Экономика

Адистердин ишениминде чет элдик инвесторлорсуз Кыргызстандын экономикасын өнүктүрүү кыйынга тураарын мезгил өзү далилдеди. Бирок кийинки убактарда четтен келген ишкерлер Кыргызстанда кандайдыр бир иш баштоого каражат сарптоодо чочулоо менен мамиле жасай башташкан. 7-декабрда болуп өткөн жыйында буга эң биринчиден өлкөдөгү кырдаал , экинчиден коррупция, кыргыз өкмөтү тарабынан кабыл алынып жаткан айрым укуктук-нормативдик актылардын ыңгайсыздыгы себеп болуп жаткандыгы айтылды. Кээ бир мыйзамдардын бири-бирине карама-каршы чыгып жатканы Кыргызстандын экономикасынын өсүшүнө түздөн-түз тоскоолдук катары белгиленди.
Бирок премьер-министр өлкөнүн учурдагы кырдаалы канааттандыраарлык экендигин белгилеп, инвесторлорду Кыргызстандын экономикасын көтөрүүгө жардам берүүгө чакырды:

-Өзүңүздөр байкагандай, кийинки убакта бизге Орусия жана Казакстандык ишкерлер тарабынан инвестиция көп келип түшө баштады. Мунун өзү эле чочулоого негиз жок экенин көрсөтүп турат. Акүйдүн алдына 2-3 киши чыгып, өкмөт башчынын отставкасын талап кылуусунан эле, Кыргызстандагы кырдаал курч деп айтууга болбойт. Бул демократиялык өлкөлөр үчүн нормалдуу көрүнүш деп ойлойм.

Ошондой эле Феликс Кулов Кыргызстандын экономикасын өнүктүрүү үчүн жана чет элдик инвесторлорлду тартуу үчүн коррупция менен күрөшүүнүн зарылдыгын айтып, бул үчүн эң алгач сот бийлигин күчөтүү жана алардын көз карандысыздыгын арттыруунун зарылдыгын белгилеп кетти.

Бирок, Кыргызстандагы саясий-экономикалык кырдаал чет элдик ишкерлер үчүн гана эмес, жергиликтүү ишкерлер үчүн деле кооптуу болуп жаткандыгын Кыргызстандагы ишкерлер ассоциациясынын жетекчиси Өмүрбек Абдрахманов билдирди. Анын айтымында, ишкерлер үчүн түзүлгөн мыйзамдар көп оңдоолорго муктаж:

-Чет элдик ишкерлер эмес, Кыргызстандан биз деле качып кеткибиз келет кээде. Анткени чындыгында эле турмуш бир орунга түшпөй, стабилдүүлүк орун албай жатат. Бийлик дагы деле күчсүз болууда. Ишкерлик тынчтык болбогон жерде өнүкпөйт. Бүгүн жакшы жыйын болуп жатат, бирок өкмөттүн конкреттүү бир аткарган иши тууралуу бир маалымат бергенин көрө элекмин.
Ишкерлик боюнча мыйзамдардын ичинде ишкерликке тоскоолдук кылуучу мыйзамдар да толтура. Ошондуктан, мыйзам жазууда биз да катышуубуз керек.



Кыргызстандын экономикасын чөктүрүп жаткан негизги нерсе-коррупция деп айтылып, аны ооздуктоо үчүн көрүлгөн аракеттердин бири—мамлекеттик кызматка таза адистерди тартуу болуп саналат. Бул жагдайда мамлекеттик кызмат иштери боюнча агенттиктин жетекчисинин орун басары Асылбек Болотбаев иш жеткиликтүү болбой жаткандыгын билдирди. Буга негизги себеп: айлык акынын аздыгы болууда. Асылбек Болотбаев өлкөнүн өнүгүшүнө жолтоо болуп жаткан фактролорлдун бири—айрым кызматкерлер менен депутаттар өздөрүнүн кирешеси тууралуу декларацияны ачык көрсөткүлөрү келбей тургандыгын да айтып кетти.

Жыйында мындан тышкары мамлекеттик органдардан маалымат алуудагы эркиндиктер тууралуу да сөз болду. Анда айтылгандай, мамлекеттик органдардын көпчүлүгү маалымат каражаттары менен иштешпейт. Айрым органдардын интернет баракчалары жок, болсо да же иштебейт же кеңири маалымат алууга мүмкүн эмес.
Бирок канчалык чочулоолор болсо да, чет элдик инвесторлор Кыргызстандын экономикасын өнүктүрүү үчүн инветиция берүүгө кызыкдар экендигин Европа банкынын Кыргызстандагы өкүлчүлүгүнүн жетекчиси Даниель Бернг билдирди:

-Кыргызстанда инвесторлор менен сүйлөшүүгө даяр болгон өкмөтүнүн бар жкендигинин өзү жакшы. Бул бүгүнкү жыйындан эле байкалды. Менимче жыйындан чет элдик инвесторлор жакшы гана таасир ала алышты.

Чет өлкөлүктөр Кыргызстандын кооз жаратылышы,туристтик зор мүмкүнчүлүгү жөнүндө дүйнө коомчулугуна кабарлап, бул аймакта альпинизмди, аңчылык туризмди,экологиялык туризмди,тобокелге баш байлаган рафтинг мелдештерин уюштурса болоорун белгилеп жүрүшөт.
Жаңы бийлик тарабынан спорт жана жаштар саясаты боюнча мамлекеттик комитетинин курамынан туризмди өнөр жай, соода министрлигинин курамына бергенин адистер туура көрүшүүдө.
Ысыккөлдө эс алуучулардын 70 пайызын казакстандык туристтер түзгөнү менен быйыл алардын саны азая түшкөнүнүн себептерин жана өлкөдө туризмдин өнүгүшүнө тооскол болуп жаткан жагдайлар тууралуу Казакстандын Кыргызстандагы элчиси Өмүрзак Өзбеков мындайга түшүндүрдү:
-Биринчиден туристтерди тейлөөнүн сапатын, маданиятын жогорулатуу зарыл. Тейлөө менен баанын айырмасы асман менен жердей болуп турат. Экинчиден Кыргызстанда жолду оңдоп, жаңыдан салуу керек. Биз тарап Алматыдан Бишкекке чейинки жолду кайра оңдоп курдук. Эми Кыргыз өкмөтү жок дегенде Бишкектен Чолпонатага чейинки жолду жөн эле жамаачылап, оңдоп койбостон кайра кеңейтип жаңы салуусу зарыл . Анан аба жол каттамдарын дагы жакшыртуу керек. Жолдон чет өлкөлүк автоунааларды себеби жок токтотуп, тоной бермей адатты коюш керек. Ысыккөлгө инвестиция алып келүүгө кызыгдар, дилгир казак бизнесчилери арбын. Алардын куруп койгон эс алуу жайларын эртең тартып албайт деп кепилдик болчу мыйзам актыларын кабыл алуу шарт.

Кыргызстандагы 24-марттагы окуялардан кийин өлкөдө туризм болгон жана боло бере турганын дүйнө коомчулугуна маалымдоо үчүн «Кыргызстан- туризмдин өлкөсү» аттуу клуб түзүлүп , бул тармакка кызыккандардын башын бириктирди. Аталган клубдун бетачаарына катышкан өлкөнүн вице- премьер министри Адахан Мадумаров Кыргызстандын кооз жаратылышы туризмдин өсүп- өнүгүшүнө өбөлгө түзөөрүн, ал үчүн туристтерди тейлөөнүн деңгээлин жогорулатууну, коопсуздукту жана маркетинг кызматын колго алуунун зарылдыгын белгиледи.
«Кыргызстан- туризм өлкөсү» клубунун жетекчилери шайланып, клубдун президенти болуп- өлкөнүн өнөр жай, соода жана туризм министринин орун басары Турусбек Мамашев дайындалды. Кыргызстандагы туризмди өнүктүрүү тууралуу сунуш-пикирлер айтылды.
Өлкөдөгү туризмдин өсүп- өнүгүшүнө тоскоолдук кылган жагдайлар, рекламанын жоктугу, кадрлардын билим денгээлинин төмөндүгү деди Кыргыз улуттук университетинин туризм кафедрасынын башчысы, профессор Турду Жыргалбеков:
- Дүйнө коомчулугу Кыргызстан жөнүндө өтө аз билишет. Маалыматтан аксап турабыз. Реклама, маркетинг кызматын колго албай жатабыз. Ал үчүн каражат керек. Анан дагы туризм кадрларынын билим деңгээли учур талабына жооп бербейт. Бийик кабаттуу мейманканалардан, шаарлардан батыштык туристтер тажап бүтүштү. Биз аларга Кыргыз туризмин тартуулап, өзгөчөлөнгөн улуттук этнографиялык, ат, боз үй, аңчылык, рафтинг жана башка туристтик кызматтарды сунуш кылуубуз керек. Кыскасы Кыргызстандын туризм тармагына төңкөрүш керек болуп турат.

Жаңы түзүлгөн “Кыргызстан-туризмдин өлкөсү” туристтик клубунун негизги максаттары тууралуу Кыргызстандын өнөр жай, соода жана туризм министрлигинин орун басары Турусбек Мамашев мындай деди:

- Жаңы түзүлгөн туристтик клуб ушул тармакта иштеген коомчулукту, эл аралык уюмдарды, элчиликтерди, коомдук- мамлекеттик ишмерлерди, илим, маданият тармагынын кызматкерлерин бириктирип, туризмдин негизги өзгөчөлүктөрүн, багыттарын терең түшүндүрүү менен коомчулукка бул тамактын маанилүүлүгүн таанытмакчы. Эл аралык, чет жерден келген туристтерди тейлөөнү жакшыртуу аракетин көрүү менен туристтик базардагы конкуренттүү атаандаштыкты калыптандырууну да көздөйт. Мына ушундай милдеттерди аткарууда өлкөдөгү массалык маалымат каражаттарынын ролу жогору. .

Чынында быйыл Ысыккөлдө эс алуучулардын саны кескин азайган. Быйыл чет өлкөлөрдөн 650 миң турист Кыргызстанга келген. Жыйында Ысыккөлдөн сырткары башка аймактарда дагы туризмге көңүл буруунун зарылдыгы айтылды. Эмдиги жылы жайында Соңкөлдө эл аралык фольклордун фестиваль өткөрүлөөрү маалымдалды.