Экономика

16-декабрдагы маалымат жыйынында Кыргызстандын Экономика жана каржы министри Акылбек Жапаров жаңы Салык кодекси даярдалып, президентке берилгенин, айдын аягына чейин ал өкмөт жыйынынан өтүп, андан парламентке сунушталарын маалымдады. Министрдин ырасташынча, жаңы Салык кодекси мурдагысынан көлөмү жагынан айырмалуу чыкты, азыркы 207 берененин ордуна 410 берене кирди, ишкердик кылууга, инвестициянын келишине, салык саясатынын кыйла ачык болушуна мүмкүнчүлүк түзөт. Буга чейин салык түрүн азайтуу, өлчөмүн кыскартуу тууралуу саясий чечим кабыл алынбай келген.

- Эмдиги жылдан тарта монополиялык – жалгыз ээлик кылуучулардын башкасы пайдадан алынчу салыктын 10% гана төлөшөт, жалгыз ээлик кылуучулар салыгы өткөөл учурда 20% деңгээлинде калды. Киреше салыгы да 10% өлчөмүндө төлөнөт. Бирдиктүү киреше салыгын киргизип жаткан Орусия жана башка өлкөлөрдөн айырмаланып, биз салык жеңилдиктерин алып салуудабыз,- деп айтты А.Жапаров. Анын эсесине алган айлыгы 1000 сомдон ашпагандардын 650 сомуна салык салынбайт. Кыргызстанга ташылып кирчү жабдуулардан кошумча нарк салыгын алып салууну А.Жапаров бул жааттагы үлкөн жаңылык, батыл кадам таризинде сыпаттады.

- Билесиздер, мурда ташылып келген атайын жабдуулар гана салыктан бошотулчу, алардын тизмесин өкмөт бекитчү. Бул коррупцияга жол ачкан схемалардын бири болчу. Өкмөттө чоң таанышы барлар, кадыр-колкосун ортого салган аркыл фирма, компаниялар салыкты кыйгап өтүш үчүн киргиси келчү тизмени алып салдык.

Четтен келген жабдууну алып келген ишкер башка бирөөгө сата турган болсо салыкты толук өлчөмүндө төлөөгө милдеткер. Кошумча нарк салыгы айыл чарба өндүрүшчүлөрүнөн да алынып салынды. Эми алар жалгыз жер салыгын гана төлөшөт. Акылбек Жапаров коңулда катылган экономиканы ачыкка чыгаруунун дагы бир жолу катары 2,5 миллионго чейин пайда тапкан ишкерлерге бирдиктүү салык төлөө милдеттендирилип жатканын билдирди.

Эларалык валюта корунун Кыргызстандагы өкүлү Майкл Меред эмдиги жылдын башында Вашингтондон атайын эксперттер тобу келип, баса отуруп мына ушул маселе менен алектенишерин айтты.

- Бир жылдан ашуун биз кыргыз өкмөтү менен жаңы Салык кодексинин үстүндө иштедик. Кыргызстан үчүн бул абыдан ылайыктуу кодекс деп эсептейбиз. Жана өйдөтө белгиленип кеткендей, салык салуунун ыңгайлуу жайгдайларын түзүү мүмкүнчүлүктөрү бар.

Майкл Меред салык саясатында ириде укуктук маселелерди так аныктап алуу зарыл деп эсептейт. Эларалык валюта корунун укуктук кеңешчиси Виктор Туроньи салык төлөөчүлөр менен чогултуучулардын – экөөнүн тең көңүлүнө төп келген идеалдуу экономикалык документ болбостугун белгилеп, жаңы Салык кодексинин эмитен эле сынга кабылып жатышын кадыресе көрүнүш катары баалады.
- Салыктар ушундай, турмуш башкача, буга баары эле ыраазы болбойт. Бирок бул туура эле.

Кыргызстандын Экономика жана каржы министринин орунбасары Мурат Исмаилов жаңы Салык кодекси ишке киргенде салык алуунун патент системасы алынып ташталбайт, деп билдирди.

- Тек ал эми бираз башкача түргө өтөт, бирдиктүү салык же бирдиктүү салык чогултуу системасы деп аталат. Салык төлөөчү мурдагыдай эле ай сайын белгилүү акчасын төлөп патент сатып алат. Ага эч ким тийбейт. Бирок биз бир жаңылык киргизип жатабыз. Жыл аягында патентчи тапкан кирешеси тууралуу декларация тапшырат. Азыркы патент системасында кирешени көп тапканы деле, аз тапканы деле бирдей патент акы төлөшөт. Максат - аз киреше тапканга тийбей, көп киреше тапканды ачыкка чыгаруу. Ал тапкан кирешесине жараша салык төлөсүн.

Өкмөт өзгөчө үмүт арткан жаңы Салык кодекси экономикалык өнүгүүгө жакшы өбөлгө түзөбү же жокпу – муну мезгил көрсөтөт.

Кечки саат 4 чамасында милиция Бител компаниясынын имаратын курчоого алды да, имаратка эч кимди киргизбей турду. Көп узабай Бител тейлеген чөнтөк телефондорунун байланышы жоголду.
Жогорку Соттун 15-декабрдагы чечиминин негизинде Бителдин ээси болуп таанылган Феловес жана Резервспецмет компанияларынын өкүлү Гүлнара Каликованын айтымында, байланыш Резервспецмет компаниясы Бителди колго алганга чейин эле жоголгон. Байланыш милиция имаратка киргенден кийин гана жок болгону такталгандан кийин Гүлнара Каликова байланыштын жоктугу Альянс Капитал жана МТС компанияларынын иш-аракетинин натыйжасы деп билдирди.
Буга чейин Бителдин кожоюну болуп келген жана Жогорку Соттун чечимине нааразы болгон Алянс Капитал жана МТС компанияларынын укук маселелери боюнча расмий кенешчиси Канат Асыловдун айтымында байланыштын жок болушуна Бителдин офисин басып алган адамдар себепкер:
- Бителдин имаратын басып алган кишилердин эч кандай техникалык билими жок. Штепсилди сууруй койду да, байланыш үзүлүп калды.

Канат Асыловдун айтымында Резервспецмет иш алардын пайдасына чечилгенин Жогорку Соттун чечими чыга электе эле билген.Саат 13.51де эле Бителдин кызматкерлери Резервспецметтен тастыктоочу электрондук кат алышкан. Ал эми Жогорку Соттун чечими 13.51де эмес, 15.30да чыккан.
Феллоус жана Резервспецмет компанияларынын өкүлү Гулнара Каликова Бителдин имаратын алуу үчүн даярдыктар Жогорку Соттун чечимине чейин башталганын мындай түшүндүрдү:
- Бизде бул соттон башка дагы соттор бар. Кечээ биз Свердлов сотунун жыйынтыгынын негизинде мүлктү санап, өткөрүп алууга милиция бөлүмүнө сураныч менен кайрылдык.

Гүлнара Каликованын айтымында Резервспецмет байланышты мүмкүн болушунча тез калыбына келтирет жана Бител компанясы мурдагыдай эле ишин улантат.
Ал эми Алянс Капитал жана МТС компанияларынын укук маселелери боюнча расмий кенешчиси Канат Асылов Жогорку Соттун чечими жана Бителди басып алуунун артында Кыргыз Республикасынын абройлуу мамлекеттик кызматкери турарын белгиледи.
Бул абройлуу мамлекеттик кызматкер ким экенин Канат Асылов билет, бирок далилдерин толуктап, даярданып алып, анан гана ачык айтат.