Экономика

Чынында да быйыл жыл башынан бери Ирактагы согуш, Сауд Арапстандагы экстремисттик чабуулдар, Орусиядагы "ЮКОСтун" тегерегиндеги жаңжал, ошондой эле экономикалүк өнүгүүсүнө жараша Кытайдын күндөн күнгө өсүп бараткан энергетикалык талабы - мунайдын баасынын дээрлик 50%га чейин кымбатташына алып келди. Ал аз келгенсип, ушул аптада Африкада мунайды эң көп өндүргөн өлкө - Нигерияда да кооптуу окуялар орун алды.

Тактап айтканда, жергиликтүү козголоңчулардын башчысы Докубо Асари Нигериянын карапайым калкынын чекесин жылытпаган мунай ишканаларына каршы согуш жарыялады.

Нигериядагы мунай кендерин негизинен эки чет өлкөлүк уюм – Британия менен Голландиянын биргелешкен "Шелл" корпорациясы жана Италиялык "Ажип" компаниясы көзөмөлдөшөт. Бул жаңылыктан улам Нью-Йорктогу биржада чийки мунайдын бир баррелинин баасы 50 доллардан ашып барып, кийинки күндөрү аз-маз төмөндөдү.

Бирок "Файнэншл таймс" гезитинин Батыш Африкадагы кабарчысы Майкл Пил Нигериядагы кырдаал дагы эле өтө опурталдуу экенин айтат:




"Файненшл таймстын" журналисти буларды телефон аркылуу Нигериядагы Лагос шаарынан билдирди.

Бул өлкөдөгү мунай кендеринин көбүн ондогон жылдардан бери иштетип келаткан британ-голланд "Шелл" корпорациясы кооптуу аймактан 200дөй кызматкерин шашылыш чыгарып кеткенин, мындай чара бирок казылып алынчу кара майдын көлөмүнө таасир этперин жарыялады.

Корпорациянын Лондондогу офиси Нигерияда бул ишканага бардыгы 5000дей адам иштеп жатканын кошумчалады.

Маалымат агенттиктери шаршембиде Нигериядагы жоочулардын лидери Асари өлкөнүн башкалаасы Абужада президент баштаган жетекчилер менен жолугуп сүйлөшкөндөн кийин кырдаал жакшыраарынан үмүт пайда болгонун кабарлашты.

Бирок Асари анда да Нигер дарыясынын алабындагы чөлкөмгө саясий өз алдынчалык статусу берилип, ал жерде жашаган элге мунайдан түшкөн акчанын бир бөлүгү түздөн-түз таратылышын талап кылган. Айрым эксперттер Асаринин жоочуларынын артында Осама бин Ладендин "Ал-Каида" уюму турат деп да боолгоп жиберишти. Буга байланыштуу Абужада иштеген журналист Пилдин пикири төмөнкүдөй.




Эмнеси болсо да, ушул аптада Нигерияда Асари жетектеген козголоңчулар чет элдик мунай компаниялары өлкөдөн чыгып кетишин талап кылып, куралдуу көтөрүлүшкө чыкканда, өкмөттүк аскерлер менен кагылышууларда жүздөн ашуун адам набыт кетти.

Бул окуялар мунайдын дүйнөлүк баасын кымбаттатып жиберди. Андан улам, байкоочулар ушу тапта Нигериядагы кырдаалга тынчсыздана көз кадап калган кез.

Өкмөт башчы ар бир дубан жетекчилигинен жана энергетика тармагындагы акционердик коомдордон кышка даярдык боюнча отчет алды. Николай Танаевдин айтымында, аларды угуп отурган адамдын ыйлагысы келет:

- Силерди угуп отурсаң, силер менен уңулдап ыйлаш керек. Колуңа чоң сүлгү же жүз аарчы алып, отуруп алып көз жашты аарчыш керек. Болду жетишет, оңурак иштегиле же кызматтан кетип, башка иштер менен алектенгиле,- деди Танаев.

Дубан губернаторлору жана шаар башчылардын айтымында, кышка октябрь айынын ортосуна чейин даяр болгонго аракет жасалууда. Энергетика тармагындагы акционердик коомдордо өз ара тирешүү жана бири бирине көр казуу өңдүү жагымсыз окуяларга өкмөт башчы чекит коём деди. Премьер- министрдин айтымында, ушул өңдүү майда-чүйдө интригага жакын жетекчилер аз жерден Казакстан жана Өзбекстан менен мамилени таптакыр бузуп коё жаздашты.

Николай Танаев акционердик коом жетекчилеринин айлыктарын айтып күйдү:

- Башкы прокурор нааразы болуп айтты. Эмнеге биз акционердик коомдун президенттеринин жана башкы деректирлеринин айлыктарын чектебейбиз деп. Туура айтат. Силердин айлык премьер- министрдикинен 5-6 эсе көп. А жоопкерчиликчи? Ар бириңердин мингениңер - "Жип", чет өлкөнү бүт кыдырасыңар. Анан камырабай 50 пайызын жоготтук деп отурат. Жакшы жашап атасыңар, жайлуу жайгашып алдыңар,- деди Танаев.

«Кыргызгаздын» директорунун орун басары Кубанычбек Жусупов жыйында быйыл газ өчпөйт деп убада кылды. Анын айтымында, жылдан жылга пайдаланылган газдын өлчөмү көбөйүп баратат. Быйыл былтыркыдан 100 миллион кубометрге көп газ пайдаланылса, эмки жылы дагы 100 миллион кубометрге ашык пайдаланылары күтүлүүдө. Кубанычбек Жусупов муну өнөр жайдын кеңейиши менен түшүндүрдү.

«Кыргызгаз» Казакстанга 10 миллион доллар, Өзбекстанга 1 миллион доллар карыз. Жусуповдун айтымында, жакынкы күндөрү аларды төлөгөнгө аракет кылышат. Ушунча каражатка сатылып келинген газды калк толук пайдаланат деп айтканга болбойт. Өкмөт башчынын айтымында, мурдарак газдын 46 пайызы жоготууга чегерилчү. Эми болсо Кубанычбек Жусупов 50 пайызы жоголуп жатат деп айтканда отургандардын төбө чачы тик турду. Премьер- министр болсо аларды аяз атага салыштырды:

- Койгулачы, газ каякка кетип атат?! Эмне жарымын күйгүзүп же абага учуруп, анан жарымын элге берип атасыңарбы. Түтүк жарылып, агып калып атабы, анда силер Ош дубанын бүт ууландырмаксыңар. Кандайча? Силер отуруп, өз ара кырчылдашып атасыңар, а газ каякка кетип атат? Миллиондогон долларларды пайдаланыбаган газ үчүн берип, баарыңар аяз ата болуп кеткенсиңер го. Белекке бердиңерби? Энергетикада да аяз аталар, газ тармагында да аяз аталар ... мүшөк мүшөк белектер....- деди премьер- министр.

Кыргызгаз жетекчилигин айтымында, ушунча жоготуу үчүн 2-3 адамга сөгүш жарыяланыптыр. Ал эми Жогорку Кеңештин Мыйзам чыгаруу жыйынында муну иликтөө боюнча атайын комиссия түзүлгөнү маалым болду.

Өкмөт башчы энергетика тармагындагы кырдаалды кыйроого жакындап калды деп мүнөздөдү. Анын айтымында, кеп - кадрларда болуп жатат. Энергетиктер биринин үстүнөн бири жазган кызматтык каттарды териштирүүнү Кубанычбек Жумалиевге тапшырарын, тез арада бул тармакта кадрдык төңкөрүш жасаарын айтты.