Экономика

Экономиканын 9 айлык жыйынтыгы боюнча маалымат берген финансы министринин орун басары Сабырбек Молдокуловдун билдирүүсүнө караганда, ички дүң продуктунун өсүш темпи, Кумтөрдү кошуп эсептегенде 5,1%, кошпогондо 3,7% болду. Ал былтыр төмөндөп кеткенин эске алганда, бул жакшы көрсөткүч. Финансы министрлиги «өкмөттүн азыркы милдети - бул жетишкендиктерди колдон чыгарбоо» деп эсептейт.

Сабырбек Молдокулов:
- Биз калган 2 ай ичинде экономикада жана социалдык чөйрөдө түзүлгөн тенденцияларды бекемдөө жана экономикалык өсүш темпин биз мурда болжолдогондой 5,2% деңгээлинде камсыз кылыш үчүн колдон келишинче аракет көрүшүбүз керек. 9 айдын жыйынтыгы боюнча түзүлгөн абал муну ишке ашырса болоорунан үмүттөндүрөт.

С.Молдокулов айтымында, экономикалык өсүштү азыр негизинен 2 тармак - алтын казуу жана энергетика берип жатат. Ал өз сөзүндө Кумтөр алтын кени түгөнүп баратканын жана электр станцияларынын кубаттуулугу чектелүү экендигин айтты. «Өнүгүүнүн комплекстүү негиздери» программасында белгиленгендей, жылына 4-5% экономикалык өсүштү камсыз кылыш үчүн анын ордун башка тармактардын эсебинен толтурууга туура келет. Бул пикирге премьер-министр Николай Танаев да кошулду. Анын ою боюнча, бул үчүн өкмөт, биринчиден, азыр эч нерсе чыгарбай токтоп турган 173 ири ишкананы ишке киргизүүгө аракет кылышы зарыл. Экинчиден, инвестицияны көбөйтүү керек.

Николай Танаев:
- Биз 2006-жылга карата мамлекеттик инвестицияны 3% чейин азайтышыбыз керек экенин баарыңыздар билесиздер. Андан көп инвестиция ала албайбыз. Жыл сайын азая берет. Эгерде биз өкмөттүн кепилдигисиз инвестиция тарта албасак, саналуу жылдардын ичинде инфраструктурабызды жоготуп алабыз.

Сабырбек Молдокуловдун маалыматы боюнча, I жарым жылдыкта өлкөгө салынган түз инвестиция 43,3 млн. доллар гана болгон. Жалпы инвестиция 6 млрд. сомдон ашып, ички дүң продуктунун 10% түзгөн. Өкмөт башчысы аны 17% жеткирүү зарыл экенин белгиледи. Николай Танаев экспорт менен импорттун ортосунда ажырымдын (дисбаланстын) өсүп баратканына министрлердин көңүлүн бурду. Ал Тышкы соода жана өнөр жай министрлигине кошуна өлкөлөр менен сүйлөшүү жүргүзүп, алар биздин экспортко коюп жаткан тоскоолдуктарды жоюу тууралуу иш жүргүзүүнү тапшырды.

Бюджеттин аткарылышы тууралуу баяндаманы финансы министри Болот Абилдаев өзү жасап, бюджеттин чыгаша бөлүгү корголгон жана корголбогон беренелердин баарын кошуп эсептегенде 97% аткарылганын билдирди. Жогорку Кеңеш бекиткен бюджет боюнча анын тартыштыгы 124 млн. сом болуш керек болсо, ал азыр 471 млн. сомго чыгып кеткен. Бюджеттин тартыштыгы Эл аралык Валюта Фондунун (ЭВФ) эсебинде 490 млн. сом түзөт экен.

Николай Танаев өкмөт мүчөлөрүн бюджетти 100% аткарууга чакырып, мындай деди:

- ЭВФ менен тартыштыкты 490 млн. сом деп кол коебуз. Айрым чыгымдар кыскартууга жатат. Бирок биз баары бир анын ордун ички резервдердин эсебинен толтурушубуз зарыл. Андай резерв болсо бизде бар.

Туризм, спорт жана жаштар саясаты боюнча мамлекеттик комитеттин төрагасы Өкмөтбек Алмакүчүковдун айтымында, быйылкы туристтик сезон мурдагы жылдарга салыштырмалуу жакшы болгон жок. Дүйшөмбү күнү кечинде быйылкы туристтик сезондун жыйынтыгы боюнча премьер-министр өткөргөн селектордук кеңешмеде Өкмөтбек Алмакүчүков билдерди:

- Жалпы маалымат боюнча 819 миң адам Кыргызстанга келип кетти. Былтыр бул цифра 981,7 миң адам болчу. Башкача айтканда, быйыл былтыркыдан 170 миң адам аз болду.

Анын айтымында, быйыл Ысыккөлгө келип эс алгандардын саны да 203 миң адамга азайган. Бул да эч нерсе эмес. Өкмөт «келечеги кең, артыкчылыктуу тармак» деп жарыялаган туризм тармагына салынган инвестициялар да жылдан-жылга азайып баратат. 2001-жылы бул тармакка 600 млн. сомдон ашык, былтыр 220 млн. сом инвестиция салынса, быйыл ал былтыркыга салыштырмалуу 3 эсе азайып, болгону 78 млн. сомду түздү. Ошондуктан комитеттин жетекчиси Өкмөтбек Алмакүчүковдун маалыматы өкмөт башчысын тынчсыздандырбай койгон жок.
Николай Танаев:
- Былтыр Туризм жылы болду. Быйыл болсо бул тармакты «артыкчылыктуу тармак» деп бардыгына жарыя кылып жатабыз. Быйыл Ысыккөлдө кырсык деле болгон жок.

Быйыл туристтердин аз келишин Өкмөтбек Алмакүчүков коңшулаш Кытайда чыккан өнөгөсүз өпкө оорусу тууралуу маалымат эс алуучуларды чочулатканы жана быйыл жай мезгили жылдагыдан салкын болгону менен түшүндүрөт. Анын айтуусу боюнча, Казакстандын жана Өзбекстандын Ысыккөлдөгү санаторийлерин Кыргызстандын карамагына өткөрүп алуу боюнча маселенин көтөрүлүшү алар тараптан инвестиция салуунун азайышына алып келген. Алмакүчүков кыймылсыз мүлккө салыктын киргизилиши да инвестор болгусу келгендерди токтотуп жатканын белгиледи.

- Экинчи себеп - бул Кыргыз Республикасынын өкмөтүнүн демилгеси менен кыймылсыз мүлккө салыктын киргизилиши. Алар үчүн курорттук-рекреациялык обьектилерге карата салык кандай болоору айкын болбой жатат.

Премьер-министрди мындай түшүндүрмө канааттандырган жок. Ал туризм боюнча статистикалык маалыматтар да бири-бири менен коошпогонун белгиледи. Статистикалык маалыматтарга ылайык, Кыргызстанга келген туристтердин саны азайганы менен, ошол эле статистика бул тармакта туристтерге көрсөтүлгөн кызматтын 29,7% арбыганын көрсөтөт. Статистика боюнча, туризм тармагында 25200 чарба субъектилери иш жүргүзүшөт экен.

Николай Танаев:
- Чарба субъектилеринин ар бири 1 жылда 20дан эле адамды кабыл алган болуп чыгабы? Мындай статистиканын кимге кереги бар? Баары жалган. Так эсеп жок. Салыкты жашыруу бар. Бул - көмүскө экономика. «Биринчи көмүскө экономика - баңгизат сатуу» деп жүрөбүз. Экинчиси анда туризм турбайбы?

Селектордук кеңешмеге жер-жерлердеги губернаторлор да катышты. Анда абал жакшы эмес экени айтылганы менен, аны оңдоо боюнча эч кандай чечим кабыл алынган жок.