Экономика

Өткөн аптада буга чейин депутаттардын сынынын бутасында калган «Улуттук энергохолдингдин» башкармалыгынын төрагасы Азамат Абдыкадыров кызматтан бошотулуп, анын ордуна Жогорку Кеңештин депутаты Айтмамат Назаров дайындалды. Мамлекеттик ишканага жетекчи болгонуна байланыштуу мыйзамга ылайык Назаров депутаттык мандатынан өз эрки менен баш тартты.

«Улуттук энергохолдингдин» жаңы башчысы бул кызматка тармакта реформаларды ишке ашырыш үчүн баратканын жарыя кылган:

​«Акыркы сын-пикирлер энергетика тармагында реформалар жүрбөй, энергетиктердин аракеттери жетишсиз болуп жатканынан кабар берет. Көрсөткүчтөр жакшырган жок. Реформа жасабай туруп, түзүмдү кайра-кайра өзгөртө берүүдөн майнап чыкпайт. Ошондуктан, тармак реформага муктаж. Ал үчүн биринчи иретте иш билги менежерлерди тартуу менен туура менежмент киргизиш керек. Экинчиден, тез арада, башкача айтканда 1-1,5 жыл ичинде тармактагы чыгашаны азайтып, сырткы карыздарды өз убагында төлөй башташ керек».

Бирок жаңы жетекчи иш билги адистерди тартуу боюнча убада бергени менен анын өзүнүн адистигинин айланасында бир нече суроо келип чыкты.

47 жаштагы Назаров кесиби боюнча экономист. Анын эмгек жолун карап көрсөк, жалаң жергиликтүү бийлик органдарында жана жеке ишкерлик менен алектенгенин көрүүгө болот. Тагырагы энергетика системасында иштеген эмес.

Ушундан улам айрым эл өкүлдөрү өлкөдөгү стратегиялык тармакка тиешелүү тажрыйбасы жок адамдын дайындалышын түшүнбөй жатышат. Жогорку Кеңештин депутаты Кенжебек Бокоев өлкөдөгү ар бир тармакка кесипкөй жетекчинин дайындалышы маанилүү экенин белгиледи:

​«Ал киши Жогорку Кеңештин Агрардык комитетин жетектеп жүрдү. Ошол тармакты жакшы билет. Эгер өкмөт кызматка дайындагысы келсе балким Айыл чарба министрлигине алып барса жакшы болмок. Анан туруп эле «Улуттук энергохолдингге» жетекчи болуп калганын биз деле түшүнбөй калдык».

Экинчи жагынан учурда «Улуттук энергохолдингдин» макамы боюнча да суроолор бар. Буга чейин парламентте жалпы энергетика системасын «Улуттук энергохолдингдин» карамагына берүү туура эмес экени айтылган. Натыйжада энергетика жаатындагы саясатты кайрадан өкмөттүн курамында өз алдынча министрликке берүү жөнүндө сунуш түшкөн. Мындай чечимди Жогорку Кеңештин эки фракциясы кабыл алган. Бул жүйөнү өкмөт да оң көрүп, жаңы түзүмдү уюштурган учурда эске аларын билдирген. Андан бери жарым жылдан ашык убакыт өтсө да өкмөттүн жаңы түзүмү парламентте карала элек.

Бирок энергетика маселелери боюнча адис Мырзатай Султаналиев кесиби башка адамдын энергетика тармагына менежер болушун өөн деле көрбөйт. Эксперттин пикиринде, маселенин баары бул системанын экспременттер майданы катары кабыл алынып, жеңил баа мамиле жасалып жатканында.

«Жетекчи «Улуттук энергохолдингде» биринчи кезекте администратор болушу керек, - дейт ал. - Балким адис энергетик болбой туруп деле өзгөртүү алып келиши мүмкүн. Бирок жалпы энергетика тармагындагы маселелер бул дайындоону эске албаганда деле стратегиялык көз караштан эмес эмес, башкача өңүттөн чечилип калгандай туюлат».

Кыргызстанда энергетика эң орчундуу тармак болуп саналат. Стратегиялык деп эсептелген тармактын иши илгерилебей, «өлкө экономикасын өнүктүрүүгө дем берет» деген долбоорлор ишке ашпай турат. Ал тургай бул тармактагы коррупция, көмүскө схемалар жөнүндө көп айтылып, талкууга түшүп келет.

Акыркы эле Бишкек ЖЭБин жаңылоодогу чуудан улам энергетика тармагындагы мурдагы жетекчилердин жоон тобу камакта отурат.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

Чиатура аттуу кенчилер шаарында бир нече мектепте окуу процесси токтоду. Орто жана жогорку класстардын окуучулары «Грузин марганеци» компаниясынын митингге чыккан кенчилерине кошулушту. «Грузин марганеци» - өлкөдөгү марганец кендерин казган ири жеке ишкана. Тилектештик акциясын окуучулардын ата-энелери, ошондой эле мугалимдер жана мектеп директорлору колдошту.

«Биз баарыбыз кенчилерге тилектештигибизди билдирип жатабыз. Алардын талаптары жөндүү. Адам ушундай оор өндүрүштө иштегенден кийин ошого жараша маяна да алышы керек», - деди Чиатура шаарындагы №1 мектептин директору Гоча Шубитидзе.

Кенчилер компаниянын жетекчилеринен маянаны 50 пайызга көбөйтүүнү, эмгек шарттарын жакшыртууну, кошумча медициналык камсыздандыруу пакетин, мурда жумуштан бошотулган кенчилерди кайрадан ишке алууну жана оор жүк ташуучу машинелерге шаардын чети менен руданы ташып өтүүгө тыюу салууну талап кылышты.

«Мен күн сайын сегиз саат иштейм. Шахтада 12 сааттан иштеген балдар бар. Бул азап! Ал эми маянабыз дарыланууга да жетпейт. Ошону менен бирге адам чыдагыс шарттарда – газ жыттап, ным жерде, ал түгүл суунун ичинде да иштейбиз», - деп айтып берди кенчи Георгий Бицадзе.

Нааразылык акциясына үч миңге чейин кенчи катышууда. Айрым кенчилер шаардын борборунда чатыр тигип, ачкачылык жарыялап, ооздорун тигип алышты. Грузиянын жаратылыш кендеринин экспортунда биринчи орунду ээлеген марганец кенинде 12 күндөн бери иш токтоп турат.

«Айлыгым 980 лари (350 доллар). Мен бул акчаны каягыма жеткирем? Үч балам бар, алар мектепти аяктап калышты. Тапкан акчам эч нерсеге жетпейт. Мен вахта тартибинде иштейм – эки апта шахтада күн сайын иштейм, эки апта эс алам», - деп даттанды кенчи Фридон Шергелашвили.

«Грузин марганеци» компаниясынын жетекчилиги айлыкты чейрек бөлүгүнө гана көтөрүүгө даяр экенин айтты. Бирок бул да азыр эмес, жыл ичинде ишке ашмакчы. Кенчилер мындай шарттарга макул эмес. Ал арада грузин парламентинин депутаттары компаниянын жетекчилигин атайын жыйынга чакырганы белгилүү болду.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.