишканалардын тизмесин жарыялаганда гана, Аскар Акаев «үй-бүлөлүк бизнес» деген сөз куру жалаа деп, аталган гезитти айыптап чыккан:

- «МСНдин» акыркы макаласын мен чыдооого мүмкүн болбогон ээн ооздук деп эсептейм. Урматтуу мекендештер, сиздер өлкөнү башкарууну жана элдин конституциялык укугун коргоону ишенип тапшырган Кыргызстандын жараны катары мен белгиленген мыйзам тартибинде өзүмдүн жана үй-бүлөмдүн ар намысы менен абийрин коргоо максатында сотко кайрылууну чечтим, – деген болчу Аскар Акаев.

Бирок президент гезит жарыялаган ишканалардын кайсынысы «үй-бүлөнүкү», кайсынысы аныкы эмес экенин тактаган эмес:

- Бүгүн МСН гезити меники жана менин үй-бүлөмдүкү деп санаган ишканалардын жана кыймылсыз мүлктөрдүн кожоюндарына кайрылып, буга карата өз сөзүңөрдү айтып, менчикке болгон өз укуктарыңарды элге жарыялап берсеңиздер демекчимин, – деген болчу Аскар Акаев.

Адистер ал ишканалар толугу менен Акаевдерге таандык болбошу, үй-бүлө алардын акцияларыныен бир бөлүгүнө гана ээлик кылышы мүмкүн экендигин белгилешет. Алардын айтымында, айрым ишканалар оффшордук зоналарда катталып, алардын ээсин тактоо кыйын. Кээ бирөөлөрү болсо формасы боюнча мамлекеттик ишкана бойдон калтырылып, үй-бүлө түшкөн кирешени каалагандай пайдаланып турган.

Мисалы, «МСН» гезити сүрөтүн тартып жарыялаган үй ошондой мамлекеттик болуп эсептелет. Данияр Үсөновдун айтуусу боюнча, ал 500 млн сом турат. Жогорку кеңеште сүйлөгөн вице-премьер Ишенбай Кадырбеков Акаев ал үйдү менчикке берүүсүн сурап жаткандыгын билдирди.

Өкмөттүк комиссия текшерип бүтмөйүнчө Акаевдердин байлыгы канча экендигин айтыш кыйын .Бирок Жогорку кеңештин 8-апрелинде болуп өткөн отурумунда депутат Баяман Эркинбаев ал 2,7 млрд долларга чамалап барарын билдирди:

-Мага түшкөн маалымат боюнча, Акаевдин элден уурдап-тоногон байлыгы 1,5 млрд долларды, 100 тонна алтынды түзөт. Ал эми Адил Тойгонбаевдин кыргыз мамлекетинен уурдаган акчасы- 1,2 млрд доллар.. Ошентип Акаевдердин үй-бүлөсүнүн уурдаган суммасы 2,7 млрд доллар жана 100 тонна алтын, – деди Баяман Эркинбаев.

Адистер мынчалык байлыкты ишкерликти таза жүргүзүп эч бир адам таба албасын, Акаевдер мамлекеттик аппаратты пайдаланып, айрымдарын күч менен, айрымдарын алдап жыйнаганын билдиришет:

- Үй-бүлөнүн кылып жатканы бизнес эмес, - дейт «Вечерний Бишкек» аттуу гезититин үй-бүлөгө тарттырып жиберип, кийин «МСН» гезитин ачкан Александр Ким.

Акаевдердин үй-бүлөсүнүн байлыгы жөнүндө сөз болгондо, карапайым эл жөнүндө айтпай коюуга мүмкүн эмес. Расмий маалымат боюнча өлкө калкынын жарымына жакыны жакыр деп эсептелип, итке минген турмуш өткөрөт. Кыргызстан болсо дүйнөдөгү эң кедей мамлекеттердин катарына кирет.