Экономика

Өткөн жылга салыштырмалуу быйыл Кыргызстандын аймагына чет элдик туристтер бир кыйла көп келген. Тактап айтканда, чегара кызматынын маалыматы боюнча, 1 млн 400 миңден ашуун чет элдик атуулдар турист катары катталып өтүшкөн. Спорт,туризм жана жаштар саясаты боюнча мамлекеттик комитеттин жетекчиси Өкмөтбек Алмакүчүковдун билдиргенине караганда, өткөн жылы өкмөт тарабынан туризмди өнүктүрүү боюнча кабыл алынган токтомунун негизинде, чет элдик туристтердин саны арбууда.

-Өкмөт тарабынан былтыр алынган токтомдун негизинде, виза алуу жеңилдетилип, бир катар бюрократтык тоскоолдуктар жоюлду. Быйыл чет элдик эс алуучулар арбын. Өткөн жылга салыштырмалуу быйыл 9 айдын ичинде алардан түшкөн киреше 41% көп болду.Жалпы саны 52 млн 800 миң долларды түздү.

-деди Өкмөтбек Алмакүчүков. Анын айтымында, быйыл Ысыккөл облусундагы курортук эс алуу жайларынан киреше эки эсе көп түшкөн. Тоо туризминен да жергиликтүү тургундар пайда көргөн. Ал эми өкмөт башчы Николай Танаев туризм тармагынан түшкөн кирешенин жарымынан көбү көмүскө пайдаланып жатат деген ойдо.

-1млн. 411 миң чет элдик атуул келиптир.Былтыркыга салыштырмалуу көрсөткүч абдан мыкты дедиңер. Жөнөкөй эле арифметика менен алып көрөлүчү. Бир турист 100 доллар төлөгөн күндө дагы 142 млн. доллар түшүшү керек эле. Калган акча кайда? Демек көмүскө иштеп жатасыңар. Ал эми азыр мейманкананын бир күндүк акысы эле 100 долларды түзөт.

-деди Николай Танаев. Ал ошондой эле республикадагы атайын каттоодон өткөн туристтик фирмалардын саны 4 миңден ашса дагы, ал фирмалар туризмди өнүктүрүү эмес өз чөнтөктөрү үчүн иштеп жаткандыгын белгиледи. Тоо туризмине кызыккан чет элдик атуулдардын саны көбөйгөнү менен аларды чакырган туристтик фирмалар туристтердин коопсуздугу үчүн кепилдик кылышпайт. Эптеп эле чет элдиктердин акчасын алууну көздөп, тейлөө кызматынын деңгээли өнүкпөй жатат, деген оюн айтты. Тоо туризми менен келишкен чет элдик атуулдар кырсыкка учураганда, аларды куткаруу иши өкмөткө жүктөлүп, жыйынтыгында өкмөттү күнөөлөгөн жагдайлар түзүлүп жатканын билдирди.
Экология жана өзгөчө кырдаалдар министринин орун басары Алмаз Камчыбековдун пикиринде, тоо туризми боюнча шыгуулданган жеке фирмалар чет элдик туристтин коопсуздугу үчүн толук кепилдик алуусу зарыл. Эгерде бийик тоо арасында туристтер кандайдыр бир кырсыкка чалдыкса, аны куткарууга кеткен чыгымдарды туристтерди алып келген туристтик фирмалар төлөөсү керек. Ошондой эле туристтик фирмалар аба ырайы тууралуу маалымат алышпай, саякаттык жүрүштөрдүн картасын, жердин шартын Экология жана өзгөчө кырдаалдар министрлиги менен макулдашпай өз алдынча иш алып барууда. Анын кесепетинен куткаруу иштеринде бир кыйла кыйынчылыктар түзүлүүдө. Ошондуктан туристтик фирмалар Экология министрлиги менен тыгыз иштеши керек, деген пикирде министр орун басары Алмаз Камчыбеков. Ал эми “Жибек жолу” туристтик ассоцациясынын президенти Владимир Комиссаров Экология жана өзгөчө кырдаалдар министрлигинин сунушуна каршы.

-Кырсыктардан куткаруу чыгымдарын фирмалар төлөсүн деген сунушка кошула албайм. Эгерде туристтик фирмалар экология министрлигине көз каранды болсо, анда кошумча бюрократтык бут тосуулар болот. Министрликтен тышкары өз алдынча профессионал куткаруучулар кызматын түзүү керек. Чет элдик туристтерди тейлөө кызматы боюнча мыкты мейманканалар курулушу абзел. Бул ишти өкмөттүк деңгээлде колго албаса, биз туристтерди кайра качырабыз.

-деди Владимр Комиссаров.
Өкмөт башчы Николай Танаев эл аралык талапка жооп берүүчү кымбат мейманкана салууга өкмөттүн чамасы жоктугун, туристтик фирмалар инвестиция таап келсе өкмөт тарабынан ар тараптуу колдоо болоорун билдирди. Ал ошондой эле өлкө аймагында туризмди өнүктүрүү багытында Австрия, Швейцария, Орусия, Казакстандын тажрыйбасын колдонуп, тиешелүү министрликтин туристтик фирмалар менен чогуу алдыда аткарылуучу иш чаралардын планын иштеп чыгуусун сунуштады.

Чет өлкөлүк инвестициялар боюнча Консультативдик кенештин кезектеги отуруму быйыл жайында иштелип чыккан 5-инвестициялык матрицанын аткарылышын кароого арналды. Жыйында маалымат берген премьер-министр Николай Танаевдин айтымында, бул матрицанын уюштуруу иштери аяктап, өкмөт азыр аны аткарууга киришти.

Өкмөт башчы өзүнүн сөзүндө матрицалар өз жемишин бере баштагандыгын белгиледи. Ал үстүбүздөгү жылдын 9 айынын ичинде чет өлкөлүк инвестиция 32% өсүп, 102 млн долларды түзгөндүгүн билдирди.

Консультативдик кенештин бул отуруму мурдагылардан айырмаланып, сыртта - Токмоктогу «Интергласс» айнек заводунда өткөрүлдү. Ага президент Аскар Акаев, премьер-министр Николай Танаев жана учурда Кыргызстанда жүргөн Европа өнүгүү жана кайра куруу банкынын президенти Жан Лемьер катышышты. Ошол эле жерде Жан Лемьер ишкананын акционери Владимир Штейнерт менен заводго 5,5 млн евро кредит берүү тууралуу келишимге кол койду. Кол коюу аземи заводдун күрүү-күү түшүп иштеп жаткан цехтеринин биринде өткөрүлдү.

-Бул Кыргызстандын Европа банкы менен кызматташуусунун дагы бир барагын ачат. Европа өнүгүү жана кайра куруу банкынын президенти Жан Лемьер «Интергласска» бул инвестицияны өз колу менен бергени келиши зор окуя болуп эсептелет –
деди Акскар Акаев келишимге кол коюу аземинде сүйлөгөн сөзүндө.

Ал Европа банкы өлкөнүн оголе ири инвестору экендигин айтып, аны менен кызматташкан 10 жыл ичинде банк «Кумтөр» алтын кени, энергетика жана банк сектору сыяктуу өлкөнүн мерчемдүү тармактарына акча бергендигин белгиледи.

Европа банкынын жетекчиси өзүнүн жооп иретинде сүйлөгөн сөзүндө Кыргызстандын инвестиция тартууга болгон аракетин жогоруу баалады. Ал муну түздөн түз президенттин аты менен байланыштырды:
-Биз өзүбүз тараптан каржы бөлүп жардам бергенибиз маанилүү. Силер ишти алга жылдыруу менен албан иш жасайсыздар.Ал бийик мааниге ээ. Президент Акаевдин өлкөнү мындай мүмкүнчүлүккө ачып койгону андан да маанилүү болуп эсептелет. Ал кызматташууга шарт түзүп инвестицияга жол ачып жатат – деди Жан Лемьер.

«Интергласс» айнек заводу Советтер Союзу учурунда курулуп, 90-жылдардын башында токтоп калган эле. 2002-жылы өткөрүлгөн тендерде анын акцияларын германиялык “Steinert Industries” компаниясы сатып алган. Компаниянын директору Владимир Штейнерт түбү Өзбекстандан. Заводду иштетүүдө анын эмгеги зор экендигин айтышат.

«Интергласс» азыр өндүрүштүн көлөмүн мурдагы Советтер Союзу учурундагыга жеткирип, быйыл 10 айдын ичинде 14 млн кв метр айнек чыгарды. Продукциянын 90% экспортко кетет. Муну президент өзгөчө белгиледи:
-«Интергласс» Кыргызстандын экономикасында өтө маанилүү роль ойнойт. Анткени силердин продукция кыргыз экономикасынын экспортунун негизги бөлүктөрүнүн бири –деди Аскар Акаев заводдун коллективитне кайрылып.

Заводдо азыр 1500 киши иштейт. Европа өнүгүү жана кайра куруу банкы берген 5,5 млн евро кредит анын айрым линияларын кайра жабдып чыгуу үчүн пайланылмакчы.