Экономика

Бишкек шаар башчысы Медетбек Керимкуловдун ырасташынча, шаардын экономикалык өнүгүшүн дагы жогорулатууга толук мүмкүнчүлүктөр бар.

- 2003-жылы шаардын ички дүң продуктусу 20 миллиард сомго жетти. Бул өлкөнүн ички дүң продуктусунун 24,3 пайызын түзөт. Жалпысынан шаардын экономикалык көрсөткүчтөрү момундай: өнөр жай продукциясын өндүрүү 8,8 миллиард сомду түздү. Бул 2002-жылкы көрсөткүчкө салыштырганда 9 пайыз өсүш болгонун көрсөтөт. Шаардагы орто жана чакан бизнес 3,7 миллиард сомдук товар өндүргөн. 2002-жылга салыштырганда өсүш 115 пайызга жетти. Шаардын экспортко чыгарган товарынын көлөмү 380 миллион долларды түзүп, мурдагы жылга салыштырганда 2,8 пайызга өстү. Чекене товар жүгүртүүнүн көлөмү 16 миллиард сомго жетип, 18,8 пайызга жогорулады.

Шаар башчысынын маалыматына караганда, өткөн жылы башкалаанын экономикасын өнүктүрүүгө 80 миллионго жакын тике инвестиция тартылган. 31 миңден ашуун жаңы жумушчу орундар ачылган. Жыл сайын башкалаанын жамаачыланган чоң жолдорунун 43 чакырымдан ашуунуна асфальт жаткырылган.

Кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн 2200 жылдыгы, ага тушталып өткөн дүйнө кыргыздарынын экинчи курултайынын шарапаты менен Бишкектин бир катар тарыхый-маданий жайлары оңдолду. Медетбек Керимкуловдун айтымында, быйылкы жылы ички дүң продукт 25 миллиард сомго жетип, 2008-жылы анын өлчөмү 40 миллиард сомго чыгары болжолдонууда.

- Быйыл борбор калаанын экономикалык өсүшүн 8,9 пайызга жеткирүү милдети турат. Ички дүң продукт 25 миллиард сомго жетиш керек. Өткөн жылы ал 20 миллиард сомду түзсө, быйыл биз аны дагы 5 миллиард сомго көбөйтүүнү көздөп жатабыз. Бул милдет эмнелердин эсебинен жетишилет?. Өнөр жай продукциясын өндүрүү 10,5 миллиард сомго жетет.

Шаар башчысынын болжолунда, өнөр жай өндүрүшүн жандантуу, чакан жана орто ишкерликти көбөйтүү, өндүрүлгөн товарды сыртка арбын ташып чыгуу экономиканы ыкчам өнүктүрүүнүн өбөлгөсү болот. Мындан сырткары башкалаага 90 миллион доллардан кем эмес тикелей инвестиция тартуу жана 33 миңден ашуун жумуш орундарын түзүү милдети коюлууда.

Кийинки жылдары жаңы конуштардын курч социалдык проблемаларын чечүү аракети көрүлүүдө. Бишкек шаардык капиталдык курулуш башкармалыгынын жетекчиси Бейшен Абдыразаковдун маалымдашынча:

Бишкек шаарынын айланасында 24 жаңы конуш бар, анда 150 миң киши жашайт.

1990-жылдан бери жаңы конуштарга 12 мектеп, ошондой эле сандагы медициналык тейлөө мекемелери салынган. 600 чакырымга жетчү электр зымы тартылып, 250 дөн ашуун ток бөлүштүргүч коюлуп, 1200дөн ашуун атуул телефон байланышы менен камсыз болгон.

Жаңы конуштарга 200 чакырымдан ашуун жол салынып, анын 20 чакырымы гана асфальтталган. Бишкек шаары үчүн өзгөчө оор көйгөйгө айланган жаңы конуштардын социалдык маселелерин чечүү дагы кыйла жылга созулчудай.

Үстүбүздөгү аптада Кошмо Штаттарынын доллары ылдый көздөй жылбышуусун кыска мөөнөткө токтотуп, евро долларга салыштырмалуу бир аз арзандай түштү. Натыйжада, дүйшөмбү күнү 1 евро 1 доллар 24 сентке алмаштырылып жатты. Евро - Европа Биримдигинин орток акчасы.

Ай башында доллар өтө арзандап, 1 евро 1 доллар 30 сентке сатылып калган.

Доллардын бир нече айдан бери биринчи жолу арзандоосун токтотконун көпчүлүк талдоочулар жакшы жышаан катары баалашып, АКШнын акчасы эми кубатына кире баштайт деген үмүттөрүн айтышты.

Куну качып бараткан доллар бир саамга кубаттана түшкөндөн мурда Евробиримдиктин финансы министрлери АКШ акчасынын ашыкча арзандап баратканына тынчсыздануусун билдирген болчу.

Европанын борбордук банкы, кыскача аталышы ЕББнын башкы экономисти Отмар Иссинг да министрлердин артынан эле алардын кооптонуусун колдоду:

- Биз (доллардын арзандап баратканына) көңүл кош карай албайбыз, доллардын алмашуу курсундагы ашыкча көп ажырым бизди тынчсыздантат.

Отмар Иссинг евронун кымбаттоосун токтотуу үчүн ЕББ өз корундагы евроакчалардын айрым бөлүгүнө доллар сатып алабы, бул жөнүндө эч нерсе айтпады. Бирок, айтылган сөздү көпчүлүк аналитиктер ЕББ келечекте акча базарында оголе көп сатылып жаткан долларды сатып ала баштайт, демек евронун кымбаттоосун токтотууга аракет жасалат деп түшүнүштү.

Акыркы жумага чейин ЕББнын жетекчилиги еврону күчтүү кылуу алардын тилеги экенин баса белигеп айтып жүрүшкөн.

Кубаттуу евро Евробиримдиктин монетардык мейкиндигине кирген 12 өлкөнүн экономикасын жандандыруу аракетине бөгөт болуп жаткан. Анткени, Евробиримдиктен экспорттолгон товарлардын баасы кымбаттап, алардын өтүмдүүлүгү начарлап кеткен. Өз кезегинде Евробиримдиктин жарандары арзан товарларды сырт жактардан алышып, өлкө ичинде акчаны аз чыгымдап калышкан. Анын натыйжасында, улуттук экономикага акча аз салынган.

Европа Биримдигинин финансы министрлери менен ЕББнын алдында турган диллема тууралуу Лондондогу “Bear Stearns” инвестициялык банкынын Акча стратегия бөлүмүнүн башчысы Стив Барроу мындай пикирде:

-Европа мейкиндигинин финансы министрлеринин экономикалык өсүүнү каалаганы табигый көрүнүш. Менимче, алар соодадагы абал оңолбосо, өсүш болбойт деп кооптонушат. Күчтүү евро евромейкиндикке кирген өлкөлөрдүн тышка товар сатуусун кыйындатат жана чет өлкөлөрдүн евроаймакка арзан товарларды экспорттоосун жеңилдетет.

Бул сөз улуттук акчаларын еврого “көгөндөп койгон” Чыгыш жана Борбордук Европа өлкөлөрүнө да тийиштүү экенин айта кетмекчибиз.

Бирок, Барроу жана башка эксперттер доллар тез арада кубатына келээрине ишенишпейт.

- Негизги маселе Кошмо Штаттардын соода дефицитинде. Анын жылдык көлөмү 500 миллиард долларга жакындап барат. Кайсы гана тилде айтпайлы, бул өтө чоң сумма. Менин оюмча, Ак Үй администрациясы доллардын арзандоосун соодадагы дефицитти кыскартуунун бир ыкмасы катары көрөт.

Кубатсыз доллар Кошмо Штаттардан товар экспорттоону арзан кылып, импортту кымбаттатат. Бул өз кезегинде башка өлкөлөрдүн экономикасына зыян келтирет.

Ырасмий Вашингтон азырынча доллардын арзандап баратканына карата тынчсыздануусун билдире элек. Алардын айтышынча, акчанын кубатын өкмөт эмес, эркин базар аныкташы керек.