Экономика

«Өлкөнүн эки тизгин бир чылбырын кармаган адамдын жасаган жакшылыгы да, жамандыгы да желге учуп кетпейт, элдин тарыхында катталат», дейт казак акыны Мухтар Шаханов. Аны менен Чыңгыз Айтматовдун «Аскада калган аңчынын ыйы» сыр ачуу китебининен үзүндүнү 30-августтагы «Кыргыз туусу» гезити жарыялаган.

«Мен билген бийликтин эки жагы бар. Бири - калкына кызмат кыла турган, экинчиси - өзүнө жана тууган-туушкандарына, урук-тукумдарына гана жарыгы тийген бийлик. Алгачкысы жоопкерчиликти терең сезүүдөн, акыйкаттыктан, кийинкиси ички эгоизм менен барксыздыктан жаралат», дейт Чыңгыз Айтматов.

«Курманбек Салиевич мыйзамдуу президент болгонуна эки ай толуп-тололек. Бирок сыйлык, наам таратуу жагынан Акаевдин эки жылдык «планын» аткарып салды. Бул жагынан Курманбек Салиевич Акаев тургай Брежневден да берешен болчудай», деп жазды шейшемби күнкү «Агым» гезитинде А.Токтомушев.

«Ар бир адамдын мойнуна, эмчектеги балдарды кошуп, төрт жүз доллар карызды илип койдук. Кайсы кылымда кыргыз карыздап жашады эле? Бизге аталарыбыз бир сом карыз калтырды беле? Дегеле качан, кайсы доордо, кыргыз балдарын карыз кылып, баланын эсебинен күн көрдү эле, туугандар?», дейт президент К. Бакиев. Анын сөзү 30-августтагы «Аалам» гезитинде жарыяланган.

«Баңгилик, паракорлук, сойкулук, кылмыштуулук, теңсиздик, адилетсиздик, акыйкатсыздык жөө тумандай басты. Улут, Мекен деген улуу түшүнүктөр унутулду. Алардын ордун утурумдук, элге пайдасы жок майда саясат ээледи. Элдин мүлкүн жеп, элди тоногон адатка айланды», дейт Дастан Сарыгулов. Мамкатчынын маегин шейшембидеги «Кыргыз туусу» гезити жарыялаган.

Марттан кийин жамырап чыккан утурумдук революциялык комитеттердин пайдасынан зыяны көп болду, деп жазат Геннадий Кузьмин «МСН» гезитиндеги макаласында. Жаңы чыкма революционерлер өз жеринде тартип орнотуп, ар ким өз каалаган ишин жасоодо.

Кыргызстандан иш издеп чет өлкөгө чыккан кыз-келиндердин кыйласы айласыз абалга түшүп, денесин сатууга мажбур болгон учурлары аз эмес, деп белгилейт Елена Мешкова «Аргасы түгөнгөндөр» деген макаласында. Кытайда алган акчасын кайтара албай барымтада калгандар көп. Эгер алардын карыз акчасын алып барып бошотуп албаса шору каткандарды кытайлар өмүр бою же жыйырма жылга түрмөгө камап салышат.

Президент кызматка кирип атып ант бергенден кийин эки апта өткөрбөй жаңы өкмөт башчысын парламентке сунушташы керек. Бирок да президенттик акимчиликтин жооптуу кызматкери тийиштүү документти сандыгына салып кетип калганын айтып К. Бакиевдин парламенттеги өкүлү алакан жайгандан башкага жарабады, деп маалымдайт 30-августтагы «Вечерний Бишкек» гезити.

А. Акаев тышкы карыздар боюнча Орусия менен соодалашкандын жолун билчү. К. Бакиев баарына макул, деп жазат Е. Авдеева «Карызды демократия менен жоёбуз» аттуу макаласында.

«Бизди калыптана албаган өлкө деп аташат». Кыргызстандын Индиядагы мурдагы элчиси Бакыт Бешимовдун «Аргументы и факты Кыргызстан» апталыгындагы маеги ушундай аталат. Элчинин айтымында, Кыргызстанда дурус дегидей башталган демократиялык жаңылануулар токтолуп, А.Акаевдин жеке бийлиги тушунда экономикалык, саясий жагынан олуттуу дегидей өзгөрүү болбой калган.

Жаңы өкмөткө кимдер келет, алардын экономикалык аракети кандай болору тууралуу ушул эле апталыкта кеңири аналитикалык макала жарыяланууда. Азырынча аткаруу бийлигинин башчылары эртеңкисине үмүт артып, ээлеген ордунда калар-калбасын так билбей отурушкан кези.

Бангкогдогу Тай Самити деп аталган жеңил машинага бөлчөк чыгаруучу ишканада жумушчулар баш көтөрбөй иштеп жатышат. Бирок ишкананын вице-президенти Танаторн Жуаңруңруаңгит мунайдын кымбатташынан кирешени азайтып жаткандыгын билдирди:

– Мунайдын, чийки заттардын кымбатташы биздин кирешенин бир тобун жеп койду. Биз кымбатчылыкка байланыштуу кирешебиздин 5 пайызга чукулунан кол жууп калдык. Ишкердүүлүктө 5 пайыз деген олуттуу көрсөткүч.

Оорчулукка бир эле Тай Самити тушуккан жок. Азия мамлекеттери менен катар, энергия булактарын импорттоочу башка өлкөлөр да мунай баасынын 70 долларга чаап чыгышынын залалын көрүшүүдө.

Чындап келгенде бул - 80-жылдардагы баадан төмөн. Инфляцияны эске алып эсептегенде, бир баррел карамай ал кезде 95 долларга жеткен.

Мунайдын азыркы кымбатташы АКШнын түштүк жээгинде ушул дүйшөмбү күнү “Катерина” бороонунун кыйсыпыр салышына байланыштуу болду. Бирок кымбаттоонун узак мезгилдүү башка себептери да жок эмес.

Маучехр Такин - Лондондогу Энергетикалык Изилдөө Борборунун адиси. Анын айтымында, акыркы эки-үч жылда Кошмо Штаттарында, Кытайда жана башка жактарда экономика бир топ өстү, ошого жараша мунайга болгон талап да көтөрүлдү. Ал эми мунай жана башка энергия булактарын өндүрүү бул талапты канааттандыра ала турган деңгээлге чыга алган жок. Запастагы мунай да азайып кеткен. Мындай убакта мунай жетпей калат деген чочулоо күч алганы турулуу иш. Мисалы мунай наркынын өсүшүнө бул жумада «Катерина», өткөн аптада Эквадордо чакан ишкананын жабылышы түрткү болду.

Базарда чочулоо катуу, дейт Ослодогу Нордеа Банкынын мунай боюнча адиси Анетте Айнарсен. Анын айтымында, мунай базары суроо-талаптын анча-мынча өзгөрүшүнө да сезимтал келет.

Баанын өсүшү Мунай Экспорттоочу Өлкөлөрдүн уюму болгон ОПЕКтин жетекчилигинде тынчсыздануу пайда кылды. ОПЕКтин баш катчысы Анан Шихах-Элдин шейшембиде мындай кымбаттоого экономикалык жетиштүү негиз жок деп айтты.

Ал эми керектөөчүлөр баа өсө береби, же төмөндөбөсө да, кур дегенде басыгын жайлатабы деп кабатыр. Айрымдар мунайдын баасы 80-100 долларга жетиши да ажеп эместигин эскертишүүдө. Башкалардын болжолунда, «Катерина» бороону АКШнын мунай тармагына канчалык залака келтиргени такталганга чейин, баалардын өсөөр-коерун айтуу кыйын экендигин белгилеп жатышат. Алардын бири Нью-Йорктогу Опенхаймер жана Ишкана изилдөө борборунун аналитиги Фадел Гейт:

- Өндүрүш мурдагы калыбына келе албашы мүмкүн, узак мезгилде ушул кыйынчылыкты түзөт. Же мунай өндүрүү өтө жай өсүп отурат. Суук түшүп келатканын эске алганда, кыш адаттагыдан суук болсо, ошондо даана башыбызга мүмкүл түшөт.