Жакында өкмөт башчысы Жантөрө Сатыбалдиев Казакстандын премьер-министри Серик Ахмедов менен телефон аркылуу сүйлөшүүдө электр энергиясын экспорттоо жана көмүр ташып келүү маселесин макулдашты. Бул макулдашууга ылайык, Казакстан быйыл Кыргызстандан 500 миллион кВт электр энергиясын сатып алмакчы. Ошондой эле Кыргызстан Казакстандын Шабыркүл кенинен 450 миң тонна көмүр сатып алат.
Өкмөт башчынын маалымат катчысы Мелис Эржигитов кышка камылга боюнча макулдашууга ылайык, мамлекеттин каражаты жылдагыга караганда бир топ үнөмдөлгөнүн белгиледи:
- Бүгүн таңкы саат бештен баштап Кыргызстан Казакстанга эң жогорку баада электр энергиясын экспорттой баштады. Бул жолку макулдашууга ылайык, анын баасы 4 центке бааланды. Мындай баада электр энергиясы экспорттоло элек болчу. Ошол эле маалда Кыргызстан Бишкек жылуулук борбору үчүн Казакстандын Шабыркүл кенинен 450 миң тонна көмүрдү тоннасын 42,50 доллардан сатып ала турган болду. Башында бул көмүрдүн баасы 43,50 доллардан болуп жаткан. Сүйлөшүүдөн кийин бир долларга арзандатылды. Муну менен мамлекеттик каражат бир нече миллионго үнөмдөлдү.
Негизи Казакстанда электр энергиясы өнөр жай ишканалары менен калкты камсыздоо үчүн жетиштүү өндүрүлөт. Бирок өкмөттөр аралык мурда бекитилген макулдашууга ылайык, Казакстан жетиштүү көлөмдө суу алуу үчүн жыл сайын кандайдыр бир көлөмдө электр энергиясын сатып алып турат. 2003-жылга чейин Казакстан Кыргызстандан 1 миллиард кВт электр энергиясын сатып алып турган. Бирок кийин ал өзүнүн энергетикалык кубаттуулугун күчөткөндөн кийин бул көрсөткүч бир топ түшүп кеткен болчу.
Энергетика боюнча эксперт Бакирдин Сейитказиев өкмөттүн электр энергиясын 4 центтен экспорттоосун мындайча баалады:
- Өкмөт быйыл электр энергиясын 4 центке чейин көтөрүп сатып алдык дегени мактанарлык деле иш эмес. Мурун деле электр энергиясын 4 центтен саткан учурлар болгон. Ал эми 2008-жылы болсо 4,6 центтен сатылган. Бул эми Казакстандын сугат сууга болгон муктаждыгына жараша аныкталат. Мына ошол кезде да коңшулар сууну көбүрөөк койо бергиле деген өтүнүч менен электр энергиясын мына ошондой баада сатып алып турушкан.
Кимдин көмүрү жакшы күйөт?
Кыргызстан 1997-жылдан бери Бишкектеги жылуулук борбору үчүн Казакстандын Шабыркүл көмүрүн сатып алат. Формалдуу түрдө жылда тендер жарыяланганы менен “Шабыркүл” компаниясы Бишкек жылуулук борборун көмүр менен камсыздоодо монополисттик абалды камсыздаган.
Казакстандык бул компания белгилүү олигархтар Машкевич, Ибрагимов жана Шодиев кожоюндук кылган "Евразиялык каржы, өнөр жай" корпорациясына таандык. Парламенттин отун-энергетика комплекси боюнча комитетинин төрагасы Кожобек Рыспаев Шабыркүлдүн көмүрү эмнеге тандалып жатканы былтыр иликтенгенин айтты:
- Машкевичтердин тобу кожоюндук кылган көмүр эмнеге эле жылда сатылып алынат деген суроону адегенде биз көтөргөнбүз. Биздин адистер аталган көмүрдүн Бишкек жылуулук борборунун буу казандары үчүн ылайыктуу экенин жана башка маркадагы көмүргө караганда арзан түшө турганын далилдеп беришкен. Анткени башка көмүр алганда, ага кошумча мазут жана газ сатып алууга туура келет экен. Ал эми Шабыркүл көмүрү андайга муктаж эмес экен. Ошондуктан биз мына ошол көмүрдү сатып алууга уруксат бергенбиз.
Бирок талдоочулар эгерде ал көмүрдөн башка тандоо жок болсо, эмнеге “Электр станциялары” тендер жарыялап убара болот деген суроону коюшту. Анткени тендердин шарты боюнча 450 миң тонна көмүрдүн баасы бир канча миллион долларга барабар.
2011-жылы Бишкек жылуулук берүү борбору башка бир казакстандык “Кулан ТБ” ишканасы өндүргөн көмүр менен камсыздалган. Аталган көмүрдүн тоннасы 23 доллардан болгон. Бирок анда радиациянын көлөмү жогору деген чатактын айынан аталган кенден көмүр ташып келүү былтыр токтотулган. Ал эми Шабыркүл көмүрү 42,5 долларга бааланышын айрым эксперттер өтө кымбат деп сыпатташууда.
“БиБиГруп” компаниясы өзүнө таандык түнкү клубдун мүлкүн КСДП фракциянын лидери Чыныбай Турсунбековдун кызы – Айдай Турсунбекова – тартып алды жана “Баррель” аттуу көңүл ачуучу мекеменин аталышын уруксатсыз колдонуп жатат деп айыптоодо.
“БиБиГруп” ишканасынын билдиришинче “Акун-Ысык-Көл” алардын мүлкүн жана түнкү клубунун брендин үч айдан ашык мыйзамсыз колдонууда. Аталган компаниянын менеджери Тилек Мамбетшаевдин айтымында, келишим бузулгандан бери “Акун-Ысык-Көлдүн” жетекчилиги алардын электрондук шаймандарын, эмеректерин жана идиш-аяктарын алып кетүүгө мүмкүнчүлүк бербей жатат.
- Эмне себептен алар биздин мүлкүбүздү бербей жатканын биз түшүнө албай жатабыз. Бизге аны көрсөтмөк турсун, пансионатка жакын жолотпой атат. “Акун-Ысык-Көлдүн” ичинде “Баррель” клубун ачуу боюнча сүйлөшүүлөрдү биз Айдай Турсунбекова менен жүргүзгөнбүз. Келишим бузулганы тууралуу билдирүүдө Турсунбекованын колу коюлган. Акыйкаттык үчүн биз сотко кайрылдык. Айдайдын атасы Чыныбай таасирлүү саясатчы болгондуктан биз бул маселени коомчулукка билдирүүнү туура көрдүк. Ал тараптан сотко басым болбойт деп үмүт кылабыз.
Мүлктү кайтара албай жана клубдун брендин башкалар колдонуп жаткандыктан, “БиБиГруп” түнкү клубду жаңы жерде ачуу мүмкүнчүлүгүнөн ажырап, кирешеден кол жууп жатканын Мамбетшаев кошумчалады.
“БиБиГруп” “Акун-Ысык-Көлдүн” жеринде түнкү клуб ачуу боюнча келишимди пансионат менен 2011-жылы беш жылга түзгөн. "Бирок “БиБиГруп” коопсуздукту камсыздабаганы, тазалыкты сактабаганы жана келишимде каралган бир катар беренелерди аткарбаганы үчүн макулдашууну буздук" - дейт “Акун-Ысык-Көлдүн” PR менеджери Гүлбара Иманкулова.
- Мүлктүн көбү – эмеректер. Анын бир бөлүгү “БиБиГрупка” тиешелүү. Биз "өз мүлктөрүңөрдү алып кеткиле", - деп айтканбыз. Алар болсо “биздин койо турган жерибиз жок, силер сатып алгыла” дешти. Бирок баасын адегенде 60 миң доллар деп баалашты. Биз макул болбодук, андан соң 30 миң долларга сунуштады. “Бизге мүлкүңөр кереги жок. Бузганды оңдогула, өзүңөрдүкүн алып кеткиле” дедик. Ошол бойдон алып кеткен эмес. Бүгүн алып кетем дешсе алып кетишсин.
PR менеджер алар да соттун акыйкат териштирүүсүнө кызыкдар экенин жана ага басым көрсөтүү аракети орунсуз экенин белгиледи.
“Баррель” түнкү клубун “Акун-Ысык-Көл” азыр өзү иштетип жатат. Пансионат тарап “Баррель” деген бренд “БиБиГрупка” кагаз түрүндө катталбагандыктан бул атты колдонууга тыюу салганга акысы жок деген турумду карманууда.
“Акун-Ысык-Көл” пансионаты “Акун” ишканалар бирикмесине кирет. Аны 1997-жылы азыр Жогорку Кеңештин депутаты, Социал-демократтар фракциясынын лидери Чыныбай Турсунбеков негиздеген. Бирок 2010-жылдан бери “Акундун” башкы директорунун кызматын Турсунбековдун жубайы – Нуржан Тентимишова аткарууда.
“БиБиГруп” менен сүйлөшүүлөрдү чындыгында эле Айдай Турсунбекова жүргүзгөнүн, бул жылы пансионатты убактылуу ал башкарып жаткандыктан, келишимди Айдай Турсунбекова бузганын “Акун-Ысык-Көлдөн” тастыкташты.
Ал эми “Акундун” негиздөөчүсү Чыныбай Турсунбеков бул чырга карата мындай пикирин билдирди:
- Мен бизнестен четтегениме үч жыл болду, бирок мен билем, мунун артында кандайдыр бир саясий кызыкчылыктар турат. Мен бир канча фирмаларды кургам, бир канча ишканаларды иштетип Кыргызстанга жакшы эле салымымды коштум. Ушундай компаниялардын бири - “Акун-Ысык-Көл”.
“БиБиГруптун” “Акун-Ысык-Көлгө” дооматы Каракол шаарынын район аралык сотуна түштү. Алгачкы соттук кароо 16-августка белгиленди.
