Экономика

Орусиянын президенти расмий Токионун ишке ашырыла турган долбоордон Кытай баарынан көп пайда тапмак болду, деген камтамачылыгын тынчытууга аракеттенип, мунай куурун Орусиянын аймагы аркылуу гана жаткыруу пландаштырылып жатканын билдирди:

- Чыгыш Сибирден Тынч Океан кылаасын карай салына турган мунай кууру чоң перспективаларды ачууда. Биз мунай куурун Азия-Тынч Океан регионундагы өлкөлөрдү, анын ичинде Жапонияны кара май менен камсыз кылуу үчүн салганы жатабыз.

Ошону менен бирге эле Путин бул долбоордон Жапония эле эмес, ага катышып жаткан бардык өлкөлөр пайда табаарын белгиледи:

- Бул долбор бүткүл Азия-Тынч Океан регионунун энергетика тармагынын инфраструктураларын бириктирип, өлкөлөрдүн экономикасынын конкуренттүүлүгүн арттырат деген ойдомун.

"Азия жана Паттс" маалымат борборунун эксперти Дэйв Эрнсбергер бул долбоордо Жапонияны куурдун кара майга жутап турган Кытайга чейин эле жаткырылбастан, Жапонияга алып келиниши кызыктырып турганын белгилейт. Жапония дүйнөнүн АКШ жана Кытайдан кийинки эле үчүнчү ири мунай керектөөчүсү, бирок мунай импорту боюнча ал АКШдан кийинки экинчи орунда турат жана бул позициясын колдон чыгаргысы келбейт. Өзүнүн табыгый байлыктары жок бул өлкө Орусиянын мунайы менен газына башкалардан көрө мүмкүн болушунча көбүрөөк маарыгысы бар.

Москва болсо Жапония өз иретинде Орусиянын мунай жана газ тармагына жана анын инфраструктурасын жакшыртууга көбүрөөк инвестиция жасоосу керек экенин кыйытты. Эксперт Ернсбергер Орусия мунайга бай башка өлкөлөр сыңары эле мындай келишимден мүмкүн болушунча көбүрөөк пайда тапкысы келип жатканын, келишим аркылуу экономикалык макулдашуу эле түзүлбөстөн, саясий жана финансылык альянс өңдүү бейформал өнөктөштүк түзүлүп жатканын белгилейт.

- Бул келишим менен Орусия Жапониянын Улуттар уюмундагы колдоосун алууну, Дүйнөлүк Соода уюмуна өтүүдө Токионун жөлөк болуусун көздөп турат. Мындай түспөлдөгү альянс мунай куурунун кызыкчылыгы менен эле чектелип калбайт, ал финансылык жана саясий кызыкчылыктарды көздөгөн альянс болот.

Азия-Тынч океан экономикалык кызматташуу уюмуна АКШ, Жапония, Кытай жана Орусия баш болгон дүйнөлүк соода лөктөрү кирет.

Байкоочулардын айтымында, 16 жыл мурда түзүлгөн АПЭК уюму андан бери иш жүзүндө экономикалык талкуулар клубуна айланды, далай дымактуу пландар турмушка ашпай келет, анткени ага кирген өлкөлөр ортосундагы айырмачылык, талаш-тартыштар арбын.

Лондондогу Европалык реформалар борборунун изилдөөчүсү Ауроре Ванлин дал ушул жагдайга басым жасайт:

- Чөлкөмдөгү жакындашуу жаатынан алганда, бул бирикме алыска бара алган жок, баштаган жеринде эле турат деп айтсак болот. Бирок ага кирген өлкөлөрдүн дүйнөлүк маанисинен алганда, албетте, АПЭКтин таасири жогору.

Ушул жума-ишемби күндөрү Түштүк Кореянын Бусан шаарында чогулган 21 өлкөнүн ырасмий өкүлдөрү АПЭКтин аброюн өзгөртүп, экономикалык уюмдун натыйжалуулугун арттырууга белсенгенин айтышууда.

АКШнын улуттук коопсуздук боюнча кеңешчисинин эл аралык экономикалык иштер боюнча орун басары Фарьяр Ширзад Азия-Тынч океан кызматташуу тобу Дүйнөлүк соода уюмунун саясат, күн тартибине таасир эте ала турган күчтүү бирикме экенин белгилейт.

Атап айтканда, декабрь айында Гонконгдо Дүйнөлүк соода уюмуна мүчө өлкөлөрдүн министрлеринин жыйынында өз ара соода байланыштарын либералдаштыруу жөнүндөгү Дохада башталган узак мөөнөттүү сүйлөшүүлөрдөн жыйынтык чыгаруу аракети жасалмакчы.

Эгерде ички талаш-тартыш, келишпестиктерден улам эч кандай жыйынтык жасалбай калса, анда Дүйнөлүк соода уюмунун бедели зыян тартып калышы мүмкүн, - дейт Брюсселдик аналитик Дэвид Кернахан.

- Көп тараптуу сүйлөшүүлөрдөн майнап чыкпай калса, биринчи кезекте чакан өлкөлөр жабыр тартат.

Анткени Кернахандын айтымында, байланыштар Дүйнөлүк соода уюмунун алкагында чечилбесе, ири жана күчтүү мамлекеттер чакан өлкөлөр менен экономикалык мамиле-катышты эки тараптуу негизде гана жүргүзөт, андай болгондо, турмуш көргөзгөндөй, ар дайым ири мамлекеттер утушта болот.

Андан тышкары айыл-чарба тармагындагы талаштар да али күчүндө. Евробиримдиктин өз айыл-чарба тармагын каржылап, дотациялап келатканына АКШ, Австралия, Аргентина өңдүү айыл-чарба товарларын экспорттоочу өлкөлөр каршы.

Алар гана эмес, дыйкандарынын товарларын сатууга кызыкдар майда мамлекеттер да Евробиримдик дүйнөлүк бааларды жасалма түрдө арзандатууда деп нааразы.

Евробиримдик буга чейин айыл-чарба товарларынын тарифин орто эсеп менен 46%га кыскартууга макул болгон, Брюсселдин өкүлдөрү мындан артык кадамга бара албайбыз, - деп билдирүүдө.

Евробиримдик өз кезегинде башка товарларга тарифтерди кыскартууну Бразилия, Индия, Кытайдан талап кылып келатат.

Айтор, дүйнөлүк соода-сатыкты либералдаштырууга АПЭК уюму али даяр эмес, аны көздөй алгачкы кадамдарды талкуулап жаткан Бусандагы саммитке АКШ жана Орусиянын президенттери баштаган лидерлер катышууда.