Экономика

«Жаңы мыйзам боюнча акционердик коомдордун жалпы чогуштарынын күн тартибин түзүү январь айынын аягында бүткөрүлүүгө тийиш» дейт Баалуу кагаздар базары боюнча мамлекеттик комиссиянын төрагасы Уран Абдынасыров:

- Жаңы мыйзамга ылайык акционерлер өздөрүнүн маселерин чогулуштун күн тартибине 30-январга чейин - бул айдын аягына чейин киргизе алышат. Башкача айтканда, мыйзам аны мөөнөт менен чектейт .


Мурдагы мыйзам боюнча күн тартип көпчүлүк добуш менен чечилчү. Майда акционерлер тиги же бул маселени күн тартипке киргизип, карайлы десе, эгерде көпчүлүк каалабаса, ал добушка салынганда өтпөй калчу. Азыркы мыйзам боюнча 1% же андан көп акция топтогон акционер же алардын тобу өздөрүнүн каалаган маселесин күн тартибине киргизе алышат. Бирок алар бул үчүн 30-январдан кечикпей акционердик коомго билдирүүлөрү зарыл.

Экинчиден, акционердик коомдордун жалпы чогулушун өткөрүү мөөнөтү да өзгөрдү, дейт аталган комиссиянын башкармалыгынын жетекчиси Алтынбек Алымкулов:

- Мурдагы мыйзам боюнча жалпы чогулуш 1-апрелге чейин өткөрулчү. Азыркы мыйзам боюнча 1-майга чейин өткөрулүүгө тийиш.

–Өлкөдө азыр 1,5 миң акционердик коом бар. Акционерлердин жалпы саны 400 миңден ашат. Өткөн жылды алар кандай аяктагандыгы жалпы чогулуштар өткөрулгөндөн кийин гана белгилүү болот. Ал эми 2002 –жылы алар 1,5 млрд сом таза киреше алышып, анын 423 млн сомун акционерлерге дивиденд кылып төлөп беришкен. Азыр акционерлердин көзү ачылып, айрым ишканаларда анын башкаруу органдарын өз колуна алуу үчүн тымызын жана ачык күрөш журуп жаткандыктарын айтышат.

Өткөн жылдын апрелинде «Акционердик коомдор жөнундө» жаңы мыйзам кабыл алынган болчу. Адистер ал мыйзамдын мурдагы мыйзамга караганда прогрессивдүү жактары болгону менен, кемчиликтери да көп экендигин белгилешет.Бул тууралуу Корпоративдик башкаруу борборунун директорунун орун басары Александр Зазульский мындай дейт:

- Директорлор кеңешин шайлоонун тартиби жөнүндөгу берененин айрым пункттары, мисалы, биринчи пункт менен бешинчи пункт бири-бирине кайчы болуп жатат. Ошондуктан иш жүзүндө ишканаларда директорлор кеңешин шайлоодо кыйынчылык келип чыгууда.

Брокерлер жана дилерлер ассоциациясынын төрагасы Эрик Таранчиевдин айтымында, мыйзамдын бир беренесинде кандидат 10%тен көп добуш топтосо, директорлор кеңешине киргизилет делип, башка беренесинде болсо ал акционерлердин көпчүлүгү же 51% добушу менен шайланат деп жазылып калган. Эрик Таранчиевдин айтымында:

- Былтыр 2 ишкана ушундай карама- каршылыкка туш келди. Камволдук нооту комбинатында 7 киши шайланыш керек болчу. Жетөөсү 50% менен өтүп кетти, бирөө андан аз, бирок 10% көп добуш алып калды. Депозитарийде көпчүлук добуш менен шайлангандардан тышкары экөөсү 15 пайыздан көп добуш алып, бирок 50 пайызга жетпей калды .

Алардын айтымында, өткөн жылы акционердик коомдордун көпчүлугү жалпы чогулуштарды эски мыйзам менен өткөрүшкөн. Быйыл болсо алар сөзсүз түрдө өз жоболорун (уставдарын) жаңы мыйзамга тууралашып, башкаруу органдарын да жаңы тартип менен шайлашат. Ошого байланыштуу алар быйыл чыр-чатактар көп болот деп болжолдошот. Алардын пикири боюнча, жаңы мыйзамга да бир кыйла өзгөртүүлөр киргизүү зарыл.

Улуттук банктын төрага орун басары Каныш Шаршекееванын айтымында, банк сектору өткөн жылы жакшы көрсөткүчтөргө жетишти:

- Бул жолу силердин алдыңарда чыгып сүйлөш мен үчүн жагымдуу. Быйыл көрсөткүчтөр жакшы.

Каныш Шаршекееванын маалыматы боюнча, өлкөдөгү 21 банктын ичинен он жетиси өткөн жылды таза киреше менен аяктады. Алардын тапкан таза кирешеси 120 млн. сомду түздү. Банктардын суммардык капиталы 248 млн. сомго көбөйүп, 2,1 млрд. сомго жетти. Банк системасына тартылган депозиттердин жалпы көлөмү өткөн жылдын 11 айында 30,3% өсүп, 4 млрд. 598 млн. сомду түздү. Бул, Улуттук банктын жетекчилеринин пикири боюнча, банк секторуна ишенимдин өсүп бараткандыгынын белгиси.

Бирок адистердин айтуусу боюнча, банк секторунун көрсөткүчтөрүн өткөн жылга гана салыштырмалуу жакшы деп айтса болот. Ал эми бүгүнкү күндүн талаптарынан алып караганда, банк сектору тарткан акча экономиканын жакшы өнүгүп кетишине жетишсиздик кылат.

- Банктын негизги функциясы - ортомчулук. Мисалы, сиздин акчаңыз болуп, иштегиңиз келбейт. Башка бирөөнүн иштегиси келип, акчасы жок. Банк ошол бош акчаны алып, ага муктаж болгон субъектилерге берип турушу керек. Бул функция жакшы аткарылбай жатат. Биздин банктар болгону ички дүң продуктынын 5% тете акча жыйнашат. Ал жок эле дегенде 20-30% жетиш керек. Кээ бир өлкөлөрдө ал көрсөткүч - 100%, - дейт Мыйзам чыгаруу жыйынынын депутаты Марат Султанов.

Анын айтымында, эгерде Улуттук банк чыны менен эле банк секторуна элдин ишенимин арттырам десе, банкрот болгон банктардын акча салуучуларын көчөгө сандалтпай, алардын акчаларын кайрып бериши зарыл. Ошондой эле, аманаттарды камсыздандыруу системасын киргизүү керек.

Каныш Шаршекееванын айтымында, өткөн жылы банктардын кредиттик ставкасынын төмөндөө тенденциясы да уланып, ишканалардын кредит алышына жакшы өбөлгө түзүлө баштады. Мисалы, сом менен берилген кредиттердин орточо ставкасы өткөн жылы 25% болду. Чет өлкөлүк валюта менен берилген кредиттердики болсо 19% чейин түштү:

- Өзүнүңүздөр билгендей, банк системасынын өнүгүшүндө кредиттик портфелдин өсүшү маанилүү роль ойнойт. Кредиттердин көлөмү өткөн жылдын 1 - декабрына карата 2,8 млрд. сомду түздү. Башкача айтканда, ал отчеттук мезгилде 41,3% өстү.

Бирок адистер ал акчалардын көбү кыска мөөнөткө берилген акчалар экендигин, алар реалдуу экономикага жумшалбай эле, тез жана жогору киреше берген соода жана кызмат көрсөтүү тармактарына кетип жаткандыгын айтышат.

- Мындай проценттик ставка менен бир дагы экономикалык субъект өнүгө албайт. Ал банкрот болот. Анткени, дүйнөдө проценттик ставка 2-3 эсеге төмөн, – дейт Мыйзам чыгаруу жыйынынын депутаты Николай Байло.

Андай пикирди депутат Марат Султанов да ырастайт. Анын айтуусу боюнча, Кыргызстанда кредиттик ставка башка өлкөлөргө салыштырмалуу бир кыйла жогору. Марат Султанов өткөн жылы казакстандыктар Кыргызстандын айрым банктарын сатып алгандыгын белгилейт:

- Эмне үчүн казактар бул жакка жыла башташты? Себеби, ал жакта кредиттик ставка төмөн.