Экономика

- Миллер мырза, Кыргызстанга кош келипсиз. Биздин угармандарга өзүңүздүн иш сапарыңыздын максаты тууралуу кыскача айта кетсеңиз?

-Акыркы алты айдын ичинде биз кыргызстандык ишкерлер менен шериктештикте бир нече долбоорлордун үстүндө иштеп жатканбыз. Акыры өзүм да Кыргызстанга келүүгө убакыт таптым. Мени сиздердин өкмөт башчысы Николай Танаев кабыл алды. Биз аны менен Кыргызстандагы бири нече долбоорлорду каржылоону улантуу боюнча сүйлөшө алдык. Мен жетектеген «Intercontinental commerce corporation» компаниясы учурда Өзбекстанда, Азербайжанда, Орусияда жана Казакстанда иштеп жатат. Азыркы убакта Казакстандын Алматы шаарында 1 млрд 200 млн долларлык долбоорду каржылоонун үстүндө иштеп жатабыз. Бул жеке инвестиция болуп саналат. Мен буга чейин Кыргызстан сыяктуу кооз өлкөгө көңүл бурбай келгениме өкүнөм. Бирок азыр мен сиздердин өкмөт тарабынан сунуш кылынган инвестициялык долбоорлордун баарысын карап чыгууга даярмын.

- Кыргыз өкмөтү тарабынан сизге каржылап берүү өтүнүчү менен бир нече долбоор сунуш кылынгандыгы белгилүү. Алардын ичинен кандай долбоорлорду каржылоону туура көрдүңүз?

- Албетте, биз сөзсүз түрдө тышкы инвестицияларды тартуу боюнча мамлекеттик департамент менен бирге иш алып барабыз. Эгер биз бир ишти баштасак, аны сөзсүз аягына чыгарабыз, эч качан чегинүү болбойт! Мен муну баса белгилеп койгум келет. Сиздердин өкмөт башчысы менен эки күнгө созулган сүйлөшүүбүз Кыргызстан үчүн зарыл болгон долбоорлорду ишке ашырууга байланыштуу болду. Анын ичинде Кыргызстандын түндүгү менен түштүгүн, ошондой эле Кыргызстан, Өзбекстан аркылуу Кытай менен Европаны байланыштыруучу темир жолдорду куруу, таштандыларды кайра иштетүү, пахта иштетүү, тоо-кен жана туризм тармагын өнүктүрүү боюнча долбоорлор тууралуу сөз болду. Дүйнөдө туризм мунайзат жана газ өндүрүү тармагынан кийинки кирешелүү тармак болуп саналат. Ошондуктан биз премьер-министрдин Ысыккөл аймагын көрүүнү өтүнгөн сунушун чын дилибиз менен кабыл алдык. Мындан тышкары биз премьер-министр менен маалымат технологиялары тармагындагы долбоорлор, анын ичинде маалымат каражаттары тууралуу да талкууладык. Бул долбоордун да пайдасы көп. Алсак Индияда ушул тармакта эле миллиондогон иш орундары түзүлгөн.

- Миллер мырза, Кыргызстанда текстиль тармагы он жылдан ашуун убактан бери токтоп турган. Сиз ишке ашырууну максат кылган долбоорлордун бири-ушул тармакка арналган турбайбы. Ушул тууралуу кененирээк айта кетсеңиз.

- Сиздердин мамлекет пахтаны көп өндүрүүчү өлкө болуп саналат. Ошондой эле Кыргызстанда өскөн пахтанын сапаты башка жерлерде өндүрүлгөн пахтага караганда жогору. Ал сапаты жагынан Египетте өстүрүлгөн пахтанын сапаты менен барабар. Ошондой эле баасы да кымбат болот. Демек андан жакшы кездемелерди чыгарууга болот. Ушундай эле долбоор Өзбекстанда да ишке ашып жатат. Өзбекстандыктар бир килограмм пахтаны бир долларга сатышат. Эгер аны кайра иштетип кездеме чыгарса, ошол эле пахтаны 20 долларга сатышы мүмкүн. Менимче текстиль тармагын өндүрүү жакшы түшүмүн берет. Анткени дүйнө жүзүндө элдин көбү пахта жибинен согулган кездемелерден тигилген кийимдерди баалап калышты. Мисалы, мен өзүм да пахтадан согулган кийимдерди гана кием.

-Бул долбоорлор качан ишке ашырыла башташы мүмкүн?

- Бул долбоорду ишке ашыруу үчүн биз алгач өзүбүздүн эксперттерибизди жөнөтүп, алар аркылуу пахта өндүргөн дыйкандар менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзөбүз. Ал эми көп каражатты талап кылган чоң долбоорлорду талдап чыгууга көп убакыт талап кылынат. Аларды ишке ашыруу үчүн талап кылынган иш-чаралардын баарын жасагандан кийин ишке киришебиз.

-Миллер мырза, маек куруп бергениңиз үчүн чоң ырахмат.

Европа өлкөлөрүнүн жалпы экономикалык мейкиндикке биригүүсү жана глобализациянын таскагы астында акыркы жылдары мыяткерлик контитентте кеңири жайылган көрүшкө айланды. Ири ишкана-корпорациялар мыяткерлик боюнча тийиштүү жол-жоболордун жоктугунан пайдаланышып, өз кызыкчылыктарын тартынбай коргошот.

Айрым эксперттердин эсебинде, Евробримдиктин башордосу жайгашкан Брюсселде азыр 15 миңдей мыятчы бар. Акыркы жумаларда Германиянын эң чоң эки партиясынын мүчөлөрү ишканалардан он миңдеген евро ныпа алышканы ашкере болуп, кызматтан өз ыктыяры менен кетүүгө аргасыз болушту.

Ошол чуулгандуу окуялар тууралуу сурап, “Азаттыктын” Берлиндеги кабарчысы Юрий Векслерге кайрылганымда:

- Мыяткерчиликти аябай ашкерелеген чатак- Германиянын Чыгыш Европа өлкөлөрүндөгү элчиликтеринин виза берүүдөгү марттыгына байланышкан. Бул иш өзүнө 2000-жылдан тартып, дээрлик 2004-жылга чейинки аралыкты камтыйт. Ага Жашылдар партиясынын таанымал мүчөсү Фольмер аралашкан. Фольмер бул өнөктүктүн башында Тышкы иштер министрлигинде Мамлекеттик катчы болгон. Ал өзүнө караштуу фирма килейген киреше тапсын деп, бийлик укугун пайдаланып, элчиликтерге кысым жасаган. Андан өзү да олчойгон пайда көргөнүн тастыктаган маалыматтар айкын болду. Эми анын саясый карьерасы ойрон болору шексиз.

Германиянын Deutsche Telekom AG, DaimlerChrysler AG, программалык камсыздоо жаатында иштеген SAP AG ширкеттеринин мыяткерлери Берлиндин тарыхый бөлүгүндө конференц-залы, кафе-барлары, эс алуу жайлары бар кооз имараттарды ээлейт.Ал жерде мыяткерлер ири фирмалардын жетекчи-менеджерлери, акционерлери жана саясатчылар менен коомчулуктан далдада кездешет.

Мисалы, Bertelsmann AG компаниясы 19 – кылымда курулган имаратты көркүнө жеткирүү үчүн миллиондогон доллар сарптаган. Чет өлкөлүк Vodafone PLC and Coca-Cola жана башка атактуу компаниялардын да өкүлчүлүгү мыкты офистерге жайгашкан.

“The Wall Street Journal” гезити баамдагандай, германиялык саясатчылардын калыптанып калган эрежелерди одоно бузуусу компаниялардын саясатчыларды колдонуу ыкмасына коомчулуктун көңүлүн бурду. Бирок, көпчүлүк компаниялар маселени ачык талкуулоонун ордуна мыяткерчилик аракетин жаап-жашырууда. Анын себебин, Германиянын коомчулук менен кызматташуу коомунун төрагасы Юрген Питзер “жоболордун эскиргени, бүгүнкү күндүн талабына жооп бербей калганы” менен түшүндүрөт. “Ар бир мыятчы өз кирешесин банктардын аналитиктери сыяктуу ачык жарыялаш керек”.

Ишкерчиликти изилдеген Corporate Europe Observatory борбору саясатчылар негизги киреше булактарынан башка жактардан алган ныпаларын жаап-жашырбоосу үчүн Кошмо Штаттардын тажрыйбасын колдоого алуу зарыл деп санайт. АКШда ар бир мыяткер-лоббист кайсы фирмага иштегенин, канча айлык алганын жана өзүнүн бийлик адамдары менен болгон байланышын жашырбаш керек.

Германиялык саясатчылар арасындагы мыяткерчиликке карабай, эл аралык изилдөөлөргө караганда, өлкөдө коррупция дүйнөнүн башка бөлүктөрүнө, анын ичинде мурдакы советтик республикаларга салыштырганда аз. “Азаттыктын” узак жылдардан бери Берлинде иштеген” кабарчысы Юрий Векслердин сөзүнчө:

- Албетте, Германияда мыяткерчилик бар. Бирок, коррупция кеңири жайылган көрүнүш эмес.