Экономика

Ички дүң продуктыны келерки жылы 8% өстүрүү өтө татаал маселе экенин премьер-министр Феликс Кулов дароо эле белгилеген. Ал эми экономика жана каржы министри Акылбек Жапаров бул планды аткаруунун шарттары тууралуу буларды билдирди:

- Инвестициялардын келишине шарт түзүп, “Ак кеме”, Каракеченин маселелерин баарын чечишибиз керек. Ошондой суроолордун баарын чечип, алдыга жыла турган болсок 8% өсүштү камсыз кылганга мүмкүнчүлүк бар.

Андан сырткары жаңы Салык кодекси ишкерлерге жакшы шарт түзөт жана анын даяр бөлүктөрү парламент кароосуна жибериле баштады деген Акылбек Жапаров, жаңы кодекстеги өзгөчөлүктөр тууралуу буларды билдирди:

- Кыргызстанга алып кириле турган жабдууларга кошумча нарк салыгы алынып салынат. Андан сырткары, айыл чарба продукцияларын өндүрүүчүлөрдү да кошумча нарк салыгынан бошотуп жатабыз. Үчүнчүдөн, жеке киреше салыгынын жана пайда салыгын 10% кылып жатабыз.

Жогорку Кеңештин депутаты Темир Сариев келерки жылы ички дүң продуктыны 8% өстүрүү реалдуу экендигин айтып буларга токтолду:

- 2004-жылкы көрсөткүчтөрдү карап көрсөк, Кумтөрдү кошпогондо 7,8%, Кумтөр менен 7.2% өсүш болгон. Ушундай өсүү тенденциясы болгон. Ошондуктан 8% өсүш абдан эле реалдуу сан. Эгерде кээ бир биз күтүп жаткан ишканалар, ири мекемелер ишке киришип кетсе, анда ого бетер реалдуу.

Бирок депутат Темир Сариев бажы жана салык жыйындарын 1 миллиард 600 миллион сомго көбөйтүү өткөн жылы эле караштырылганын жана булар пландагы эле сандар экенин белгиледи.

“Кыргызстан нефтитрейдерлер” бирикмесинин башчысы Базарбай Мамбетов салык жана бажы төлөмдөрү көп жыйналды деген мамлекет башчысынын сөзүнө карата мындай пикирин билдирди:

- Бул сандардын өзү 2005-жылдын мамлекеттик бюджети боюнча мыйзамда көрсөтүлгөн. Аны аткарыш ыйык милдет. Анан аны эмне үчүн шумдуктай ийгилик деп көрсөтүп жатабыз? Өкмөт өзүнүн каражатын толук текшерип, талдап, элге чындыкты айткандан айыбыгып турат.

Ал эми экономика жана каржы министри быйылкы жылдын бюджети жөнүндө мыйзамында каралгандан сырткары топтолгон каражат 400 миллион сомдун тегерегинде экенин билдирди:

- Быйылкы бекитилген бюджетке караганда 103% көбүрөөк аткарылды. Ошондо 400 миллион сомго чейин көбүрөөк жыйнашты.

Президенттин кеңешмедеги сөзүнө депутат Темир Сариев жалпысынан мындай баа берди:

- Кеңешмеде көп тармактуу тезистик сөздө айтылды. Алардын кээ бирөө талашты пайда кылса, кээ бирөө колдоону талап кылат. Маселен, салык саясаты, социалдык төлөмдөр боюнча айтылган сөздөрдү мен абдан колдоймун. Андан сырткары, менчикке байланыштуу ал кайра каралбайт, мамлекет ага кепилдик берет дегенди да колдоймун. Ал эми байларга чоң салык салынат деген сөздү мен колдой албаймын. Анткени биз байлык менен эмес, кедейлик менен күрөшүүбүз керек.

Күйүүчү майлардын баасы кымбаттарын өткөн айдан тарта Кыргызстан нефтетрейдерлер ассоциациясы айта баштаган. Ассоциациянын президенти Базарбай Мамбетов өкмөт кысталыш кырдалдан чыгуу үчүн стратегиялык запас топтоо тапшырмасын бергенин белгилеп, ал үчүн 20 миң тонна бензин, ошончолук эле өлчөмдө керосин такай сакталып турушуна жетишүү аракети көрүлүп жатканын, туруктуу өнөктөштөрү менен иштешип жатканын маалымдаган:

- Орусия, Казакстандагы заводдор менен байланышыбыз аябай тыгыз. Ал бир күндө курулган эмес, көп жылда калыптанган. Ар бир завод өзүнүн туруктуу өнөктөштөрү менен иштегиси келет.

Күзгү жыйым-терим, жазгы талаа жумуштары күчөгөн маалда күйүүчү майдын баасы кымбаттап кетери турулуу иш. «Мунай мырза» компаниясынын президенти Улан Базаркуловдун ырасташынча, күйүүчү майды ташып келүүчүлөрдүн ири өлчөмдөгү бензин, керосин сатып алууга каржылык чама-чаркы жетиштүү болбоду.

- Соңку эки-үч айдын ичинде биз ири өлчөмдө бензин, дизелдик күйүүчү май сатып ала албадык, антишке каржылык мүмкүнчүлүгүбүздүн чектүүлүгү шарт түзө алган жок.

Кыргызстандын бир жылдык күйүүчү майга керектөөсү орточо эсеп менен 500 миң тоннаны түзөт. Өткөн жылы 350 миң тонна күйүүчү май ташылып келген. Калганы ууру жолдор менен бажы тосмосун кыйгап өткөн аткеcчиликтин натыйжасы. Ушу тапта Өзбекстандын күйүүчү майдын сыртка ташылып чыгышына тыюу салып коюшунун салакасын Баткен облусу тартууда. Лейлек, Баткен райондорунда бензиндин баасы 35 сомго чейин көтөрүлдү. Облустагы кабарчыбыз Сабыр Абдымомуновдун ырасташынча, көпчүлүк айдоочулар машинелерин токтотушка аргасыз болууда. Жалалабадда 93-бензиндин баасы 26,5 сом, 76-бензиндики 22,5 сомго чыкты. Бишкекте бир айдоочуга 40 литрден ашуун машинесине бензин сатылбай жатат.

- 40 литрден гана. 93-80-бензинди ошентип чектеп жатабыз. Дизелдик күйүүчү май каалашынча эле сатылууда, - дейт атын атагысы келбеген май куюуучу кыз.

Бишкектеги май куюучу жайдын дагы бир атын атагысы келбеген кожоюну майдын сатылышы ченелип калганын мындайча түшүндүрдү:

- Чектөө коюлбады беле, мурда маалымдалган го, ошол боюнча эле чектөө коюлуп жатат.

Бирок бул чектөө дагы канчага созуларын маектешибиз билбестигин айтты.

«Мунай мырза» компаниясынын президенти Улан Базаркулов ушу тапта Кыргызстан нефтетрейдерлер ассоциациясы өнөктөштөрүнө кат жазып, жооп күтүп жатышканын, аптанын аягына чейин маселе чечилип каларын маалымдады.

- Биз дагы күтүп жатабыз. Кат жазып, эмне болот, качан болот, ошону күтүп атабыз. Андан көрөкчө бешинчи күнү телефон чалсаңыз, ага чейин билинип калат.

Улан Базаркуловдун ырасташынча, күйүүчү майдын запасы октябрь айынын аягына чейин жетет. Ноябрдан тарта Казакстандан күйүүчү май келе баштайт.

- Мына октябрга жетет баары. Ноябрдан тарта келе баштайт. Азыр маалымат жок. Ошон үчүн кичине чыдап турсаңар.

Улан Базаркулов ушу тапта бензин баасы бүт дүйнөдө көтөрүлүп жатканын айтты:

- Азыр өзүңүз көрүп жатасыз. Бензин бүтүн дүйнө жүзүндө көтөрүлүп жатат. Азыр бир нерсе айтыш кыйын.

Бензин таңкыстыгы менен баанын көтөрүлүшү артынан буюм-тайымдын, азык-түлүктүн кымбатташын ээрчите келет. Жол кире акысы асманга чыгып, кызмат көрсөтүү өйдө көтөрүлөт. Жону жука калк инфляциянын оор жүгүн көтөрүшкө мажбур.