Экономика

Дүйнөлүк Экономикалык форум уюму жыл сайын жарыялануучу экономикалык атаандаштык индексине Борбор Азия жана Кавказ өлкөлөрүнүн бир катарын быйыл биринчи ирээт киргизип олтурат. Уюмдун иликтөөсүнүн жыйынтыгы көргөзгөндөй, биринчи үч орунду ирээти менен Финляндия, АКШ, Швеция алса, КМШ мамлекеттерине тизмеде ортодон ылдыйкы катмар тийген.

Иликтөөгө дүйнөнүн 117 өлкөсүнөн 11миңдей ишкер тартылыптыр. Иликтөөдө камтылган 117 өлкөнүн ичинен Кыргызстанга 116 орун ыйгарылган. Андан кийинки эң акыркы орунда Африкадагы Чад мамлекети турат. КМШ мамлекеттеринен ичинен эң алдыга Казакстан чыгып 61, Азербайжан 69, Орусия 75, Армения 79, Молдова 82, Украина 84, Гурузия 86, Тажикстан 104-орунду ээлеген. Иликтөөнү жүргүзгөн окумуштуулардын бири, Нью-Йорктогу Колумбия университетинин экономика боюнча профессору Салей Мартин атаандаштык жөндөмдү так аныктоо өтө татаал иш экенин белгилейт:

- Атаандаштык жөндөмдүн, өндүрүмдүүлүктүн жалгыз фактору жок. Бул жөнөкөй маселе эмес экендиги - биз форумда берүүгө аракеттенип жаткан негизги идея. Эгер биз ондогон жылдардан берки экономикалык иликтөөлөрдөн үйрөгөн бир нерсе болсо, ал атаандаштык жөндөм комплекстүү проблема экендиги.

Андыктан прфессор Салей Мартиндин айтымында, толук картинаны түзү үчүн экономиканын көрсөткүчтөрү эле эмес, башка бир катар факторлор: өкмөттүк жана жеке институттардын, сот системасынын иши, өкмөттөгү коррупция жана билим берүүнүн абалы жана башкалар эске алынат. Маселен тизмеде акырынан экинчи орун ыйгарылган Кыргызстандын башкы кемчиликтери катары коррупция менен татаал салык эрежелери айтылган.

«Сибнефти» компаниясынын акциясын сатып алууну анализчилер Орусиядагы ишканалар биригүүсүндөгү эң ириси дешет. Ал ошондой эле Владимир Путин айткан мамлекетте отун менен энергетика тармагын жакшыртуу талабын аткаргандык болду. «Газпром» эми жалпы алганда 300 миллиард доллар байлыгы бар өлкөдөгү эң бай концерн болуп калмакчы.

«Газпром» башкармасынын төрагасы Алексей Миллер буларга токтолду:

- Бул келишим жөнүнчө гана колдогу акцияларды бирин бирине кошуу эмес. Энергия кубатынын ар кыл түрүн сатуу менен биз эми кыйла ыкчам саясат жүргүзө алабыз. Натыйжада компаниянын натыйжалуулугу жана анын базардык баасы кыйла жакшырат.

«Газпром» бул жолку кеп байлашуу негизинде «Сибнефти» компаниясынан 72,663пайыз акция сатып алат. Ал эми «Милхауз кэпитэл» (Milhouse capital) компаниясы андан 13 миллиард 91миллион доллар киреше табат. Анын кожоюну, Чукотканын губернатору жана лондондук футболдук клубдун ээси Роман Абрамович анча кирешенин дээрлик көбүн алат дешет.

Экономикалык анализчи Мария Зативасова айтканга караганда:

- Албетте, Абрамович бери дегенде, сатыкка түшкөн 72 пайыздык акция кирешесинин 40 пайызга чукулун алат. Бирок азыркы туштагы «Милхауз кэпитэл» компаниясынын акция кармачулары мындан ары байлыгын Орусиялык тармактарга кошушу мени күмөн санатат, кантсе да алар эми чет өлкөлөргө кошот.

Буга дейре эле Абрамович колундагы кайсы бир орусиялык акцияларды бүкүлү пулга айлантып салган. «Аэрофлот» компаниясынын акцияларын сатып ийген. Ошого карабай ал Орусиядан кетпей тургандыгын улам айтып келатат. Мурунку аптада болсо аны Чукотканын админстрациясынын жетекчилигине кайра да көргөзүлсүн кагазы Кремлге келип түшүп, ал кагаз Орусия президентинин астында жатат.

Орусиялык биржа корунун төрагасы Олег Сафонов болсо сатыкка коюлган акциялар базардык баасы көкөлөп кеткенин айтат:

- Бул жаңылыкты базар жакшы кабылдады. Ошондуктан «Газпром» акциясы арбын сатылып, баасы күн санап өсүп баратат.

Аналитиктер болжолунда, мындай кадамды, Кремл бийлиги өлкөдө кара май өндүрүүчү тармакты күчтөнтүү үчүн жаcап атат. «Сибнефти» компаниясын мамлекеттин карамагындагы «Газпромго» өткөрүү менен Орусия өз жериндеги кара май өндүрүүнүн 30 пайызын колуна алат. Эмне дегенде орусиялык өкүмөт бир эле «Газпром» концерндин 50 пайыз акциясын кармап турат дешет.

«Сибнефтини» мамлекеттик концерндин сатып алышын «Труд» гезити «советтик пландуу экономикага карай жаcалган кадам», - деп баалады. Дагы бир аналитиктер баамында, мындай аракет кийинки он жыл ичинде бийликтин «Газпромду» болуп көрбөгөндөй эбегейсиз тармакка айлантып, 1991-жылы чачылып калган Советтер Союзу бар кездегидей газ менен кара май сатылышын ортого коюп, мурдагы таасирин калыбына келтирүү дымагынан улам болуп атат.