Экономика

Кыргызстанда кышка даярдык жеңил иштерден эмес. Газ, көмүр жана карамайды сырттан ташып келген өлкө үчүн бул өнөктүк жыл сайын “кыл көпүрөдөн” өткөндөй эле кыйынчылык жаратат.

Өкмөт “Кыргызгазды” сатуу менен калкты газ менен камсыздоо, кышка даярдык көрүүдөгү бир татаал милдетти моюнунан алып, Орусиянын “Газпромуна” жүктөөгө шашып турат. “Кыргызгаздын” жетекчисинин орун басары Куралбек Наскеевдин айтымында, келишим ратификациядан өтөр замат, жоопкерчилик “Газпромго” жүктөлөт:

- Келишимге кол коюлган. Ратификация болгондо эле күчүнө кирет. Баары даяр. Сентябрь ичинде жаңы кожоюн болот. Ошол “Газпром” баарына жооп берет.

Куралбек Наскеевдин кесиптеши, “Кыргызгаздын” жетекчисинин дагы бир орун басары Евгений Орленко ратификация үчүн мезгил керектигин билдирип, ошондуктан “Газпромдун” жоопкерчиликти алуусуна убакыт жетишпей калышы мүмкүндүгүн эскертүүдө.

Энергетика жана өнөр жай министри Осмонбек Артыкбаев “Газпром” Кыргызстанды газ менен камсыздоо милдетин моюнуна алганын жана газга баа кыргыз өкмөтүнүн тарифтик саясатынын негизинде аныкталарын билдирген. Бирок иш жүзүндө “Газпром” өзүнүн баа саясатын кичинекей Кыргызстан эле эмес, килейген Украинага, жалпы Европага таңуулап келатканы белгилүү.

Кыргызстан азыркы кезде өз колунда турган электр энергиясына тарифти жөнгөрө албай келатат. Отун-энергетика тармагынын байкоочулар кеңешинин төрайымы Нурзат Абдырасулованын айтымында, тарифти саясат эмес, экономикалык жагдай аныктоого тийиш. Белгилүү болгондой өкмөт Кыргызстанда электр энергиясына тарифтер эң төмөн деп, аны өзгөртүү демилгесин көтөрүп келет.

Министр Осмонбек Артыкбаев азыркы тарифтерди адилетсиз деп атап, аны мындайча негиздеди:

- Бизде тариф саясаты туура эмес болуп жатат. Адам канчалык бай болсо, ошончолук көп жардам алат. Акчасы азыраак болуп, электр энергиясын азыраак колдонсо, ал азыраак жардам алат. Мисалы үчүн, бир үй-бүлө бир айда орто эсеп менен 600 киловатт саат электр энергиясын жакса, өкмөттөн 300 сом жардам алат. Ал эми жаран 10 миң, же 20 миң киловатт жакса, алар 10 миң, же 20 миң сом жардам алат.

Ошондуктан энергетика министрлиги 300 киловатт саат электр энергиясынан ашыкча пайдалангандарга тарифтерди көтөрүүнү сунуштоодо. Маселен, бир айда 300 киловатт саат электр энергиясын жаксаңыз, анда 70 тыйындан төлөйсүз. Андан ашкан бөлүгүнө болсо 1 сом 24 тыйындан төлөө каралууда. Мындай тарифтер октябрь айында кириши күтүлүүдө.

Айрым эксперттер энергетика тармагындагы коррупцияны, жоготууларды кыскартуу менен тарифтерди көтөрбөөгө болорун айтып келет. Белгилүү болгондой Кыргызстанда энергетика тармагында техникалык жана коммерциялык жоготуулар биригип 26 пайыздын тегерегинде болууда.

Республиканын энергетиктерин Токтогул суу сактагычында быйыл суунун аз болушу да олуттуу тынчсыздандырууда. Министр Артыкбаевдин айтымында, 14-августка карай Токтогулда 15 млрд. 100 млн. куб суу топтолду. Бул өткөн жылга салыштырмалуу дээрлик 2 млрд. куб метрге аздык кылат.

Мындай шартта өкмөт көмүрдү көбүрөөк камдоого чакырууда. Кыргызстан кыштан кыйналбай чыгышы үчүн 2 млн. тоннага жакын көмүр керек. Азыркы күнгө карай анын 8 пайызы гана даярдалган.

"Азаттык": Жумабек мырза, учурда Кыргызстанда оруп-жыюу өнөктүгү жүрүп жатат. Быйылкы түшүм кандай болчудай?

Асылбеков: Быйыл түшүм былтыркыга салыштырмалуу жакшы. Ички керектөөнү толугу менен камсыздайбыз деп ойлоп жатабыз. 800 миң тоннага жакын буудай алабыз деп болжолдогон элек, бир гектардан 8 центнер алып жатабыз. Былтыр кургакчылыктан улам түшүм начар болуп, 540 миң тоннаны гана түзгөн.

"Азаттык": Адатта, Кыргызстан ички керектөөнү камсыз кылуу үчүн Казакстандан, Орусиядан эгин сатып алчу эле. Гуманитардык жардам түрүндө да берилип жүрдү. Быйыл буудай сатып алуу каралганбы?

Асылбеков: Жогоруда айткандай, былтыр түшүм начар болгондуктан, азык-түлүк коопсуздугун сактоо максатында Казакстандан 20 миң тонна, Орусиядан 40 миң тонна буудай сатып алганбыз. Быйыл андай каралган жок. Тескерисинче, өзүбүздүн дыйкандардын ашыкча буудайларын мамлекеттин кампасына сатып алууну пландап жатабыз. Ага ылайык, 20 миң тоннаны мамлекеттик материалдык резерв үчүн, 25 миң тоннаны Кара-Балтадагы спирт заводуна жана 5 миң тоннаны “Агропродкорпорацияга” сатып алабыз. Жалпысынан дыйкандардын 50 миң тоннага жакын буудайын алабыз.

"Азаттык": Анын баасы бычылдыбы?

Асылбеков: Буудай баасын өкмөт алдындагы Монополияга каршы агенттик аныктап берди. Ага ылайык, 1 килограммын 13 сомго бааладык. Бирок дыйкандардын жапон гранты сыяктуу насыяларга карызы бар болсо, аны жаап алсын деп 15 сомдон алуудабыз.

"Азаттык": Казакстандан буудай албайбыз деп сиз өкмөттү айтып жатасыз да. Жеке тегирмен, ун комбинаттарычы?

Асылбеков: Туура, мен мамлекетти айтып жатам. Ал эми жеке тегирмени бар ишкерлер Казакстандан буудайды ала беришет. Негизи өлкөдө эгилген буудайдын илешкектиги 21-23 пайыздын тегерегинде. Ал эми жакшы ун алыш үчүн бул көрсөткүч 25 пайыз болушу керек. Ошондуктан, Казакстандын 30 пайыздык буудайлары менен аралыштырып тартып жүрүшөт. Жеке ишкерлер Казакстандан жылына 300 миң тоннадай буудай алат. Быйыл деле ушул өлчөмдө буудай алып келишет деген божомол бар.

"Азаттык": Сиз айтып жаткан түшүм өлкөдө азык-түлүк коопсуздугун толугу менен сактоого шарт түзө алабы?

Асылбеков: Быйыл бул жаатта тартыштык болбойт. Эгер керектүү продукциялардын 80 пайыздан ашыгын өзүбүздөн камсыздай алсак, коркунуч жок деп эсептелет. Ошондуктан, дан эгиндеринин тартыштыгы быйыл болбойт деп айтсак болот.

"Азаттык": Ал эми башка айыл чарба азыктары кандай болуп жатат?

Асылбеков: Башка айыл чарба азыктарынан дээрлик бардыгы өзүбүздө бар. Жалгыз гана кант кызылчасы менен 13 пайыз эле камсыз кыла алабыз. Калганын башка өлкөлөрдөн импорттойбуз.