Экономика

Орусиянын ири капиталы Кыргызстандын өнөр жайын көтөрүүгө, асыресе энергетика тармагына 2-3 миллиард доллар инвестиция жумшоого куштар экени эки өлкө ишкерлеринин биргелешкен жыйынында байма-бай айтылды. Кыргызстан азырынча Орусияга агылган эмгек мигранттарын жөнөтүү менен чектелүүдө. Аларды кодулабай, Кыргызстандын азыркы абалына түшүнүү менен мамиле кылуу зарылдыгын Миграция жана калкты жумушту менен камсыз кылуу мамлекеттик комитетинин төрага орунбасары Досмир Өзбеков билдирди:

- Орточо эсеп менен алганда, алар жарым миллионго жакын калкты түзөт. Биздин дипломатиялык кызматтын маалыматына караганда, Орусияда жалпысынан 350 миңден ашуун кишилер эмгектенишет. Алардын азыраак бөлүгү гана расмий каттоодон өтүп ачык иштешет. Орусиянын Федералдык миграция кызматынын маалыматы боюнча, Кыргызстандын 17 миң 157 адам гана каттоодон өткөн.

Калктын өсүшү кыйла жайлап, ыкчам өнүгүп бараткан экономикасынын өктөм талабынан улам сырттан келчү жумушчу күчүнө муктаж Орусиянын ири ишкерлеринин Кыргызстанга арбын инвестиция алып келбей жатышынын себебин Орусиянын сода-өнөр жай палатасынын вице-президенти Борис Пастухов мындайча түшүндүрдү:

- Ири инвестиция анча келбей жатат деген эмне? Баарысы олуттуу инвестиция жумшалчу иш тууралуу сунушка байланыштуу. Эки тарапка пайда алып келчү олуттуу инвестициялык долбоорлор керек? Мына биз Тажикстандан келдик. Ал жерде гидроэнергетиканы, аллюминий өндүрүшүн өнүктүрүү үчүн 2 миллиард ашуун доллар инвестиция алып келүү ниетиндебиз. Бул оголе чоң акча. Терең ойлонулган инвестициялык сунушту бергиле, биз аны кароого даярбыз. Бул долбоордо эки тарап – биз жана силер болушубуз керек.

Орусия менен Кыргызстан ишкерлеринин жыйынында азырынча ортодогу карым-катышка тоскоол болчу жагдайлар биртоп экени белгиленди. Бажы тосмолору, темир жол акысынын кымбаттыгы, буга кошумча мыйзамдык негизде чечилбеген маселелер ишкердиктин өнүгүшүнө жолтоо болууда.

Кыргызстандын сода-өнөр жай палатасынын президенти Борис Перфильевдин ырасташынча, орусиялык биртоп ишкерлердин бул жерге келиши инвестициялык кызыкчылык жогору экенин билдирет.

- Орусия чөлкөмүндө белгилүү адамдардын, аларды биз жакшы билебиз, ишин таштап бул жерге келиши кызыкчылык бар экенин көрсөтөт. Алар бул жерден биргелешип иш жүргүзүү боюнча сунуштар менен кетишет деген үмүттөбүз.

Орусиянын ири өнөр жайлуу Свердлов облусунун Сода-өнөр жай палатасынын төрагасы Юрий Мартышкин эки өлкө ортосундагы экономикалык потенциал толук пайдаланылбай жатат деген пикирде:

- Бүгүн карым-катыш ачык болууда. Конкрет программа, аны ишке ашыруунун жолдору жана аны көзөмөлдөө сунуш кылынып жатат. Бул өзгөчө маанилүү жумуш. Программа кабыл алынгандан кийин аны аткаруу абзел. Бул ирет демилгени кыргыз тарап көтөрүүдө. Айтылгандар аткарылыш керек. Мурда мындай эмес болчу.

Орусиянын Түмөн менен Маскөө сындуу лөк чөлкөмдөрүнөн кийинки үчүнчү орунду ээлеген Свердлов облусу Кыргызстан менен кош тараптуу алака-катышты өнүктүрүү боюнча 2001-жылы эле келишим түзгөн.

Курулушу эчактан бери токтоп турган имарат, турак-жайларды кайрадан куруу иштери кандай шартта, кандай жол менен башталгандыгы жөнүндө Мамлекеттик мүлктү башкаруу мамлекеттик комитетинин төрагасынын биринчи орунбасары Сүйөркул Бакировдон угалы:

- Бул иш март окуяларынан кийин жерди басып алуулар боло баштаганда козголду. Кыргыз өкмөтүнүн чечими менен атайын комиссия түзүлүп, Бишкектеги курулуп бүтпөй калып кеткен обьектилерди инвентаризация кылуу менен, тиешелүү турак-жайларды кайра курууга берүү, натыйжада кийин бир топ зарыл үй-бүлөлөрдү квартиралуу кылуу максатында. Комиссия менен бирдикте бир топ иштер жасалды. 20 көп кабаттуу үй бар экен жарым-жартылай курулган, алардын 12си эч кимге бөлүнө элек экен, ошол 12 үйдү курулушка салуу милдети менен Бишкек шаардык мэриясына өткөрүп бергенбиз.

Бишкек шаарынын вице мэри жана башкы архитектору Каныбек Нарбаев шаарда андай турак-жайлардан башка да курулуп бүтпөстөн калып кеткен курулуштар өтө арбын экендигине токтолду:

- Биздин шаарда баары болуп 108 курулуп бүтпөгөн көп кабаттуу имарат бар экен. Анын ичинен 52си жеке менчик фирмаларга таандык. 20сы шаардыкы, 33ү муниципалдык имарат-жайлар экен. Мамлекеттик мүлк комитети баарысын аныктап, менчикке өтө элек – ээси жокторду биздин шаарга өткөрүп берди. Аларды куруп бүтүрүш үчүн жаңы ЖСКларды (турак-жай курулуш компанияларын) түздүк да, ошолорго бөлүп бердик биз. Берген боюнча эле жөн койбой, курулуш иштерин баштай турган, бүтүрө турган мөөнөттөрүн аныктап көрсөттүк. Болбосо, буга чейин бүтпөгөн курулуштар дагы эле бүтпөй тура бериши мүмкүн да. Баса белгилей кетчү нерсе, бул иштер шаардын жаңы мэринин өзүнүн көзөмөлүндө турат.

Каныбек Нарбаев имараттардын, турак-жайлардын жертөлөлөрүн кайра куруп, пайдалануу аракеттери ургаалдашып баратканын да белгиледи:

- Жертөлөлөрдүн баары иштейт деп айтуудан алысмын. Анткени шаардын кичирайондорундагы жертөлөлөр азырынча бош эле турат. Шаардын борбор чегиндеги жертөлөлөр толук кайрадан жабдылып-курулуп, пайдаланууга берилген. Жертөлөлөр каалаган кишиге эле берилбейт. Шаардын муниципалдык менчик боюнча комитети бар. Ошолор тескейт аларды. Бишкек шаардык кеңешинин, кыргыз өкмөтүнүн токтому боюнча, жертөлөлөр бир нече киши катышкан конкурстук, аукциондук негизде утуучуга, башкача айтканда, көп акча төлөөчүгө берилет.

Бишкек шаарынын вице мэри жана башкы архитектору Каныбек Нарбаевден дүйнөдөгү ири шаарлардагыдай Бишкекте да көп кабаттуу үйлөрдүн чатырчаларынын ичин кайра куруп, пайдалануу аракеттери башталгандыгын уктук:

- Көп кабаттуу үйлөрдүн чатырчаларынын ичин кайра куруп-пайдалануу иши бизде, Бишкекте жаңыдан практикалана баштады. Мына жакында эле бир сунуш болду – көп кабаттуу бир үйдүн үстүнө дагы бир монсардалык кабат кошолу деген. Макеттерин бүт алып келген экен, градосоветтен өткөрүп бергенбиз. Ал го жаңы башталып атат. Курулган мисалдар дагы бар. Көп эмес, бирин-серин. Токтогул көчөсүндө бир үй, Москва-Манас көчөлөрүнүн кесилиши тушта бир үй бар андай. Жаңы курулуп аткан үйлөрдө чатырчалардын ичин да үй-жай катары кура башташты. Маселен, Ахунбаев көчөсүндө “Шатен” фирмасы көп кабаттуу үйдүн чатырча ичин эс алуучу жай кылып курду. Бассейн да курабыз деп ойлошкон экен. Бирок, ага конструкциялык шарттар болбогондуктан, курулбай калды. Биз өнүгүп-өскөн шаарлар курулуш иштеринде эмнелерди жасаса, ошолордун баарысына батылдык менен барышыбыз керек.

Адистер Кыргызстандын шартында курулуш иштериндеги батылдыкка сейсмологиялык кырдаалды эске алуу менен гана барыш керек, деп эсептешет.