Экономика

Бишкекте дизель майынын баасы дүйшөмбү күнү 17 сомдон 19-20 сомго чыгып кеткен болчу. Мунайзаттарды сатуучулар ассоциациясы аны негизинен Казакстандан жылдагыдай дизель майынын келбей калышы менен түшүндүрүшөт:

-Бүгүнкү күнү дизель майын ташып келүү боюнча абал абдан оор болуп жатат. Казакстан быйыл эрте эле экспортко чектөө киргизди. 16-февралдан тартып Кыргыз республикасына Казакстандан бир да литр дизель майы алып келинген жок,-деди аталган ассоциациянын вице президенти Улан Базаркулов.

Анын айтымында, ассоциацияга кирген компаниялар кыш мезгилинде эле кам көрүп, колдо болгон мунай куюучу идиштердин баарына мунайзаттарды ташып келип, куюп алышкан. Бирок ал азыр түгөнүп барат.

Дизель майы жалаң гана микроавтобустар үчүн гана эмес, жазгы талаа иштери үчүн да пайдаланылат. Талаа иштери башталганда Казакстан жылына дизель отунун сыртка алып чыгып сатууга чектөө киргизет. Бирок мурда кыргыз өкмөтү казак өкмөтү менен сүйлөшүү жүргүзүп, 15-20 000 тонна дизель майын бөлдүрүп алчу. Быйыл да биздин өкмөт казак өкмөтүнө тиешелүү кат менен кайрылган. Бирок бул маселе азыркыга чейин чечиле элек:

- Биз январь айында Казакстандан 20 000 тонна дизель майын квота алууга көмөктөшүүсүн сурап Кыргыз өкмөтүнө кайрылганбыз. Иш жүзүндө макулдашууга жетишилген болчу. Бирок белгилүү окуяларга байланыштуу бул маселенин чечилиши созулуп кетти ,–деди Улан Базаркулов.

Анын айтымында, Орусия мунайзаттардын экспортуна чектөө киргизген эмес. Бирок Орусияда мунайзат рыногу мамлекет тарабынан жөнгө салынбай, ал эркин сатылгандыктан, анын баасы салыштырмалуу кымбат. Аталган ассоциация эгерде Казакстандан мунайзат бербесе, апрель айынын экинчи декадасына АИ-93 маркасындагы бензиндин баасы 19 сомго, дизель майынын баасы 20-21 сомго жетет деп болжолдойт.

Премьер-министрдин аппаратына кайрылсак, ал жерде иштегендер өкмөт бул маселенин үстүндө тынбай иштеп жаткандыгын айтып, ал саналуу күндөрдүн ичинде чечилет деп ишендирди:

- Маселе бир–эки күндүн ичинде чечилет. Казакстандын энергетика министрлигинде менин бөлүмүмө окшош департамент бар. Анын башчысы Исаев Мусабек менен азыр эле сүйлөштүм. Алар азыр өздөрунүн мунай заводдоруна Кыргызстанга квота бергиле деген телерамма даярдап жатышат.Ошолорду алгандан кийин проблема азаят,- деди премьер-министрдин аппаратынын отун-энергетика бөлүмүнүн башчысы Азимбек Жолошев.

Ал мунайзаттарды сатуучулар ассоциациясы менен да сүйлөшүү жүргүзүлгөнүн кабарлады:

- Кечээ эртең менен бир аз баасы көтөрүлүп кеткен экен. Биз мунайзаттарын сатуучулар менен жолугушуп, солярка келет деп айттык. Азыр шаар боюнча мурдагыдай эле 17 сомдон сакталып турат,- деди Азимбек Жолошев.

Чынында эле шейшемби күнү май куюучу жайлар дизель майын мурдагыдай эле 17 сомдон сатып жатышты. Жүргүнчүлөрдү ташуучу микроавтобустар өз иштерин кадимкидей эле улантышты. Жол кире да мурдагыдай эле 5 сом бойдон калды.

Бирок мунайзаттарды сатуучулар да, өкмөт аппаратынын кызматкерлери да дизель майынын баасынын көтөрүлүшүнүн экинчи себеби да бар деп, анын дүйнөлүк баасынын өсүп кетишин айтышууда. Бул болсо баа ушул бойдон кармалат деп эч ким кепилдик бере албасын билдирет.

Данияр Үсөнов жаӈы өкмөт ишкерлер менен жаӈыча мамиле түзгүсү келерин, мамлекет ишкерлик жүргүзүүнүн ачык жана так эрежесин иштеп чыгып, анын аткарылышын камсыз кыларын, ал эми ишкерлер болсо аны кынтыксыз аткарып мыйзам боюнча салык төлөөгө тийиш экенин билдирди. Ал жаӈы өкмөт биринчи кезекте ишкерлерди жүдөтүп бүткөн коррупцияны жоюуга бардык күчүн жумшарын айтты:

-Чынында өлкөдө экинчи бюджетти түзгөн акчалардын агымы бар. Биз аны чечкиндүү түрдө токтотууну көздөйбүз. Биз ишкерлер менен макулдашып алгыбыз келет. Макулдашканда да, иштеп жаткан мыйзамдардын негизинде гана макулдашкыбыз келет,- деди Данияр Үсөнов.

Ал мурдагы бийликтин убагында Акаевдердин үй-бүлөсүнө акча жыйноонун «капчык» деп аталган система болгонун, жаӈы бийлик ириде ошону жоюудан баштагысы келерин айтты. Данияр Үсөнов:
Ачык айтып коеюн, «капчык» болсо кетип калды, эми ким «капчык» болот» деген суроолор болгон. Кимге төлөйбүз, ким «капчык» болот деп сурашат. Эми «капчык» бюджет болот ,-деди Данияр Үсөнов.

Ал бийлик жаӈыргандан кийин мамлекет да жаӈырышы керек экендигин белгилеп,, ишкерлер өз ишин жаӈы барактан баштоого чакырды. “Эгерде силер мыйзам боюнча иштеп, мыйзам боюнча салык төлөсөӈөр, биз өткөн күнөөлөрдүн баарын кечиребиз, эгерде андай болбосо, мурдагылардын баарын казып чыгабыз”, деди Данияр Үсөнов.

Каржы министри Акылбек Жапаровдун айтымында, «капчык» системасы акча бөлүштүрүүгө катышкандардын баарына ыӈгайлуу система болгон. Ал биринчи кезекте ишкерлердин өздөрү үчүн да пайдалуу система. Берчүсүн бергенден кийин, аларга эч ким тийише алган эмес:

-Эмне үчүн бул система идеалдуу иштеген? Анткени, туристтик фирмалардын баары жакшы пайда табышкан. Укук коргоо органдарына да акча түшүп турган. «Үй бүлө» да акча бөлүштүрүүгө катышкан,–деди Акылбек Жапаров.

Жыйынга катышкан ишкерлердин тобу жаӈы өкмөттүн бул кадамдарын кубатташты:

-Биз революция болуп өткөнүн түшүндүк. Мен бизнесте революция болгонун айтып жатам –деди «Нью компани» туристтик фирмасынын директору Мусаев.

Бирок, айрым ишкерлер эски бийлик качып кеткенден кийин деле, башка бирөөлөр чыгып алып, акчаны мага төлөйсүӈөр деп жатышкандарын айтышты:

-Мага келишип «бийлик алмашып кетти, эми мага төлөйсүӈ” дешти. Көп кишилер келип жатышат. Биз кимге кайрыларыбызды билбейбиз,- деди жыйынга катышып отурган оогандык ишкер.

Данияр Үсөновдун айтымында, өкмөт азыр даярдап жаткан «100 кадам» аттуу программанын негизин коррупцияга каршы күрөш түзөт. Ал пара алып, актанууга негиз болбос үчүн айрым кызматкерлердин эмгек акысы да көтөрүлгөнү жатканын айтты:

- Биз жогрку деӈгээлдеги коррупцияны кантип чечерибизди билебиз. Ал үчүн нормалдуу кадрдык саясат жана чындык зарыл. Ал эми күндөлүк турмушта кездешкен коррупцияны болсо милиционерлердин, врачтардын, мугалимдердин, бажы жана салык кызматкерлеринин айлыгын жакын арада көтөрүү жолу менен чечебиз деп ойлойбуз. Алардын айлыгы жакын арада көтөрүлөт, –деди Данияр Үсөнов.