Экономика

Бүткүл дүйнөлүк банктын Кыргызстандагы өкүлчүлүгүнүн жетекчиси Крис Лавлейстин дүйшөмбү күнү ишкерлердин эл аралык кеңешинде жасаган билдирүүсүнө караганда, 3-ноябрда Бишкекте донорлордун кеңешмеси болуп өтөт. Ага болжол менен жыйырмага жакын донордун өкүлдөрү катышат. Бүткүл дүйнөлүк банктын делагациясын анын вице-президенти Шигео Катсу жетектеп келет. Кеңешмеге президент Аскар Акаев, премьер министр Николай Танаев да катышаары күтүлүүдө.

Крис Лавлейс «бул жолу донорлор, өткөн жолку кеңешмеден айырмаланып, канча акча беришерин айтышпайт» деп билдирди. Биз алар аны эмне үчүн айтышпасын тактаганда:

- Бул учурга байланыштуу болуп жатат деп ойлойм. Эмдиги жылы парламенттик жана президенттик шайлоо болот. Мындай шартта жакырчылыкты кыскартуу стратегиясынын кандай аткарылып жаткандыгын жана Париж клубу менен сүйлөшүүлөр кандай аяктарын алдын ала карап көрүп, андан кийин гана донордордун кеңешмесин өткөрүү туура болор эле, – деди Крис Лавлейс. Анын айтымында, донорлор Жакырчылыкты кыскартуунун улуттук стратегиясынын аткарылышын, адилет башкаруу жана коррупцияга каршы күрөш маселесин карашмакчы. Алар ошону менен бирге өз жардамдарын ыраатташтыруу маселесин да талкуулашат.

Вице-премьер Жоомарт Оторбаев болсо донорлордун канча акча беришерин айтпастыгын бир аз башкачараак түшүндүрдү. Анын айтымында, бул Жакырчылыкты кыскартуу программасынын аяктай электигине байланыштуу:

- Өткөн жолугушууда донорлор 3 жылдык программага акча беришкен. Программа 2005 жылы гана бүтөт. 2005-жылы же 2006 жылы дагы бир жолугушуу уюштуруп, каражат жөнүндө ошондо сөз болот, – деди Жоомарт Оторбаев. Ал бул программа ийгиликтүү аяктаса, 2006-жылы жакырчылыкты кыскартуу боюнча жаңы программа кабыл алынарын белгиледи.

Жапания, Германия, АКШ, Франция, Улуу Британия, Швейцария өңдүү бир нече өлкө, өзгөчө Эл аралык валюта кору жана Бүткүл дүйнөлүк банк баштаган финансылык уюмдар, Кыргызстан эгемендик алып, базар экономикасына кадам шилтегенден баштап, ага акчалай да, кеңеш түрүндө да өз жардамдарын берип келишет.Бирок берилген акчалар күткөндөй натыйжа бербей, өлкөнүн тышкы карызы өсүп кеткендигине байланыштуу, донорлор Кыргызстанга жардам берүүнүн стратегиясын өзгөртүшкөн. Алар акчалардын көбүн өкмөткө эмес, жеке секторго беришерин айтышкан. Андан тышкары алар кредиттерди колдон келишинче жеңилдетилген шартта беребиз деп чечишкен.

Донорлордун мурдагы кеңешмеси 2002-жылдын октябрь айында өткөрүлгөн болчу. Анда донорлор ошол кезде жаңы кабыл алынган Жакырчылыкты кыскартуунун улуттук стратегиясын каржылоо үчүн 700 млн доллар беришерин айтышкан эле. Анын жарымын грант түрүндө беребиз деп убада кылышкан. «Ал акчалардын канчасы келип түштү» деген биздин сурообузга:

- Ар бир донордун убада кылган суммасы бар. Бүткүл дүйнөлүк банк да бере турган акчасын айткан болчу. Ал өзүнүн милдеттенмесин аткарды. Ушинтип баардык донорлордун маалыматын чогултса, 700 млн доллардан ашык болуп чыгат, - деди Крис Лавлейс.

Жоомарт Оторбаев болсо, ал акчалардын так эсеби азырынча жок экендигин, ал программа аяктаганда гана чыгарыларын айтты:

- Баары түшө элек. Канчасы түшкөнүн так айталбайм. 2005-жылы гана так айтканга мүмкүнчүлүк болот, – деди Жоомарт Оторбаев.

Өкмөт тарабынан киргизилген энергетика, газ тармагын менчиктештирүү программасы парламенттин Мыйзам чыгаруу жыйынында чоң талашты чакырып, жаатташкан тараптар бир жүйөөгө келе алышпай, экономикалык тема саясий өң-түс алып кетти. Менчиктештирүүдөн мурун кирешелүү тармакты оор абалга кириптер кылгандар эмне үчүн жоопко тартылбайтты алдыга жайган депутат Алымбай Султанов кесиптештерин таланып-тонолгон айыл чарба машиналарын жасоочу Фрунзе заводуна барып көрүүнү сунуш кылган.

- Мен өткөндө айттым: «Эй, жигиттер, жүргүлө мынабул эле Фрунзе заводуна барып көрөлү. Ичине кирели, кыдырып көрөлү. Менчиктештирүүгө чейин завод кандай эле, бүгүн кандай? Буга ким күнөөлүү? Ага ким жооп берет. Балким ушул заводдун кейпин кийип эртең эле «Түндүкэлектр» менен «Кыргызгаз» ушундай болуп калбайбы?»

Энергетиканы менчиктештирүү программасынын парламентте бул ирет шыдыр колдоо таба албай жатышын депутат Махмуд Күчүков шайлоо алдындагы саясий оюн катары сыпаттайт.

- Иш жүрүп атат. Эмне себептен булар каршы болгонун мен түшүнбөй жатам. Саясий оюндар башталды. Мына, жакында шайлоо болот да. Анан ар бир киши өзүн көрсөтүшү керек. Беш жылы бою унчукпай отуруп анан «мен кыйынмын» деген да толуп атат бул жерде.

Дүйшөмбү күнкү палата отуруму башталар алдында депутат Акылбек Жапаров энергетика менен газ тармагын узак мөөнөт ижарага берүү – концессия тууралуу мыйзам долбоорун кабыл алууга чакырды.

- Болгону үч ай калды. Трибунадан, телевизордон көрүнөлү дедик – көрүндүк. Айылга шашып аткан депутаттарга айтып коеюн. Келгиле талкууну баштайлы. Концессия тууралуу мыйзамды колдойбуз-колдобойбуз деп мурдагыдай эле иштеп кете берели.

Адахан Мадумаровдун айтымында, энергетика тармагы менчиктештирилсе электр акысы 1 сом 10 тыйынга чыгат, бул эларалык каржы уюмдарынын өктөм талабы.

-Эгер жеке менчикке өтүп кетсе дүйнөлүк каржы уюмдарынын каттарында койгон талабы бар. Анда пенсионердин үйүбү же мектеп, оорукана болобу, мекеме-ишкана болобу тарифтерди 1 сом 10 тыйынга көтөрүү керек, деген талап туруп атат. Экинчиден, бу концессияга беребиз дегени деле жалган жол. 49 жылга чейин бирөө башкарат экен да, ал кааласа сатып алат экен. Мыйзамда сатып алуучу катары чет өлкөлүк деп гана көрсөтүлүптүр.

Тармакты менчиктештирүүнү колдогон депутат Тайырбек Сарпашев программага каршы чыккандарды бийликти күсөгөндөр дейт.

- Жакындаштырылган диагнозду койсок, бул бийлик үчүн эле күрөш. Бул президенттик үчүн күрөштүн башталышы жана да депутаттыкка күрөшүүнүн кызуу кези. Күрөшкөндө эми мындай да. Бийликти ошол топ талашып атат. Бийликти талашкан топ, алар президенттик такты талашкандар негизинен. Жанагы топ президенттик бийликти талашкандар.

Депутат Бейшебек Акунов кесиптештерин президент А.Акаевдин кайрылуусун чогуу барып угууга чакырды.

- Эгер эртең ошол оюн айтса, бизди ынандырса, биз эки колубузду тең көтөрүп колдоп берели. Эгер болбой калса эртең эле айтышы мүмкүн: «Урматтуу депутаттар, бүгүнкү күндөн баштап келген жагыңарга кете бергиле» деп таратып жибериши да мүмкүн.

Президенттин энергетикалык коопсуздук боюнча атайын өкүлү Жантөрө Сатыбалдиев менчиктештирүү жарым жолдо токтоп калбай, аягына чыгышы керек деп айтты. Анын ырасташынча:

- Мындан ириде энергетика тармагы андан да электр энергиясынан пайдаланган эл зыян тартат.