Борбор Азия

Орусиянын айрым аймактарында мигранттарды орус тилин жана мыйзамдарын үйрөткөн адаптациялык борборлорду ачуу демилгеси көтөрүлдү.

Улуттар иши боюнча федералдык агенттиктин мындай сунушун орус президенти Владимир Путин колдоп, мигранттарды өлкөгө келе электе эле даярдоо керектигин айтты. Федералдык агенттик Орусияда мигранттардан турган анклавдар пайда болот деп кооптонууда. Бул өлкөдөгү мекендештер утур-утур жаңы талап, чектөөлөр кирип жатканына нааразы.

Орус бийлигинин жаңы демилгеси

Орусияда мигранттарга орус тилин жана мыйзамдарын үйрөткөн адаптациялык борборлор алгач пилоттук негизде ишке ашканы калды. Азырынча кайсы аймактарда ачылары так айтылган жок. Бул маселе 29-августта Орусиянын президенти Владимир Путин Улуттар иши боюнча федералдык агенттиктин башчысы Игорь Бариновду кабыл алганда талкууланганын Кремлдин сайты жарыялады.

“Экономика чет элдик жумушчу күчүнө муктаж экенин түшүнөбүз. Бирок айрым аймактарда анклавдар пайда болуу коркунучу бар жана кылмыштуулук көбөйүп жатат. Албетте, аны биздин жарандар терс кабыл алат. Ошондуктан мигранттарды социалдык-маданий жактан адаптация кылуу иштерин күчөтүү маанилүү. Биз тогуз федералдык аткаруу органы жана Башкы прокуратура менен мигранттардын обочолонуусун алдын алуу боюнча иштерди баштадык. Ага коомдук жана диний уюмдарды да тартып атабыз. Бул ишти дагы күчөтүү керек. Ал үчүн мигранттарга адаптациялык борборлорду түзсөк болот. Бирок бизде ага азырынча инфраструктура жок”, - деди Игорь Баринов.

Владимир Путин Орусияда мигранттарды адаптация кылуу боюнча борборлорду ачуу демилгесин колдоду. Ал келген мигранттар Орусиянын каада-салтын, тилин билип, мыйзамдарын аткарышы керектигин айтты. Бирок адаптациялык борборлор кандай иштейт, мигранттар кандай тартипте кабыл алынары азырынча белгисиз. Владимир Путин мигранттарды окутууну алардын өз мекенинен баштоо керектигин айтып, аны Борбор Азия мамлекеттери да колдой турганын билдирди.

“Биздин кесиптештер бул демилгени колдойт. Эч ким каршы эмес. Тескерисинче, Өзбекстан, Тажикстан, Кыргызстан кызыкдар жана бул ишти кош-колдоп жасашат. Болгону ал жерде биз да активдүү иштешибиз керек. Өз мекенин таштап, бизге келгенден кийин алар ыңгайлашып, маданиятыбызды, тилибизди, Орусиянын мыйзамдарын билиши керектигин жакшы түшүнүшөт”.

Дагы караңыз

Орусия: мигранттарды текшерүү күч алып, талап катаалдашты

Буга улай эле Орусиянын президентине караштуу жарандык коомду өнүктүрүү жана адам укуктары боюнча кеңештин жетекчиси Валерий Фадеев мигранттардын орус тилин билбеген балдары орус мектептерине кабыл алынбашы керектигин айтып чыкты. Анын бул сөзү Адам укуктары боюнча кеңештин Телеграмм каналына чыкты.

“Орус тилин билбеген мигранттардын балдарын мектепке кабыл албаш керек деп эсептейм. Орус балдары эле эмес, мигранттардын да балдары кыйналып, бүтүндөй бир класстын окуусу үзгүлтүккө учурайт. Эч нерсени түшүнбөсө, анан кайдагы окуу тууралуу сөз кылса болот? Ошондуктан мигранттардын балдарын орус тили боюнча бир жылдык даярдоо курстарына жиберип, андан кийин гана мектепке алыш керек. Орусияда убактылуу иштеп жүргөн мигранттар үй-бүлөсүн бул жакка алып келбей деле койсо болот. Анын үстүнө Орусияга атайын төрөт үчүн да келгендер көп”.

Эрежелерден башы айланган мигранттар

Адаптациялык борборлорду ачуу демилгеси Орусияда мигранттардын каттоо маселеси көтөрүлгөн учурга туш келди. Евразия экономикалык комиссиясы Орусияда миграциялык каттоосу бүткөн кыргызстандыктар 3-сентябрга чейин кайра узартып, же өлкөдөн чыгышы керектигин эскертип жатат.

Тышкы иштер министрлиги кабарлагандай, 2020-жылы коронавирус пандемиясынан улам кыргызстандыктар убактылуу каттоосун узарта албай калып, бир катар жеңилдиктер берилген. COVID-19га байланыштуу чектөөлөр алынгандан кийин Орусиянын бийлиги 90 күндүн ичинде мигранттарды документтерин иреттеп алууга чакырган. Кыргызстандын Орусиядагы элчилиги мекендештерди сыртка чыгып келбей деле миграциялык каттоого туруп, жумуш берүүчү менен расмий эмгек келишимин түзсө болорун билдирген. Бирок ушул күндөрү паспортуна “кирди-чыкты” белгисин койдуруу үчүн мигранттар Казакстан менен Орусиянын чек арасына агылып жатат. Ушул максатта чек арага барып келаткан кыргызстандыктар 21-августта Ульяновскидеги жол кырсыгына кабылып Кыргызстандын 14 жараны каза болду.

Бул каргашалуу окуядан кийин Орусиядагы кыргызстандык мигранттардын көйгөйү, Кыргызстан менен Орусия мүчө болгон Евразия экономикалык биримдигинин (ЕАЭБ) пайда-зыяны боюнча маселе көтөрүлгөн. Москвадагы “Ноокат” коомунун мурдагы жетекчиси Толкунбай Акматов адаптациялык борборлорду түзүү сунушу тууралуу мындай деди.

“Мигранттарды бир жерге топтоп алып аларга тил, мыйзамдарды үйрөтүү туура эмес го. Ага караганда эл менен жуурулушуп кетсе тез үйрөнөт. Бул маселе Орусияда жүргөн мигранттардын жүрүм-турумунан улам көтөрүлүп жатат да. Бирок эми Орусия ар кандай жаңы эрежелерди киргизет. Бул мигранттарга кошумча убарагерчилик. Анан акча өндүрүү десе да болот го. Каттоо маселеси болсо дагы деле чечиле элек. Анткени Орусияда мигранттарды жок эле ишканаларга каттатып эмгек келишимдерин түзүп коюшкан. Алардын баарын тең каттоодон чыгарып салышты. Эми алар чек арага кетип паспортуна “кирди-чыкты” белгисин койдуруп жүрүшөт”.

Дагы караңыз

"АКШга токой аралап, абакта отуруп жеттим". Кыргызстандыктардын баяны

Өткөн аптада эле Чолпон-Ата шаарында Евразия өкмөт аралык кеңешинин жыйыны болгон. Анда ЕАЭБ өкмөт башчылары менен жолугушууда президент Садыр Жапаров мигранттарга шарт түзүү маселесин көтөргөн. Ал жумушчуларды жана алардын үй-бүлө мүчөлөрүнүн социалдык камсыздоо маселесин чечүү жана ЕАЭБге мүчө мамлекеттерде алар үчүн миграциялык талаптарды жөнөкөйлөтүү керектигин айткан.

Орусияда мигранттарга укуктук көмөк көрсөткөн активист Гүлиза Акматсияева Орусиядагы акыркы демилге боюнча пикири менен бөлүштү.

“Кыргызстанда орус тили расмий тил. Орусия менен 70 жыл СССРде бир жашадык. Биз орус тилин мындан ары дагы каякка чейин окуп, тарыхын билишибиз керек? Мигранттар Орусиянын бийлиги үчүн ар кандай сыноолор үчүн пайдалана турган топ болуп калды. Жыл сайын жаңы мыйзам, жаңы тартип, жаңы эреже киргизет”.

Евразия экономикалык биримдиги (ЕАЭБ) 2010-жылы Беларустун, Казакстандын жана Орусиянын Бажы биримдиги катары түзүлгөн. 2015-жылы уюмга Кыргызстан менен Армения кошулган. Быйыл август айында Кыргызстандын биримдикке киргенине туура жети жыл болду. Саясат талдоочу Айданбек Акматов ЕАЭБге кирип жаткандагы шарттардын аткарылышы боюнча маселени көтөрдү.

“Кыргызстанда пакистандыктар көбөйүп кеткенде бизде да “Пакистандын жарандары эмнеге көбөйүп кетти?” деген чочулоолор болду. Ошондой эле Борбор Азиядан барган мигранттардын көбү Москвада иштейт. Аларда деле ушундай эле маселе көтөрүлүп жатат. Орус бийлиги ушундан улам Москваны ушундай жолдор менен мигранттардан арылтууну максат кылып жатышы мүмкүн. Экинчиден, Кыргызстан ЕАЭБге киргенде төрт эркиндик жөнүндө сөз болгон. Алар: капитал, товар эркиндиги, кызмат көрсөтүү жана эмгек эркиндиги. Бирок эмгек мигранттарынын эркиндиги кысымга кабылууда. Орусия болсо ички мыйзамдарына негиз кылып бир топ чектөөлөрдү киргизди. Бирок эл аралык келишимдер улуттук мыйзамдардан жогору турат. Орусия аны бузуп атат”.

Дагы караңыз

Орус жарандыгына азгырган "оюн"

Эл аралык миграция уюмунун соңку маалыматы боюнча, Орусияда Борбор Азиядан барган төрт миллиондой мигрант иштейт. Алардын бир миллиону Тажикстандан, дагы бир миллиону Кыргызстандан, эки миллионго жакыны Өзбекстандан жана 200 миңи Казакстандан баргандар деп эсептелген. Кыргызстандын эсебинде, Орусияда миллиондон ашык кыргызстандык мигрант иштейт.

Бүгүн Каракалпакстандагы кандуу окуя учурунда кармалгандардын 24ү үй камагына чыгарылганы кабарланды. Бул чечим "Каракалпакстан Республикасынын Жогорку Кеңешинин талабы боюнча" кабыл алынганы айтылууда.

Өзбекстандын Башкы прокуратурасы мындай чечимди "Каракалпакстандагы окуяларды өз алдынча иликтеген комиссия мүчөлөрүнүн сунушу жана Каракалпакстан Республикасынын Жогорку Кеңешинин талабы боюнча" кабыл алганы айтылат.

"Алар Каракалпакстанда болуп өткөн окуяларда жасаган аракеттерине өкүнүп жатканы, алардын камкордугунда жашы жете элек балдары бар экендиги, ошондой эле үй-бүлөлүк шарты оор" деп айтылат Өзбекстандын башкы прокуратурасы тараткан билдирүүдө.

1-2-июль күндөрү Каракалпакстандын борбору Нукуста жергиликтүү тургундар Өзбекстандын Конституциясынан жумурияттын суверендүүлүгү тууралуу беренени алууну караган сунушка каршы чыккан. Митингдер күч менен басылганда кан төгүлгөн. Өзбек бийлиги 18 киши (14 жөн-жай киши, төрт тартип коргоочу) каза тапканын, 516сы кармалганын билдирген.

Ал арада Каракалпакстандын Жогорку Кеңешинин жыйынына катышуу үчүн Өзбекстандын президенти Шавкат Мирзиёев 26-августта Нукус шаарына барды. Анда президент аймакта кошумча жеңилдиктерди киргизүү боюнча конкреттүү тапшырмаларды бергени кабарланды.

Тактап айтканда, киреше салыгын 15 пайыздан 7,5% чейин төмөндөтүү, Нукус шаарында товар жүгүртүү салыгын 4 пайыздан 2%, райондордо пайыздан 1% чейин төмөндөтүү долбоорлору кароого киргизилди.

Мындан тышкары, быйыл үй-бүлөлүк бизнес долбоорлоруна пландалган 650 миллиард сумга (59,5 миллион доллар) кошумча 200 миллиард сум (18,3 миллион доллар) бөлүнөрү кабарланды.

Мирзиёев Каракалпакстандагы социалдык көйгөйлөргө да токтолуп, таза суу, электр энергиясы, жумушсуздук, баа боюнча көп арыздар болуп жатканын баса белгиледи.

"Тилекке каршы, айрым жетекчилер элибиздин бакубаттуулугун камсыздоого багытталган каражаттарды натыйжасыз сарптап, түзүлгөн мүмкүнчүлүктөрдү пайдаланбай, өлкө үчүн иштебей жатат".

Муну менен катар Өзбекстандын курамына кирген Каракалпакстан автономдук республикасынын жетекчиси июль айындагы тополоңдон кийин алмашты. Өзбекстандын президентинин басма сөз кызматы Каракалпакстандын Жогорку Кеңешинин кезексиз сессиясында мурдагы ички иштер министри Аманбай Оринбаев парламенттин төрагасы болуп шайланганын билдирди.

"Алга, Каракалпакстан" кыймылынын жетекчиси Аман Сагидуллаев Ютуб каналында жарыялаган видеосунда Оринбаев кызматка келгенден баштап, Ташкенттен Нукуска күч түзүмдөрү тартылып жатканын, мындан улам 1-сентябрга пландалган митинг токтотулганын айтып чыкты.

"Каракалпакстанда, атүгүл Өзбекстанда мыйзам жок. Бүгүн мыйзам- Мирзиёевдин өзү. Ал демөөрчүлөрдүн жардамы менен курал-жарак сатып алып, аны Каракалпакстанга жеткирип атат. Президент азыр тынчтык митингине чыккандарды токтотуунун амалын издөөдө. Ошондуктан биз адам укуктарын коргоо уюмдары жана активисттер менен кеңешип, 1-сентябрда митингге чыкпайбыз деп чечтик".

Оринбаевге чейин Каракалпакстандын Жогорку Кеңешин 2020-жылдын октябрь айынан бери Мурат Камалов жетектеп келген. Ал “ден соолугуна байланыштуу” кызматтан кеткени кабарланган. Каракалпакстан автономдук республикасынын Конституциясына ылайык, Жогорку Кеңештин төрагасы бул аймактын жетекчиси болуп эсептелет. Ал Өзбекстандын президентинин макулдугу менен парламентте жабык добуш берүү аркылуу шайланат.

Каракалпакстанда нааразылык Өзбекстанда конституциялык өзгөртүүлөргө каршы тутанган. Жаңы сунушталган долбоордо Каракалпакстандын Өзбекстандын курамындагы “суверендүү республика” деген макамы алынган. Мындан сырткары алардын референдум аркылуу өз алдынча бөлүнүү укугу жоюлганы жаткан.

Тополоңдон кийин өзбек парламенти Конституциянын жаңы долбоорунда Каракалпакстандын суверендүү макамын өзгөртүүсүз калтырууну колдоду. Бийлик нааразылык акцияларын күч менен басып, кошумча аскерлер киргизилген.