Экономика

Үстүбүздөгү аптада Кошмо Штаттарынын доллары ылдый көздөй жылбышуусун кыска мөөнөткө токтотуп, евро долларга салыштырмалуу бир аз арзандай түштү. Натыйжада, дүйшөмбү күнү 1 евро 1 доллар 24 сентке алмаштырылып жатты. Евро - Европа Биримдигинин орток акчасы.

Ай башында доллар өтө арзандап, 1 евро 1 доллар 30 сентке сатылып калган.

Доллардын бир нече айдан бери биринчи жолу арзандоосун токтотконун көпчүлүк талдоочулар жакшы жышаан катары баалашып, АКШнын акчасы эми кубатына кире баштайт деген үмүттөрүн айтышты.

Куну качып бараткан доллар бир саамга кубаттана түшкөндөн мурда Евробиримдиктин финансы министрлери АКШ акчасынын ашыкча арзандап баратканына тынчсыздануусун билдирген болчу.

Европанын борбордук банкы, кыскача аталышы ЕББнын башкы экономисти Отмар Иссинг да министрлердин артынан эле алардын кооптонуусун колдоду:

- Биз (доллардын арзандап баратканына) көңүл кош карай албайбыз, доллардын алмашуу курсундагы ашыкча көп ажырым бизди тынчсыздантат.

Отмар Иссинг евронун кымбаттоосун токтотуу үчүн ЕББ өз корундагы евроакчалардын айрым бөлүгүнө доллар сатып алабы, бул жөнүндө эч нерсе айтпады. Бирок, айтылган сөздү көпчүлүк аналитиктер ЕББ келечекте акча базарында оголе көп сатылып жаткан долларды сатып ала баштайт, демек евронун кымбаттоосун токтотууга аракет жасалат деп түшүнүштү.

Акыркы жумага чейин ЕББнын жетекчилиги еврону күчтүү кылуу алардын тилеги экенин баса белигеп айтып жүрүшкөн.

Кубаттуу евро Евробиримдиктин монетардык мейкиндигине кирген 12 өлкөнүн экономикасын жандандыруу аракетине бөгөт болуп жаткан. Анткени, Евробиримдиктен экспорттолгон товарлардын баасы кымбаттап, алардын өтүмдүүлүгү начарлап кеткен. Өз кезегинде Евробиримдиктин жарандары арзан товарларды сырт жактардан алышып, өлкө ичинде акчаны аз чыгымдап калышкан. Анын натыйжасында, улуттук экономикага акча аз салынган.

Европа Биримдигинин финансы министрлери менен ЕББнын алдында турган диллема тууралуу Лондондогу “Bear Stearns” инвестициялык банкынын Акча стратегия бөлүмүнүн башчысы Стив Барроу мындай пикирде:

-Европа мейкиндигинин финансы министрлеринин экономикалык өсүүнү каалаганы табигый көрүнүш. Менимче, алар соодадагы абал оңолбосо, өсүш болбойт деп кооптонушат. Күчтүү евро евромейкиндикке кирген өлкөлөрдүн тышка товар сатуусун кыйындатат жана чет өлкөлөрдүн евроаймакка арзан товарларды экспорттоосун жеңилдетет.

Бул сөз улуттук акчаларын еврого “көгөндөп койгон” Чыгыш жана Борбордук Европа өлкөлөрүнө да тийиштүү экенин айта кетмекчибиз.

Бирок, Барроу жана башка эксперттер доллар тез арада кубатына келээрине ишенишпейт.

- Негизги маселе Кошмо Штаттардын соода дефицитинде. Анын жылдык көлөмү 500 миллиард долларга жакындап барат. Кайсы гана тилде айтпайлы, бул өтө чоң сумма. Менин оюмча, Ак Үй администрациясы доллардын арзандоосун соодадагы дефицитти кыскартуунун бир ыкмасы катары көрөт.

Кубатсыз доллар Кошмо Штаттардан товар экспорттоону арзан кылып, импортту кымбаттатат. Бул өз кезегинде башка өлкөлөрдүн экономикасына зыян келтирет.

Ырасмий Вашингтон азырынча доллардын арзандап баратканына карата тынчсыздануусун билдире элек. Алардын айтышынча, акчанын кубатын өкмөт эмес, эркин базар аныкташы керек.

«Жаңы мыйзам боюнча акционердик коомдордун жалпы чогуштарынын күн тартибин түзүү январь айынын аягында бүткөрүлүүгө тийиш» дейт Баалуу кагаздар базары боюнча мамлекеттик комиссиянын төрагасы Уран Абдынасыров:

- Жаңы мыйзамга ылайык акционерлер өздөрүнүн маселерин чогулуштун күн тартибине 30-январга чейин - бул айдын аягына чейин киргизе алышат. Башкача айтканда, мыйзам аны мөөнөт менен чектейт .


Мурдагы мыйзам боюнча күн тартип көпчүлүк добуш менен чечилчү. Майда акционерлер тиги же бул маселени күн тартипке киргизип, карайлы десе, эгерде көпчүлүк каалабаса, ал добушка салынганда өтпөй калчу. Азыркы мыйзам боюнча 1% же андан көп акция топтогон акционер же алардын тобу өздөрүнүн каалаган маселесин күн тартибине киргизе алышат. Бирок алар бул үчүн 30-январдан кечикпей акционердик коомго билдирүүлөрү зарыл.

Экинчиден, акционердик коомдордун жалпы чогулушун өткөрүү мөөнөтү да өзгөрдү, дейт аталган комиссиянын башкармалыгынын жетекчиси Алтынбек Алымкулов:

- Мурдагы мыйзам боюнча жалпы чогулуш 1-апрелге чейин өткөрулчү. Азыркы мыйзам боюнча 1-майга чейин өткөрулүүгө тийиш.

–Өлкөдө азыр 1,5 миң акционердик коом бар. Акционерлердин жалпы саны 400 миңден ашат. Өткөн жылды алар кандай аяктагандыгы жалпы чогулуштар өткөрулгөндөн кийин гана белгилүү болот. Ал эми 2002 –жылы алар 1,5 млрд сом таза киреше алышып, анын 423 млн сомун акционерлерге дивиденд кылып төлөп беришкен. Азыр акционерлердин көзү ачылып, айрым ишканаларда анын башкаруу органдарын өз колуна алуу үчүн тымызын жана ачык күрөш журуп жаткандыктарын айтышат.

Өткөн жылдын апрелинде «Акционердик коомдор жөнундө» жаңы мыйзам кабыл алынган болчу. Адистер ал мыйзамдын мурдагы мыйзамга караганда прогрессивдүү жактары болгону менен, кемчиликтери да көп экендигин белгилешет.Бул тууралуу Корпоративдик башкаруу борборунун директорунун орун басары Александр Зазульский мындай дейт:

- Директорлор кеңешин шайлоонун тартиби жөнүндөгу берененин айрым пункттары, мисалы, биринчи пункт менен бешинчи пункт бири-бирине кайчы болуп жатат. Ошондуктан иш жүзүндө ишканаларда директорлор кеңешин шайлоодо кыйынчылык келип чыгууда.

Брокерлер жана дилерлер ассоциациясынын төрагасы Эрик Таранчиевдин айтымында, мыйзамдын бир беренесинде кандидат 10%тен көп добуш топтосо, директорлор кеңешине киргизилет делип, башка беренесинде болсо ал акционерлердин көпчүлүгү же 51% добушу менен шайланат деп жазылып калган. Эрик Таранчиевдин айтымында:

- Былтыр 2 ишкана ушундай карама- каршылыкка туш келди. Камволдук нооту комбинатында 7 киши шайланыш керек болчу. Жетөөсү 50% менен өтүп кетти, бирөө андан аз, бирок 10% көп добуш алып калды. Депозитарийде көпчүлук добуш менен шайлангандардан тышкары экөөсү 15 пайыздан көп добуш алып, бирок 50 пайызга жетпей калды .

Алардын айтымында, өткөн жылы акционердик коомдордун көпчүлугү жалпы чогулуштарды эски мыйзам менен өткөрүшкөн. Быйыл болсо алар сөзсүз түрдө өз жоболорун (уставдарын) жаңы мыйзамга тууралашып, башкаруу органдарын да жаңы тартип менен шайлашат. Ошого байланыштуу алар быйыл чыр-чатактар көп болот деп болжолдошот. Алардын пикири боюнча, жаңы мыйзамга да бир кыйла өзгөртүүлөр киргизүү зарыл.