Экономика

Быйыл 30-сентябрга чейин Кыргызстан Париж клубуна мүчө, мүчө эмес 6 өлкө менен эки тараптуу келишимдерге кол коюп, аны уюмдун кезектеги жыйынына алып чыгышы керек. Кыргызстандын каржы министринин орунбасары Эмирлан Төрөмырзаевдин айтымында, ушу тапта маселе такталып, сентябрь айында Орусия, Франция, Германия, Жапания менен келишимдерге кол коюлмакчы.

- Кудай буюрса, баары жакшы, орустар менен 22-23-августта келишимге кол коебуз. Сентябрда немистер, француздар менен келишимдерге кол коебуз. Жапандар менен кол коебуз. Көз тийбесин. Аман-эсен баарын бүтүрөлүк.

Анткен менен Түркия маселеси азырынча бир жаңсыл чечиле элек. Тараптардын мунасага келишине «Аккеме» мейманканасынын айланасындагы талаш кедергисин тийгизүүдө. Эмирлан Төрөмырзаев белгиленген мөөнөттө Кыргызстан эларалык уюмдун талабын аткара алса 704 миллион доллар карызынын жарымынан кутулуп, калганын 7 жыл кечиктирип, жеңилдиги менен төлөй тургандыгын билдирди.

Тапио Саавалайнен жетектеген эларалык валюта корунун миссиясы август айынын аягына чейин кыргыз өкмөтү менен биргелешип мынабул милдеттерди жүзөгө ашырмакчы.

- Миссиянын милдети - программанын аткарылышынын жарым жылдыгы кандай өткөнүнө байкоо салуу, биз менен быйылкы жылдын бюджетин аягына чейин талкуулоо, ага кошумча салык, бюджеттик чыгымдарды караштырып, эмдиги жылдын бюджетинин параметрлерин тактоо. Миссиянын жыйынтыгы боюнча меморандум даярдалып, кол коюлат,- деп маалымдады Эмирлан Төрөмырзаев.

Эларалык валюта корунун миссиясы менен жолугушуу маалында өкмөт башчынын милдетин аткаруучу Феликс Кулов кыйынчылыктарга карабастан, мурунку меморандумда белгиленген көрсөткүчтөр негизинен камсыз кылынганын маалымдады:

- Тоскоолдуктарга, анын ичинде саясий мүнөздөгү кыйынчылыктарга карабастан, меморандумда белгиленген экономикалык саясаттагы сандык көрсөткүчтөр негизинен сакталууда. Экс-президент капыстан өлкөнү таштап кеткенден кийин түзүлгөн бийлик боштугунан өлкө экономикалык кыйроого кабылбаганын президент К. Бакиев базар экономикасынын бутуна туруп калгандыгы менен түшүндүргөн. Базар-нарк мамилесине кирген өлкөнүн экономикасы өзүн-өзү жөндөй алды.

Феликс Кулов анткен менен ички дүң продуктунун төмөндөөсү байкалганын, бирок бул убактылуу көрүнүш экенин белгиледи:

- Калыстык үчүн айта кетиш керек, ички дүң продуктунун белгилүү деңгээлде төмөндөөсү байкалды. Менимче, бул утурумдук жагдайдан чыккан убактылуу көрүнүш.

Тапио Саавалайнен экономикалык өнүгүш ыраатындагы жайлап калуунун себебин утурумдук көрүнүш катары баалады:

- Миссиянын техникалык милдети программанын аткарылышын текшерүү, башка көрсөткүчтөрдүн июль айынын аягына чейинки аткарылышына көзөмөл жүргүзүү. Өлкө башынан кечирип аткан кыйынчылыктарга карабастан, көрсөткүчтөр аткарылууда. Биз да бу кыйынчылыктар убактылуу деп эсептейбиз.

Миссия августтун аягына чейин болуп, Кыргызстандын экономикалык өнүгүшүн чоң сыдыргыдан өткөрмөкчү.

“Миң жылдыктын чакырыктары” аттуу Америкалык өкмөттүк корпорация менен Грузиянын ортосунда расмий Тбилисиге грант берүү жөнүндөгү макулдашууга ушул жылдын сентябрь айында кол коюлат. Андан кийин ал каражат Грузиянын эң жакыр райондорундагы инфраструктураны оңдоого жумшалат.

300 миллион доллардын үчтөн бири өлкөнүн түштүгүндөгү Самихе-Жавахети облусун кесип өткөн 245 чакырым жолду кайра салууга сарпталат. Дагы бир бөлүгү Орусиядан келип, түндүк менен түштүктү туташтырып турган газ куурун оңдоого кетет.

Корпорациянын вице-президенти Чарлз Сетнесстин айтымында, америкалык тарап каражат Грузиянын жакыр элине огожо болот деп катуу үмүттөнүп жатат:

- Жолду салуу долбоору алыскы облусту Армения, Туркия жана Тбилиси менен туташтырып, Грузиялыктардын дасторконуна түшчү данды өстүргөн айыл чарбасынын өнүгүшүнө чоң колдоо болот. Анткени, долбоор учурдагы кан жолду 50 пайызга чейин кыскартууга шарт түзөт. Ал эми газ куурун салуу долбоору боюнча айтсак, биз коопсуз жана ишенимдүү куурду салууга аракет кылабыз жана ал өлкөдөгү кубаттын көлөмүн 35 пайызга чейин көбөйтүүгө жол ачат .

Сетнесстин айтымында, бул долбоорлор боюнча алдын-алуу иштери жүргүзүлө баштады жана жол эмдиги жылдан баштап салына баштайт.

Америка өкмөтүнүн дүйнөдөгү жакыр мамлекеттерге жардам көрсөтүү ишин багыттаган кеңсеси ушуну менен эмдиги айда бешинчи мамлекет менен келишим түзөт. АКШ президенти Жорж Буштун талабы боюнча каражат кедей, бирок, башкаруусу ачык жана ак ниет мамлекеттерге гана берилет.

Берилген акчаны өлкөнүн жетекчилиги өз каалоосу менен иштетет, бирок, Америка өкмөтүнө экономикалык кандай пайда алып келгендиги тууралуу маалыматты так берет.

Чарлз Сетнесстин айтымында, грузиялык мамлекеттик кызматкерлердин долбоорду түзөөрдөн мурда жакырдыкты кантип кыскартуу керектигин коомчулук менен кеңешип түзгөнү америкалыктарга жакты:

- Бүткүл өлкө аймагы боюнча байма-бай талкуу жүрдү. Ага Тбилисиден тышкары бардык облустар катышты. Катардагы адамдардан тартып уюмдарга чейин 500дөн ашык сунуш жиберишти. Долбоорду түзүүдө мына ошолор эң маанилүү роль ойноду.

Газ куурун куруу жана жол салуу долбоорунан тышкары 32 миллион доллар Тбилисиге көз каранды эмес инвестициялык фонддун алдында иштеген элет жериндеги жеке менчик ишканаларга берилет. Дагы 15 миллион долларды айыл чарбасында ишкерлик кылуу үчүн дыйкандар алат.

Грузия чет өлкөдөн мындай жардамдарды мурда деле нечен ирет алган. Бирок, коррупция ал каражаттын изин таптырбай кеткен. Анткени, Грузия мурдагы совет мамлекеттеринин ичинен коррупция өзгөчө гүлдөгөн өлкөлөрдөн болчу.

2004-жылкы ыңкылаптан кийин азыркы өкмөт акчаны бейчеки коротууга тыюу салып, тартип коргоо органдарынын көзөмөлүн күчөттү.

Америкалык корпорациянын вице-президенти Чарлз Сетнесстин айтымында, жаңыдан бөлүнүп жаткан гранттын кайтарымы болот деген кепилдик бар:

- Биздин каражат боюнча отчет берчү агентибиз бар жана аны менен келишим түзүлгөн. Биз ал коррупциядан тыш иш жүргүзөт деп ишенебиз. Андан тышкары биз эл аралык ыкмалардын негизинде маал-маалы менен аудитордук текшерүү жүргүзүүнү көздөп жатабыз.

Грузиянын жетекчилери мындай ири жардамдык каражатты өлкөгө берсе боло тургандыгына америкалык тарапты ушул жазда ишендиришкен.