Экономика

Конституцияга ылайык, 2004-жылдагы бюджет жөнүндө мыйзам долбоору парламенттин Мыйзам чыгаруу жыйынында жактырылгандан кийин, дароо президентке кол коюуга жолдонот. Ал эми эгерде палата тарабынан мыйзам долбоору жактырылбаса, кайрадан Эл өкүлдөр жыйынына кайтарылат.

Долбоор Мыйзам чыгаруу жыйынында кызуу талкууланаары күтүлгөн эмес. Анын себебине депутат Орозбек Дүйшеев төмөнкүдөй токтолду:

- Талаш-тартыштардын чыгышына себеп – бюджетибизде акча өтө аз. Ар ким өзүнө тартып жатат. Маселен, мен «тоо-кен өнөр жайына көңүл бургула, жетпей жатат» деп айтып жатам. Айыл-чарба тармагында иштегендер, агрардык сектордогу маселелер жөнүндө айтышат, калгандары башка тармактардагы маселелерди көтөрүшөт. Көп суроолордун болгондугу бюджетибизде 750 млн. сом жетишсиз болуп жатат. Аны карыздап алышыбыз керек. 2004-жыл дагы тартыштык, кем-карч менен өтө турган болду.

Өткөн аптанын жума күнү мыйзам долбоору палатада талкууланган учурда депутаттар тарабынан ар кандай пикирлер айтылды. Депутаттар өндүрүш тармагынын көрсөткүчтөрү бурмаланып жаткандыгын, бул тармакка капиталдык салымдар катары кийинки жылга бөлүнгөн 299 млн. сом өтө аз экендигин, пенсиялардын өлчөмүн көбөйтүүнүн зарылдыгын, кийинки жылы социалдык тармактар боюнча министрликтер толугу менен каржыланышы керектигин, тоолуу аймактардын социалдык маселелерин чечүүгө көңүл буруунун зарылдыгын белгилешти.

Айрым депутаттар бюджетти социалдык маселелерге багыттоодон мурда өлкөдө өндүрүштү жөнгө салуу зарыл дешти. Айрымдар республиканын тышкы карыздарын төлөө маселесине басым жасашып, быйыл 1 млрд. сомдун ордуна 500 млн. сом гана тышкы карыз үчүн төлөнгөнүн белгилешип, өкмөттү сынга алышты.

Ошондой эле жаңы мектептерди курууга бөлүнгөн акчанын аздыгы белгиленди. Мугалимдер менен дарыгерлердин эмгек акыларын көбөйтүүнүн мөөнөтүнө байланыштуу маселе да талаш-тартышты пайда кылган.

Соңку эки ай ичинде парламент кабыл алган эки мыйзам тең коммерциялык банктардын жоопкерчилигин күчөтүүгө багытталган. Айрыкча «Коммерциялык банктарды консервациялоо жана ликвидациялоо жөнүндө» мыйзамда банкты банкрот абалына жеткирген жетекчилерге катуу чаралар каралган. Жабылып аткан банк аманатчылардын 25 миң сого чейинки акчасын дароо кайрышы керек. Ошондой эле бул мыйзамга ылайык адатта 4-5 жылга чейин созулчу сот процесси тездейт. Эми соттор мыйзамда каралган мөөнөт ичинде ишти карап чечим чыгарып бергенге милдеттүү. Улуттук Банктын төрагасы Улан Сарбановдун айтымында бул мыйзамдар банктарга калктын ишеничин кайра калыбына келтирүүгө багытталган:

- Эгер кайсы бир банк аманатчыларын таарынтып, алдаса анда Улуттук банк аны катуу жазалайт. Биз банктарга элдин ишенимин кайтарыш үчүн болгон күчүбүздү жумшайбыз. Буга зарыл болгон мыйзамдарды кабыл алып берген парламентке ыраазычылык билдирем.

Буга дейре бир канча банктарда акчасы күйүп кеткен аманатчылар акчаларын кайтарып алалбай, азап тартып жүргөнү белгилүү. Улуттук банк билдиргенге караганда банкрот болгон банктар элден дагы эле толук кутула элек. «Бишкек» банкы жабылган убакта карызы 37 млн. сом болсо, азыр анын 200 миң сому калды. «Курулушбанктын» 37,5 млн. сом карызы 108 миң сомго чейин азайды. «Инсан» банкы өз аманатчыларына дагы 12,6 млн. сом карыз. «Меркюри» банкы аманатчыларынын 40% гана кутулуп, 1 млн. доллар дагы мойнунда.

Кыргыз өкмөтү быйыл 28- ноябрда банктагы акчалары күйүп кеткендерден кутулуш үчүн баалуу кагаз чыгаруу тууралуу токтом чыгарган. Улуттук банк ишендиргенге караганда аманатчылар акыры зарыгып күткөн акчасын баалуу кагаз менен кайрып алышат.