Экономика

Өкмөт башчы мурда акча жогунан курулушу токтоп калган мектептер жана ооруканалар кайра салына баштагандыгын айтат

- Биз он айда мурдагы жылдарга караганда, а түгүл Советтер Союзу убагына караганда да, көп мектеп курдук. Биз15 миң орунга эсептелген 69 мектеп курдук, – деди Николай Танаев үстүбүздөгү жылдын он айындагы экономикалык жана социалдык өнүгүүнүн жыйынтыгын чыгарып.

Статистикалык маалыматтарга караганда, элдин кирешелери да көбөйүп жатат. Быйыл он айда бюджеттен акча алгандардын айлыгы 40% көбөйгөндүгүн айтат. Орточо айлык болсо 13,7% өскөн. Өкмөт мүчөлөрүнүн билдирүүсүнө караганда, экономика өсүп, ал жакыр адамдардын санынын тез азайышына шарт түзүп жатат:

- 2000-жылы бизде жакырчылык 52% болгон болчу. 2001-жылы – 47,6%, 2002-жылы – 44,4 болду. 2003-жылы болсо 40,8% түздү. Орточо эсеп менен жакырчылык жылына 3,6% кыскарып жатат, - деди Эмгек жана социалдык корго министринин орун басары Өктөмхан Абдуллаева. Анын айтымында, азыр 5 млн элдин 2 млн жакыр. Ал экономиканын өнүгүүсү мындай темп менен жүрүп отурса, 2010 жылы өлкө иш жүзүндө жакырчылык проблемасынан арылат деген ойдо.

Өктөмхан Абдуллаева өлкөдөгү эң жакыр регион деп эсептелген Нарын областында да көзгө көрүнөрлүк жылыштар бар экендигин билдирет:

- Адамдар үйлөрүн актап,же жаңы үй салып жатышат. Мисалы, беш жыл мурун Нарындын көчөлөрүнөн бир да мал көрчү эмеспиз. Азыр ал жерде мал көп. Орто эсеп менен Нарын областында бир үй-бүлөгө 13-15 мал туура келет, – дейт Өктөмхан Абдуллаева.

Бирок турмуш оңолуп барат дегенге баары эле ишене бербейт. Айрым адамдар өкмөт элди жөн эле алдап, жалган отчет берип жатат деп эсептешет. Мындай адамдардын бири мыйзам чыгаруу жыйынын депутаты Орозбек Дүйшеев:

- Бир эчки же бир уй алып берип, жакырчылык кыскарды деп отчет берип жатышат. Эчкинин сүтү менен жарып кеткен адамды көргөн эмесмин, - дейт депутат.

Ал машинелердин көбөйгөндүгү байыгандан эмес, тескерисинче, жакырчылыктан болуп жатат деп эсептейт:

- Болжол менен 70-80% байлык Бишкекте. Машинелер көбөйсө эле жыргап калдык деп жатышат. Алардын жарымы нан таап жеш үчүн иштеп жүргөн таксисттер. 1 млн элибиз чет өлкөлөрдө жүрөт. Турмуш оңолсо, алар кайтып келишпейт беле - дейт Орозбек Дүйшеев.

Эл аралык валюта корунун Бишкектеги өкүлчүлүгүнөн алынган маалыматка караганда, жаңы программа түзүү Кыргызстан үчүн маанилүү. Анткени өлкөнүн тышкы карызы көп бойдон калууда. Андан сырткары экономикалык абалды турукташтыруу багытындагы программа улантылыш керек. Аяктап бараткан программанын алкагында Кыргызстанга 95 миллион доллар берилди. Эми 7-18-декабрдагы миссиянын иши учурунда 14 миллион доллардын тегерегиндеги акыркы траншты бөлүү маселеси чечилмекчи.

Эл аралык валюта корунун насыялары кайда жумшалып жаткандыгы тууралуу өлкөнүн мурунку премьер министри, Жогорку Кеңештин депутаты Курманбек Бакиев буларды билдирген эле:

- Алар негизинен бюджеттин таңсыктыгына, сомдун туруктулугун кармап экономикалык туруктуулукту камсыз кылуу багытында иш жүргүзүшөт. Бул туура. Бирок ушуну менен эле төрт-беш жыл бою тура берген болбойт. Биз өнүгүүбүз керек. Ал үчүн салыктарды кыскартуу керек.

Улуттук банктын төрагасы Улан Сарбанов Эл аралык валюта кору менен кызматташууну жактап, жаңы үч жылдык программа өлкө үчүн керектигин билдирген.

Валюта кору менен түзүлгөн программанын ачык-айкын эместигин билдирген саясатчылар да арбын. Маселен Эл өкүлдөр жыйынынын депутаты Болот Байкожоев мына ушундай пикирде:

- Биринчиден аяктап бараткан программа боюнча эмне жасалганын билбеймин. Ал боюнча бизге маалымат берилген жок. Өкмөт өзүнчө эле иштегенсип атат, бирок эмне кылып жатканы белгисиз. Ошондуктан эмне кылып жатышканын айта албаймын.

Анын айтымында, ал бул маселени 14-декабрда баштала турган Эл өкүлдөр жыйынынын сессиясынын күн тартибине киргизип, Эл аралык валюта кору менен кандай иш жүргүзүлүп жатканын ачыкка чыгарууга аракет жасамакчы.
Мыйзам чыгаруу жыйынынын депутаты Орозбек Дүйшеев эл аралык каржы уюмдары менен кызматташуу зарылдыгына токтолуп, бирок түзүлгөн программалар Жогорку Кеңеште талкууланып жактырылыш керек деген оюн билдирди:

- Биздин адистер катышып, ал Жогорку Кеңеште талкууланып, кабыл алынса туура болот. Кыска чөйрө каалагандай кабыл алып койгон программа зыян алып келет.

Экономика илимдеринин доктору Владимир Кумсков берилген насыялар максаттуу түрдө өндүрүшкө пайдаланылса туура болоор эле деген пикирде:

- Көбүнесе бул каражаттар бюджеттин таңсыктыгын жабууга жумшалат. Бул деген жеп алдык дегендик. Биз ал насыяларды акыл менен натыйжалуу пайдалансак туура болмок.

Анын айтымында, өлкөнүн экономикасында реалдуу өсүш байкала элек. Ал эми статистикалык маалыматтар кыялдагыны турмушка айлантуунун далаалаты. Экономикасы реалдуу түрдө өсүшкө ээ болгон өлкөлөр, маселер коңшу Казакстан, Россия Эл аралык каржы уюмдарынан карыз алууну токтотуп, мурда алынган насыяларды мөөнөтүнөн мурда төлөп берүүгө аракеттенүүдө, дейт Владимир Кумсков.

Кыргыз өкмөтү менен Эл аралык валюта кору дагы үч жылга түзө турган программанын алкагында канча насыя берилери азыр белгисиз. Ал сүйлөшүүлөрдө аныкталмакчы. Бирок насыя берүүнүн шартында реформаларды улантуу талабы кала бермекчи, деп белгилешти валюта корунун Бишкектеги өкүлчүлүгүнөн.