Борбор Азия

Бул акция алгач Казакстандын Жаңы-Өзөн шаарында башталган. Ал эми 4-сентябрда Нур-Султан, Алматы, Чымкент, Актөбө шаарларында да «кытай заводдорунун салынышына каршы» деп аталган митингдер болду.

4-сентябрда Казакстандын борбору Нур-Султан шаарында Жаңы-Өзөндүн тургундарынын «кытай заводдорунун салынышына каршы» акцияларын колдогон ондогон адам чыкты. Аларды полиция тарап кетүүгө чакырды.

Кийин көчө аралап, ураан чакырган активисттер акимчиликке келишти. Нур-Султан шаарында активисттер кытай долбоорлоруна гана каршы эмес, социалдык көйгөйлөр, Орусия колдонуп келе жаткан полигондор маселеси тууралуу да айтып жатышты.

Дагы караңыз

Жаңы-Өзөндө Кытайга каршы чыгышты

Ушундай эле нааразылык акциясы 4-сентябрда Алматы шаарында да өттү. Шаардын акимчилигине чогулган 30дай адам «Казакстанда кытай заводдорунун салынышына каршы» нааразылык акцияларын өткөргөн жаңыөзөндүктөрдү колдой турганын билдирип, атайын резолюция да кабыл алышты. Ага саясий талаптар да кошулду:

«Казак жеринде кытай заводдорунун курулушуна тыюу салынсын, кооптуу Кытай мамлекетине байланыштуу Казакстандын саясаты өзгөрүлсүн, Кытайдын саясий жана экономикалык экспансиясына жол берилбесин. Саясий туткундар бүгүнтөн тарта бошотулсун. Эгер бошотулбаса, биз «Нур-Отан» партиясына жана президент Токаев мырзага ишенбейбиз. Биздин жерде да концлагерлер бар».

Кытайдын экономикалык саясатына каршы нааразылык акциялары Чымкент, Актөбө шаарларында да болду.

Актөбөдө жергиликтүү убакыт боюнча таңкы саат 10до облустук имараттын алдына жүздөй киши жыйналып, кытай долбоорлорунан баш тартууну талап кылышты. Алар «Экспансияга жол бербейбиз», «Кытай заводдору салынбасын!» деп кыйкырып жатышты. Алардын алдына шаар акиминин орун басары Марат Тогжанов чыгып, бул уруксат берилбеген жыйын экенин эскертип, элди тарап кетүүгө чакырды.

4-сентябрда Чымкент шаарынын мэриясына 30дай киши топтолуп, жаңы-өзөндүктөрдү колдоп, «Кытай экспансиясына каршылык» билдиришти. Чымкент шаарынан жана Түркстан облусунан келген жарандар Казакстандын бийлигин сындап, андан кытай долбоорлорунан баш тартууну талап кылышты.

Кытай заводдоруна каршы нааразылык акциясы Казакстандын Маңгыстау облусуна караштуу Жаңы-Өзөн шаарында үч күн мурда башталган. Ал арада 4-сентябрда Жаңы-Өзөндүн акими алмашканы белгилүү болду. Акимдин алмашуусу шаарда кытай заводдоруна байланыштуу нааразылык акциялары болуп жаткан учурга туш келди. Соңку эки жылдан бери шаар башчысы болуп иштеп жаткан Адилбек Даулбаевдин ордуна Максат Ибагаров дайындалды. Ал «Өзенмунайгаз» мунай компаниясынын башкы директорунун орун басары болуп иштечү.

Акыркы кезде «Кытай Казакстанда 55 завод куруп жатыптыр» деген маалыматтар айтылууда. Расмий Бээжин да, казак өкмөтү да өз ара кызматташуу, анын ичинде 50дөн ашык биргелешкен ишкана куруу планы эки тарапка тең пайда алып келерин билдирүүдө.

Быйыл апрель айында Казакстандын мурдагы президенти, Коопсуздук кеңешинин төрагасы Нурсултан Назарбаев Кытай телеканалынын журналисти менен болгон маегинде 55 долбоордун 15и ишке киришкенин, дагы 11 бизнес быйыл ишин баштай турганын айткан.

«Эгер 55 ишкананы ишке киргизсек, анда анын Казакстанга пайдасы өтө чоң болот. Миңдеген адамга жумуш берилет. Биз мунай, газ жана металл сыяктуу байлыгыбыз менен гана тиричилик кылып келе жатабыз. Бизге башка да өндүрүш керек. Азыр ошону ойлонуштуруп жатабыз. Аны Кытай Эл Республикасы менен бирге ишке ашырабыз жана ал пайдалуу болот», - деп билдирген Нурсултан Назарбаев.

Жалпысынан Кытай Казакстанга эң көп инвестиция салган төрт мамлекеттин, ошондой эле эң көп карыз берген үч өлкөнүн бири. Расмий маалымат боюнча, Казакстандын Кытайга төлөй турган карызы 12 миллиард доллардан ашат. Кытайдан карыз алуу да эл сындап келе жаткан иштердин бири.

Казакстандагы Кытайдын экономикалык долбоорлоруна каршы нааразылык президент Касым-Жомарт Токаевдин Бээжинде өтө турган сапарынын алдында болуп отурат.

Токаев 11-12-сентябрдагы сапарында Кытайдын башчысы Си Цзиньпиң менен жолугуп, эки тараптуу кызматташтыкты талкуулайт.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

3-сентябрда Жаңы-Өзөн шаарынын акимчилигинин алдына кайрадан ондогон адам чогулуп, Бээжиндин Казакстандагы саясатына нааразылыгын билдиришти. Алар Кытайдын Казакстандын аймагында 55 биргелешкен ишкана куруу планына каршы экенин айтышып, казак өкмөтү Бээжинден кандай максатта карыз алып жатканына да кызыгышты.

«Бизде бир гана талап бар. Токаев мырзанын колу коюлган, «55 завод Казакстанга кирбейт» деп мөөр басылган кагаз берилсин. Болду. Ушуну талап кылабыз», - деди митингчилердин бири.

Бир күн мурда да Жаңы-Өзөндүн жүздөй тургуну нааразылык акциясын өткөрүп, президент Касым-Жомарт Токаевди 11-12-сентябрда Бээжинде өтчү сапарынан баш тартууга чакырышкан. Алардын мындай талабына «Ак ордо» реакция кылган эмес.

Бирок шейшемби күнү митингчилер менен Мангыстау облусунун акими Серикбай Трумов жолугуп, жергиликтүү элдин макулдугу болмоюнча Казакстанда заводдор салынбай турганын айтты. Ал ошондой эле президент Токаевдин демилгеси менен түзүлгөн «Улуттук коомдук ишеним кеңеши» дал ушундай маселелерди акылдашып, чечүүнү көздөй турганын кошумчалады.

«Жарандар! Биз эч качан жаңжал жана ачуулануу менен маселе чече албайбыз. Маселелер акыл менен гана чечилиши керек. Өтүнүчтөрүңүз болсо азыр кагазга түшүрүп мага бериңиздер. Мен тийиштүү жерге жеткирем», - деди Серикбай Трумов.

Жаңы-Өзөндөгү мындай акцияга Нур-Султан, Актөбө жана Чымкент шаарларынын айрым тургундары да тилектештигин билдиришти.

Баш калаада үч адам «Жаңы-Өзөндүктөрдү колдойбуз!», «Кытай экспансиясына каршыбыз!» деген жазуусу бар барактарды көтөрүп турушту.

Алардын бири Алия Жакупова «2011-жылдын декабрь айында Жаңы-Өзөн шаарында болгон окуялардын кайталанышын каалабайбыз» деген оюн «Азаттыктын» казак кызматына айтты. Дээрлик сегиз жыл мурда бул шаардагы мунайчылардын узакка созулган иш таштоосу кагылыш менен аяктап, коопсуздук күчтөрүнүн огунан 17 адам курман болуп, жүздөн ашуун киши жабыркаган эле.

Казакстанда Бээжиндин саясатына каршы маанай Кытайдын Шинжаң аймагында казактардын укугу бузулганы жана миңдеген адамдар саясий лагерлерде негизсиз кармалып турганы тууралуу маалыматтардан кийин күчөгөнү белгиленип келет. Ага чейин, 2016-жылы да Казакстанда чет өлкөлүктөргө, анын ичинде кытайлыктарга жерди ижарага берүүгө каршы ири митингдер өткөн эле.

Бирок расмий Бээжин да, казак өкмөтү да өз ара кызматташуу, анын ичинде 50дөн ашык биргелешкен ишкана куруу планы эки тарапка тең пайда алып келерин билдирүүдө. Быйыл апрель айында Казакстандын мурдагы президенти, Коопсуздук кеңешинин төрагасы Нурсултан Назарбаев Кытай телеканалынынын журналисти менен болгон маегинде 55 долбоордун 15и ишке киришкенин, дагы 11 бизнес быйыл ишин баштай турганын айткан.

«Эгер 55 ишкананы ишке киргизсек, анда анын Казакстанга пайдасы өтө чоң болот. Миңдеген адамга жумуш берилет. Биз мунай, газ жана металл сыяктуу байлыгыбыз менен гана тиричилик кылып келе жатабыз. Бизге башка да өндүрүш керек. Азыр ошону ойлонуштуруп жатабыз. Аны Кытай Эл Республикасы менен бирге ишке ашырабыз жана ал пайдалуу болот», - деп билдирген Нурсултан Назарбаев.

Жалпысынан Кытай Казакстанга эң көп инвестиция салган төрт мамлекеттин, ошондой эле эң көп карыз берген үч өлкөнүн бири. Расмий маалымат боюнча, Казакстандын Кытайга төлөй турган карызы 12 миллиард доллардан ашат.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.