Экономика

Өкмөт кабыл алган токтом боюнча, ишаналардын чет өлкөлөргө жабдууларды, станокторду жана алардын запастык бөлүктөрүн өз алдынча сатуусуна тыюу салынат.

Өкмөт башчынын айтымында, буга Кыргызстанда чыккан жабдуулар кирбейт. Калгандарын мындан ары Экономика өнүгүү министрлигинин атайын бүтүмү менен гана сатууга уруксат берилет:

- Мен станоктордун баарын тышка алып чыгууга тыюу салуу жөнүндө токтомго кол койдум. Буга бир гана бизде чыгарылган жабдуулар кирбейт. Аларды каалагандай экспорттой бергиле – деди Николай Танаев.

Анын айтымында, өткөн жылы жайында өзбекстандык бир ишкер Карабалта килем комбинатынын жапжаңы эки линиясын 45 миң эле сомго сатып алып баратканда чек арадан кармалган. Ошондой эле орусиялык ишкерлер Майлысуу электр лампа заводунун өтө баалуу линиясын 1,5 млн долларга сатып алып баратканда, аны өлкөнүн коопсуздук кызматы билип калып, тышка кетирбей алып калган.

- Эски станоктор болсо башка кеп эле. Жалаң жаңы станоктор сатылып жатат. Эмнени карап жүрөсүңөр!? –деп ачууланды Николай Танаев бажы кызматкерлерине.

Кыргызстандагы иштебей токтоп турган завод фабриканын жабдуулары чет өлкөгө арзан сатылып кетип жаткандыгы тууралуу сөз көптөн бери айтылып келет.

Адистердин айтымында, аны адатта завод-фабриканы арзан менчиктештирип алгандар жасашат.Тагыраак айтканда алар жабдууларды сатып, пайда көрүш үчүн гана ишкананы менчиктештиришет. Ошондой эле кийинки кезде банкрот деп жарыяланган ишканаларга дайындалган атайын администраторлор да жабдууларды сатып жатышат деген маалымат бар.

Элдин арасында айтылган сөздөргө караганда, алар кардар менен алдын ала сүйлөшүп алышып, кагазда арзан сатылды деп толтурушуп, айырмасын өз чөнтөгүнө салып алышат.

Кардар табылбаса, аны талкалап, металл сыныктары катары сатып жибергендер да кездешет экен. Депутат Жолдошбек Турдумамбетов Эл өкүлдөр жыйынынын мурда болуп өткөн бир отурумунда Токтогул районундагы жайгашкан мунайбазанын ушундай себеп менен талкаланып кеткенин айтып кейиген болчу:

- Ал жерде аскердик маанидеги 2 миң тоннадан ашык цистерналары менен нефтебаза бар эле. Сатылгандан кийин, баардыгын кесип, металл сыныктары деп сатып, тыптыйпыл кылышты. Андай мунайбазаны эми эч качан куралбайбыз. Эл нааразы болуп, жерге түкүрүштү, - дейт Жолдошбек Турдумамбетов.

Бир кезде Кыргызстанды өнөр жайлуу өлкөгө айландырабыз деп, Бишкекке жана өлкөнүн ар кайсы булуң-бурчтарына көптөгөн завод –фабрикалар курулган болчу. Алар Советтер союзундагы алдыңкы деп эсептелген жабдуулар менен жабдылган эле. Айрымдарына чет өлкөлүк жабдуулар да сатып алып келинген. Алардын канчасы аман калып, канчасы сатылып кеткени тууралуу өкмөттө маалымат жок экен. Адистер болсо ошол жабдуулардын көпчүлүгү эчак эле эле сатылып кеткендигин, өкмөттүн буга байланыштуу токтому өтө кечигип чыккандыгын белгилешет:

- Баардыгын сатып жиберишкен. Азыр агрардык- өнөр жай өлкөдөн агрардык өлкөгө айландык. Өткөн кылымдын 30-40 жылына теңелдик. Көсөөнүн акылы түштөн кийин дегендей баары сатылып кетип, таш жалак калган кезде эми токтом чыгарып отурат. Эмнени сатат? Баары сатылып кеткен. Азыр эч нерсе жок калды, – дейт депутат Бейшенбек Акунов.

- Миллер мырза, Кыргызстанга кош келипсиз. Биздин угармандарга өзүңүздүн иш сапарыңыздын максаты тууралуу кыскача айта кетсеңиз?

-Акыркы алты айдын ичинде биз кыргызстандык ишкерлер менен шериктештикте бир нече долбоорлордун үстүндө иштеп жатканбыз. Акыры өзүм да Кыргызстанга келүүгө убакыт таптым. Мени сиздердин өкмөт башчысы Николай Танаев кабыл алды. Биз аны менен Кыргызстандагы бири нече долбоорлорду каржылоону улантуу боюнча сүйлөшө алдык. Мен жетектеген «Intercontinental commerce corporation» компаниясы учурда Өзбекстанда, Азербайжанда, Орусияда жана Казакстанда иштеп жатат. Азыркы убакта Казакстандын Алматы шаарында 1 млрд 200 млн долларлык долбоорду каржылоонун үстүндө иштеп жатабыз. Бул жеке инвестиция болуп саналат. Мен буга чейин Кыргызстан сыяктуу кооз өлкөгө көңүл бурбай келгениме өкүнөм. Бирок азыр мен сиздердин өкмөт тарабынан сунуш кылынган инвестициялык долбоорлордун баарысын карап чыгууга даярмын.

- Кыргыз өкмөтү тарабынан сизге каржылап берүү өтүнүчү менен бир нече долбоор сунуш кылынгандыгы белгилүү. Алардын ичинен кандай долбоорлорду каржылоону туура көрдүңүз?

- Албетте, биз сөзсүз түрдө тышкы инвестицияларды тартуу боюнча мамлекеттик департамент менен бирге иш алып барабыз. Эгер биз бир ишти баштасак, аны сөзсүз аягына чыгарабыз, эч качан чегинүү болбойт! Мен муну баса белгилеп койгум келет. Сиздердин өкмөт башчысы менен эки күнгө созулган сүйлөшүүбүз Кыргызстан үчүн зарыл болгон долбоорлорду ишке ашырууга байланыштуу болду. Анын ичинде Кыргызстандын түндүгү менен түштүгүн, ошондой эле Кыргызстан, Өзбекстан аркылуу Кытай менен Европаны байланыштыруучу темир жолдорду куруу, таштандыларды кайра иштетүү, пахта иштетүү, тоо-кен жана туризм тармагын өнүктүрүү боюнча долбоорлор тууралуу сөз болду. Дүйнөдө туризм мунайзат жана газ өндүрүү тармагынан кийинки кирешелүү тармак болуп саналат. Ошондуктан биз премьер-министрдин Ысыккөл аймагын көрүүнү өтүнгөн сунушун чын дилибиз менен кабыл алдык. Мындан тышкары биз премьер-министр менен маалымат технологиялары тармагындагы долбоорлор, анын ичинде маалымат каражаттары тууралуу да талкууладык. Бул долбоордун да пайдасы көп. Алсак Индияда ушул тармакта эле миллиондогон иш орундары түзүлгөн.

- Миллер мырза, Кыргызстанда текстиль тармагы он жылдан ашуун убактан бери токтоп турган. Сиз ишке ашырууну максат кылган долбоорлордун бири-ушул тармакка арналган турбайбы. Ушул тууралуу кененирээк айта кетсеңиз.

- Сиздердин мамлекет пахтаны көп өндүрүүчү өлкө болуп саналат. Ошондой эле Кыргызстанда өскөн пахтанын сапаты башка жерлерде өндүрүлгөн пахтага караганда жогору. Ал сапаты жагынан Египетте өстүрүлгөн пахтанын сапаты менен барабар. Ошондой эле баасы да кымбат болот. Демек андан жакшы кездемелерди чыгарууга болот. Ушундай эле долбоор Өзбекстанда да ишке ашып жатат. Өзбекстандыктар бир килограмм пахтаны бир долларга сатышат. Эгер аны кайра иштетип кездеме чыгарса, ошол эле пахтаны 20 долларга сатышы мүмкүн. Менимче текстиль тармагын өндүрүү жакшы түшүмүн берет. Анткени дүйнө жүзүндө элдин көбү пахта жибинен согулган кездемелерден тигилген кийимдерди баалап калышты. Мисалы, мен өзүм да пахтадан согулган кийимдерди гана кием.

-Бул долбоорлор качан ишке ашырыла башташы мүмкүн?

- Бул долбоорду ишке ашыруу үчүн биз алгач өзүбүздүн эксперттерибизди жөнөтүп, алар аркылуу пахта өндүргөн дыйкандар менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзөбүз. Ал эми көп каражатты талап кылган чоң долбоорлорду талдап чыгууга көп убакыт талап кылынат. Аларды ишке ашыруу үчүн талап кылынган иш-чаралардын баарын жасагандан кийин ишке киришебиз.

-Миллер мырза, маек куруп бергениңиз үчүн чоң ырахмат.