Экономика

Бул комитеттен алынган маалыматтарга караганда, региондордун ичинен инвестициялык рейтинг боюнча I орунду Бишкек шаары, II орунду Чүй, III орунду Жалалабад, IV орунду Ысыккөл, V орунду Ош, VI орунду Нарын облустары алышты. Талас менен Баткен облустары болсо VII жана VIII орунду чогуу ээлеп, региондор ичинде алардын инвестициялык рейтинги баарынан төмөн болуп чыкты.

- Биринчи орунду Бишкек бекеринен алган жок. Борбор шаар болгондуктан, бул жерде инфраструктура жакшы өнүккөн. Эл аралык аба майданы бар. Темир жол келет. Интернет жеткирилген жана цифралык негиздеги байланыш түйүндөрү көп. Жергиликтүү элдин төлөө мүмкүнчүлүгү да жогору. Инвесторлордун Бишкекке келип жатышынын себеби ошол, - дейт сөз болуп жаткан комитеттин алдындагы Түз инвестицияларды тартуу борборунун директорунун орун басары Дайыр Кенекеев. Анын айтымында, региондордун инвестициялык рейтинги дүйнөлүк практикада кеңир колдонулуп жүргөн 5 көрсөткүчтүн негизинде эсептелип чыккан. Алардын ичинде инфраструктуранын өнүгүү деңгээли өтө маанилүү көрсөткүч болуп саналат. Инвесторлор адегенде эле: «Ал жерде темир жана автомобил жолу, аба майданы барбы, байланыш кандай?» - деп сурашат. Аларды куруу болсо көп акчаны талап кылат жана узак мөөнөттө бүтчү жумуш. Ошондуктан «Бишкек менен Чүйдөн башкаларынын келечеги жокпу?» деген суроо туулбай койбойт.

- Четинен шарт түзүлө баштады. 2004-жылдан баштап Тараз-Талас-Суусамыр жолунун техникалык-экономикалык негиздемеси даярдалганы жатат. Ислам Ѳнүктүрүү Банкынын жардамы менен Көлдүн айланма жолу да курулуп калышы мүмкүн. Бардыгы эле жолго барып такалбайт. Жакшы жол болсо да инвесторлор келбей коюшу мүмкүн. Инвесторлор чычкан сыяктуу. Бирөөсү эле келсе, аны ээрчип калгандары да келе беришет, - дейт Дайыр Кенекеев.

Канткен менен изилдөөлөрдүн жыйынтыгы артта калган облустар үчүн жакшы эмес. Өкмөт алардын рейтингин чет өлкөлүк инвесторлор билишин каалабайт.

- Биз эки түрдүү рейтинг түздүк. Ички пайдаланууга арналган рейтинг облустук администрациялардын, министрликтердин иши үчүн түзүлүп, ал эч жерде жарыяланбайт. Текст түрүндөгү рейтингдин экинчи бөлүгү потенциалдуу инвесторлорго арналган. Анда облустардын келечеги жана артыкчылыктары чагылдырган. Бул маалымат англис тилине которулуп, эки тилде Мамлекеттик мүлк комитетинин, Тышкы соода жана өнөр жай министрлигинин, Тышкы иштер министрлигинин, Финансы министрлигинин жана Инвестицияларды тартуу боюнча президенттин атайын өкүлүнүн катчылыгынын сайттарына илинип коюлат, - деди Мамлекеттик мүлктү башкаруу жана түз инвестицияларды тартуу боюнча мамлекеттик комитеттин төрагасынын орун басары Азизбек Мадмаров.

Түз инвестицияларды тартуу боюнча борбордун изилдөөсүнө караганда, Талас жана Баткен облустарынын айыл чарба продукциясын кайра иштетүү боюнча жетиштүү мүмкүнчүлүктөрү бар. Ысыккөл болсо өзүнүн туризмине таянса болот. Нарын тоо-кен өнөр жайынын өнүгүшүнө ыңгайлуу. Жалалабадда гидроэнергетика жана мунай, газ өндүрүшүн өнүктүрүү боюнча артыкчылык бар. Бир сөз менен айтканда, облустардын баарына инвестиция тартса болот.

Буга чейин Кыргызстанда «Бител» жана «Кател» компаниялары мобилдүү байланыш кызматын көрсөтүп келишкен. Чөнтөк телефон элге кадимкидей алынып, алысты жакындатып, кызмат көрсөтүүнүн улам жаңы түрлөрү пайда болуп жаткан чагы. Алсак, «Бител» компаниясынын телефону аркылуу эртеңки күндүн аба ырайын билгенден, кайсы жерден акчаны арзан курс менен алмаштыруу боюнча маалымат алуудан тартып, арзыган адамыңа сүйүү катын жиберүүгө чейинки кызматтарды пайдалана аласың. Эми мобилдүү байланыш тармагынын эшигин чертип кирип жаткан «АкТел» компаниясы кызмат көрсөтүүнүн акысын арзан кылуу аркылуу элге алынууну көздөп жатат. Бул тууралуу «АкТел» компаниясынын башкы директору Айбек Баканов 13-ноябрда «АКИ-пресс» агенттигинде өткөн маалымат жыйынында билдирди. Айбек Бакановдун айтымында, «АкТел» учурдагы заманбап CDMA-2000 стандартындагы мобилдүү байланыш кызматын сунуш кылмакчы.

- Бул стандартты киргизүү менен Кыргызстандын байланыш тармагында чоң өсүшкө жетишебиз. Кыргызстандыктар үчүн, кардарларыбызга кызмат көрсөтүүнүн дүйнөлүк сапатын сунуш кылабыз, - деди Айбек Баканов.

«АкТел» компаниясы өз кардарларына чөнтөк телефону менен бирге Интернетке кирүү мүмкүнчүлүгүн да кошо тартууламакчы. Башкача айтканда, чөнтөк телефондун ичинде модем да болот.

- Биздин байланышка кошулуу менен кардарларыбыз телефондон тышкары да модем алышат, - дейт Айбек Баканов. - Биз интернет-провайдерлердин кызматысыз эле Интернетке кошулуу мүмкүнчүлүгүн тартуулайбыз.

Айбек Бакановдун сөзүн ушул эле «АкТел» компаниясынын өкүлү Эмилбек уулу Баяс да минтип колдоду:

- «Кател», «Бителден» биздин компания көрсөтүп жаткан кызматтын артыкчылыгы - телефон менен компьютер аркылуу Интернетке кошулса болот.

««АкТел» компаниясы киргизип жаткан «FONEX» мобилдүү байланышын дүйнөдө 160 млн. адам пайдаланат» дешти маалымат жыйынын өткөрүп жаткандар. Кыргызстанда байланыштын бул түрү алгач Бишкек шаарында, Бишкек-Манас жолунда, «Манас» аба майданында, Карабалта жана Кант шаарларында иштей баштамакчы. «АкТел» компаниясынын өкүлү Василий Ткаченконун айтымында, мобилдүү байланыштын бул түрү келерки жылдын жай айларында Ысыккөлгө жайылат. «Соңку жылдын этегинде биз өз кардарларыбыздын санын 50 миңге жеткирели деген ойдобуз», - деди Василий Ткаченко.

««АкТел» компаниясынын чыныгы кожоюну ким?» деген суроо журналисттерди катуу кызыктырды. «АкТелдин» жетекчиси Айбек Бакановдун айтымында, кожоюндар экөө - «Estate Development» и «Ace Trump». Аттары ангисче болгону менен, Кыргызстанда эле каттоодон өткөн фирмалар экен. Бирок алардын кожоюндары кимдер экени бүдөмүк бойдон калды. Буга чейин айрым талдоочулар ««АкТелдин» артында Өкмөт Үйүндөгү таасирдүү адамдардын жакындары турат» дешкен.

«АкТел» компаниясынын чү дегендеги байлыгы 47 млн. сом экенин эске алсак, «Кател», «Бител» компанияларына күчтүү атаандаш чыкты өңдөнөт. «Биз бутубузга туруп алдык, акыйкат атаандашуудан качпайбыз» дейт «Бител» компаниясынын өкүлү Салия Барпиева.

- Жакын арада кызмат көрсөтүүнүн акысы арзандайт деп айталбайм. Азыр бир нерсе деп айталбайбыз, - дейт Салия Барпиева.

Бишкектин тургуну Урмат Асылбеков мобилдүү байланыш кызматын көрсөткөн компаниялардын көбөйгөнүнө ыраазылыгын жашырган жок.

- Мен азыр «Кателдин» «К+» деген кызмат көрсөтүүсүн пайдаланам. Ыңгайлуу, себеби, чалган тарап өзү төлөйт. Ал эми «АкТел» дейсиңби, андай компаниялардын көбөйө бергенин колдойм. Себеби, андайлар канчалык көп болсо, атаандаштык ошончо күчтүү болуп, баа да арзандайт да, - дейт Урмат Асылбеков.