Борбор Азия

Хожент шаарындагы абакта жазасын өтөп жаткан уулун таппай калган аял Бибисоч Рахимова «Азаттыктын» тажик кызматына 10-июлда кайрылган.

Анын уулу Субхон Курбонов 7-июлда Согди облусунан башка шаардагы түрмөлөргө которулган 128 соттолуучунун арасында болгон. Бул күнү үч фургондо абак которуп бараткан соттолуучулар нандан ууланып, 14 адам каза тапкан.

Бул окуядан кийин Бибисоч Рахимова Хожент, Дүйшөмбү, Бохтар шаарларындагы абактарга чейин барып, уулун таппай келген.

15-июлда Бибисоч Рахимова уулу Субхон менен абакта жолукканын «Азаттыкка» сүйүнчүлөгөн.

Тажик кызматынын сайтына жарык көргөн макаладан кийин энеге Юстиция министрлигинен телефон чалышып, баласы менен жолугушууга чакырышкан.

«Уулум менен телефондон сүйлөшүп, андан кийин өз көзүм менен көрүп келдим» деди эне. Ал баласынын денесинде эч кандай жараат жоктугун белгилеген.

Бибисоч Рахимованын уулу Субхон Курбонов 2017-жылы террордук топко кошулуу аракетине айыпталып, 13,5 жылга абакка кесилген экен.

Жаза аткаруу башкармалыгы кандай себептен беш күн бою С. Курбонов тууралуу жакындарына маалымат берилбегенин түшүндүргөн эмес.

Азыркы кезде Дүйшөмбүдөгү №1 абактын оозуна жакындарынын дайынын билүүгө келгендер ондоп саналат. Укук коргоочулар мындай учурда мамлекеттик органдар соттолгондор тууралуу жакындарына ыкчам, так маалымат берип туруу маанилүү экенин белгилешет.

Согди облусунда 7-июлда абак которуу маалында 14 соттолуучунун өлүмү боюнча кылмыш иши козголуп, атайын тергөө тобу түзүлгөнү кабарланган менен "алар нандан ууланган" деген расмий билдирүүгө маркумдардын жакындары ишенбей турат.

Кээ бири маркумдардын денесинен уруп-сабоонун, кыйноонун тактары табылганын айтып чыгышкан.

Тажикстандын Башкы прокурору Юсуф Рахмон абактагыларды кыйноо боюнча мындай айыптоолорду четке кагып, соттук-медициналык экспертиза эч кандай тактарды аныктабаганын билдирген.

«Кылмыш иштин материалдары боюнча каза болгондордун баары нан жеген. Тилекке каршы, тамак-ашка натрий нитраты түшүп, адамдар каза болгон окуялар буга чейин да катталган. Мисалы, Куляб менен Хожентте. Бул иш боюнча тергөө уланат», - деген Юсуф Рахмон 16-июлда өткөн пресс-жыйында.

Башкы прокурор каза болгон 14 адамдын акыркы убакта тажик абактарында болгон тополоңго байланышы жоктугун, абак которуу пландуу жүргүзүлгөнүн белгилеген.

Мындан эки ай мурда Тажикстандын Вахдат шаарындагы колонияда тополоң чыгып, 32 адам каза тапкан. Анын 29у абакта кармалгандар, үчөө түрмө кызматкери. Былтыр ноябрь айында Хожент түрмөсүндөгү тополоңду басуу учурунда 21 соттолуучу өлгөн. Эки абак кызматкери каза таап, дагы бешөө жараат алган.

Анткен менен тажик бийлиги «ууланган нан фургондогу соттолуучуларга кандайча жеткен» деген суроого жооп бере элек. Соттолуучуларга жолдон тамак берилбегендиктен, алар сырттан келген нанга ууланган болушу мүмкүн деген да божомолдор айтылууда.

Тажикстанда бир соттолуучуга күнүнө болгону он сомони бөлүнөт. Бул бир долларга жетпеген акча. Иш жүзүндө тажик түрмөлөрүндө соттолуучулар туугандары алып келген тамак-аш менен күн көрүшөт.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

АКШнын NBC телеканалынын дүйнөгө таанымал «Got Talent» программасынын франшизасы болуп саналган шоу Борбор Азиянын төрт өлкөсүндө таланттуу кишилерди элге алып чыгууну көздөйт. Долбоор менен ар бир республикадан бирден телеканал кызматташат. Кыргызстанда бул милдетти Коомдук телерадио корпорациясы алды.

Кыргыз бийчиси Атай Өмүрзаков «Тумар» тобу менен 2016-жылы 9-майда «Британия таланттарды издейт» шоусунда өнөр көрсөткөн. Атайдан кийин «Адем» бий тобу 2017-жылы «Азия таланттарды издейт» сынагынын финалына жеткен. Өмүрзаков быйыл өз мекенине келген ал долбоорго катыша албай турганын айтып, буларды кошумчалады:

​«Бул негизи өтө чоң долбоор. Алардын өздөрүнүн талабы күчтүү. Канча камера болушу зарыл, долбоордо канча адам иштеш керек экендиги так жазылган. Каражат өтө көп сарпталат».

«Central Asias’s Got Talent» («Борбор Азия таланттарды издейт») - АКШнын NBC телеканалынын франшизасынын бир бөлүгү. 2005-жылы негизделген бул долбоор эл аралык чоң шоуга айланып, дүйнө жүзүнө тараган. Кайсы өлкөдө уюштурулса, аталышына ошол мамлекеттин аты кошулуп, элге сунуш кылынат. Кыргызстанда аны ишке ашырууну КТРК мойнуна алды. Долбоордо төрт мамлекеттен бирден алып баруучу тандалган. Кыргызстандан Эркин Рыскулбеков алып баруучу болот.

​«Долбоордун өзүнүн жакшы жери - ал негизинен эл ичинен чыккан карапайым таланттарга маани берет, - деди ал. - Биз акыркы учурларда көбүнчө элге белгилүү инсандарды тартып көнүп алганбыз да. Бул жерде андай эмес. Карапайым элдин арасындагы түрдүү таланттар элге көрсөтүлөт. Мисалы бири кашык менен барабан ойношу, бири бийлеши, бири ырдашы мүмкүн. Бири өзгөчө бий менен элди таң калтырат дегендей. Бул дүйнөнүн 78 мамлекетинде тартылат экен. Бизге Британиядан долбоорлордун авторлору келип атайын тренингдерди өтүп, таланттарды кантип тааныштыруу, кантип сунуш кылуу боюнча үйрөтүп жатышат».

«Борбор Азия таланттарды издейт» долбоору Кыргызстанда, Казакстанда, Өзбекстанда, Тажикстанда өтүп, телеберүү ар бир өлкөнүн башкы каналы аркылуу коомчулукка түз алып көрсөтүлөт. Талантын тартуулаган кишилерди төрт республикадан тандалган төрт калыс сынап отурат.

Сөз болуп жаткан долбоор беш этаптан турат — алар кастинг, катышуучуларды угуунун ачылышы, чейрек финал, жарым финал жана гранд финал. Ага бардык таланттуулар катышса болот. Бишкекте катышуучуларды кабыл алуу жана кастинг 27-28-июлда Коомдук телерадио корпорациясында жүрөт. Бул тууралуу «Борбор Азия таланттарды издейт» долбоорунун Кыргызстандагы продюсери Алексей Сидоров билдирди.

«Жаш курагына эч кандай чектөө коюлбайт, - деди продюсер. - Ал карыя же жаш бала болушу да мүмкүн. Эң башкысы таланты болсо болду. Талант десе жалаң эле ырдоо эмес. Цирк номери, көз боёмочулугу, айтор өзгөчө өнөрү болушу керек. Мүмкүн кимдир-бирөөнүн өзгөчө өнөр көрсөтө турган жаныбары да болушу мүмкүн. Аны менен келсе да болот. Айтор, бул - таланттуулардын шоусу. Биз Кыргызстандан, жалпы эле Борбор Азиядан таланттарды издеп жатабыз».

Уюштуруучулардын айтымында, «Борбор Азия таланттарды издейт» долбоору шоусунун бет ачары 2019-жылдын сентябрында төрт өлкөдө пландалган. Ушул тапта ар бир өлкөдө өз-өзүнчө кастинг өтүп жатат. Тандап алынгандар Алматыдагы негизги сынактарга барышат. Шоунун гранд финалы 2019-жылдын декабрында өтөт.

«Кыргызстандагы баш байге - бир миллион сегиз жүз миң сом. Мындан сырткары төрт өлкөнүн ар бир финалисти 35 миң сомдон алат. Кастингден кийин кимдер өтө турган болсо ал өнөрпоздор телеберүү тартыла турган Алматы шаарына барышат. Себеп дегенде жыйынтыгын тартуу боюнча демилгени Казакстан көтөргөн. Алматыга тандалып алынган өнөрпоздордун чыгымын долбоордун уюштуруучулары өздөрү төлөйт», - деди Сидоров.

Ал бул шоу Борбор Азиядагы алгачкы сезон болорун, кийинки жылы да уланышы мүмкүн экенин кошумчалады.

«Борбор Азия таланттарды издейт» долбоору кошуна өлкөлөрдө апрель айынан бери жүрүп жатат. Кыргызстанда ал августтун аягында башталганы турат. Калыстар тобунда Кыргыз эл артисти Гүлнур Сатылганова бар.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.